Traduït automàticament del basc, la traducció pot contenir errors. Més informació. Elhuyarren itzultzaile automatikoaren logoa

Itxiokorria

Itxiokorria
Manuel Galan

Loretan lurrin loratzen da sasi-akazia, Robinia pseudoacacia, apirilean. Jorrailean. Zura ona eta lorea hobea ematen dituen zuhaitz puska hau inbaditzailea dela dio zenbaitek. Administrazio batzuek bere aurka jotzea sustatzen dute. Ni zalea nau, eta gomendio hauek haizea hartzera! Sasi-akazia kolonizatzaile ona da, bai, beste landare batzuk baino azkarragoa izaki, horretara eboluzionatu baitu. Sustrai indartsuak zabaltzen ditu, lur-azalean gehienak. Hauetatik nonahi sortzen da altsuma eta puja, zuhaitz berriak emanez. Hazia heldu, erne eta landare berriak sortzera itxaron gabe sustraietako klon hauen bidez aise asko ugaritzen da.

Batzuen trikimailua azalekoa eta beste batzuena sakonekoa. Iraupena eta bizia barren-barreneko lurrean sakon barnatutako sustraiei zor dioenik ere bada. Itxiokorria, Ononis spinosa, besteak beste.

Itxiokorria lekadunen familiakoa da. Zuhaixka txikia ageri bada ere, sustrai izugarriak ditu, gogorrak eta luuuzeak. Soro eta alorretan hazten da eta garai bateko nekazarien artean zuen fama ondo jaso du bere izenetan: itxiokorria, itxiokgeldia, geldiorria edo galdarrona. Lehen hirurek nekazaria eta landarearen arteko lotura azaltzen dute: itxiok horri, itxiok geldi eta geldi horri. Hitz bitan, bakean uzteko landarea. Aitzurkadaka, nahiz eta ondaitzurrarekin, landarearena egitea kosta egingo zaiola eta hobe duela bere horretan utzi. Gaur egungo traktoreekin ez dago arazorik eta landare honek ez luke honelako izenik izango. Katalanez afrontacavadors eta afrontallauradors deitzen diote, aitzurlaria lotsaraziko duena, alegia, seguruenera ez baitu ipurditik ateratzea lortuko. Galdarrona izenari beste ulerbide bat ematen zaio: golde harro ona. Goldea lurretik ateratzen omen du, goldaketa zapuztuz. Lakoizketak 1888an azaltzen du eta Emilio Guineak bere Vizcaya y su paisaje vegetal liburuan 1949an berritu. Gazteleraz detienebuey eta quiebraarados, portugesez resta-boi, frantsesez arrete-boeuf, ingelesez restharrow antzeko izenetik ugari du; latinez ere remora aratri eta resta bovis deitzen omen zioten. Goldea bere erretenetik atera edota heldu eta geldiaraziz idi-parea geratzeko gai diren sustraiak ez dira azaren azpiko orriak!


T'interessa pel canal: Zuhaixkak
2024-11-22 | Estitxu Eizagirre
La Festa de l'Arbre de Biriatu ja és aquí
El 23 de novembre se celebrarà la fira dels arbres, fruiters i productors de plantes de la zona. A més, han preparat un programa molt potent des de les 22 hores fins a les 23 hores: taula rodona sobre biodiversitat, xerrada sobre la poma, "Qui camina en el bosc?". activitat per... [+]

2018-10-14 | Jakoba Errekondo
Atlàntic i Mediterrani

En les terres del País Basc atlàntic la tardor porta la major collita: blat de moro, mongeta, carabassa, poma, nou, castanyer, etc. Una de les labors més difícils dels pagesos ha estat mantenir aquests fruits i llavors el més llargs possible. Són plats que gaudiran de la... [+]


2018-03-12 | Iñaki Sanz-Azkue
Quan Atalaia costava diners
Semblava increïble, però ho era. La planta espinosa de flor groga que trobem avui dia en la muntanya, valia en els passats diners, almenys en alguns llocs. De fet, en una època l'argoma era important. Es tallava per a fer les galledes o donar menjar al bestiar; també... [+]

2016-11-02 | Jakoba Errekondo
Matem a Amaia Ezpeldoi
“Un gran gemec era d'elkhitzen / herrekatik zen elkhitzen / ezpeldoian dütütüatützarik üatütützen”, va escriure Junes Casenave-Harigil en la pastoral Santa Grazi. L'escriptora zuberotarra ha conegut en les seves millors condicions als espeluzones dels Pirineus en la major... [+]

Eguneraketa berriak daude