Del cimitorio als somnis
- La frase dels italians és: “Tan coneguda com l'herba dels llagostes”. Fa milers d'anys que l'herba otomana s'utilitza com a herba medicinal, però encara no hem estat capaces de decidir quin nom científic donar: Stachys officinalis o Betonica officinalis. Ambdues s'utilitzen i només tenim una cosa clara, el seu cognom és officinalis. Antigament es deia officina al lloc on es recollien herbes i plantes que s'utilitzarien principalment com a herbes medicinals. Gènere en el qual s'ha situat el dubte: Stachys o Betonica. Tothom els considera sinònims, però quin és el principal i a utilitzar?
L'Stachys prové de la paraula llatina Stachys, que prové del grec σ000-χetxebarria, i el seu significat és “cap”; per a alguns, “espiga” i per a uns altres, “cap de blat de moro”. El conjunt de flors de l'otoniana s'assembla a aquests caps. Betonica és una variant de la paraula llatina vettonica que, pel que sembla, té el seu origen en la llengua gal·lesa. Plinio, en canvi, diu que el nom prové dels Betones de la Península Ibèrica. És cert, geogràficament està molt unit a aquesta península.
La primera referència a l'herba otomana apareix en una obra del metge romà Antonius Musa, en la qual va reivindicar la seva eficàcia enfront de la bruixeria. Posteriorment va ser conreat en els cimitorios de les esglésies per a evitar l'acció dels fantasmes. A Anglaterra es recomanava espantar als temibles fantasmes nocturns i als malsons i malsons. Un encant de gal·lès ordena: per a evitar somiar, penja les fulles de l'herba al coll o begui el seu suc quan vagi al llit. Va ser un medicament molt conegut per a tractar malalties com a malalties mentals, cicatrització de les ferides i els nervis trencats, reanimació digestiva i hepàtica, dolors menstruals, mala memòria, alteracions de la tensió, mal de cap i congestions cerebrals, etc. En l'homeopatia s'usa per a tractar l'asma i la suor excessiva. En castellà diuen: “Té tantes virtuts com l'herba dels llagostes”.
No és estrany tampoc en el nostre. Fa molt temps que tenim casa com la d'un cimitorio, potser perquè hem tingut un sostre baix i baix i una cimitorio. Hi ha molts noms per a ell: herba de llagosta, serp, betum, herba de pasta, herba d'esbarzer, bohemi, herba de llop i d'escabetx, almenys. El betum és també biliar, i potser és també una medicina per a ell. No venen aquests noms de llagosta, de llagosta i de vestíbul de portal? Ni tan sols record on han sortit de ser veïns a Otea.
Les abelles agraden molt i es col·loquen al costat de les plantes dels quals necessiten pol·linització, en les hortes, als jardins, en els fruiters... Ara està en flor, ho veuràs gairebé tot el primavera-estiu. Porta a la teva casa una petita planta, que espantarà fantasmes i malsons, per a maldecaps i malalties, i et millorarà la memòria. És una llàstima que actuï contra els encantaments...
Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]
Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]
Bada Borda bat ilargian. Bai, bai, Borda izeneko krater bat badu ilargiak; talka krater edo astroblema bat da, ilargiaren ageriko aldean dago eta bere koordenadak 25º12’S 46º31’E dira; inguruan 11 krater satelite ditu. Akizen jaiotako Jean Charles Borda de... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]
Ugaztunei eskainitako azken artikuluaren amaierako hitzak hurrengo animalia aurkezteko aitzakia paregabea dira. Bertan esaten genuen muturluzeak erreka “garbi eta txukunak” behar dituela, kutsadurarik gabeak baina elementu natural anitzekin. Animalia txiki horren... [+]
Mila milioika mintzo dira agintariak. CO2 isurketak konpentsatzeko neurri eraginkor gisa aurkeztuta, zuhaitz landaketei buruzko zifra alimaleak entzuten dira azken urteetan. Trantsiziorako bide interesgarria izan zitekeen, orain arteko oihanak zainduta eta bioaniztasuna... [+]
Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko oihaneko liken eta goroldioetan. Ikerketan ondorioztatu dute kutsatzaile horietako batzuk inguruko hiriguneetatik iristen direla, beste batzuk nekazaritzan egiten diren erreketetatik, eta, azkenik, beste batzuk duela zenbait... [+]
Magnoliak eleganteak dira. Dotoreak. Anddereak. Pontxoak. Apainak. Pimentak. Gurbilak. Ponposak, ponpoxearrenak. Ortiroak. Ia-ia fazazkoak, kriket eta kraket. Ez naiz harritzen, beren loraldien azpian lurrarekin urtzerainoko handitasunaren menpeko sentitzen naiz urtero.
Ubidekoak (Bizkaia) dira Imanol Iturriotz eta Aritz Bengoa gazteak. “Lagunak gara txikitatik, eta beti izan dugu buruan abeltzaintza proiektu bat martxan jartzeko ideia”, azaldu du Iturriotzek. Nekazaritzari lotutako ikasketak izan ez arren, baserri munduarekin eta... [+]
Antxoa, bokarta edo albokartia, gure arrain komertzialen artean txikiena, euskal kostaldera hurbildu da.
Katalanen ustetan artzainak engainatzen omen ditu hegazti honek: “enganyapastors”. Espainiar eta latindarrek, aldiz, ahuntzari esnea kentzen diola diote, hortik datorkio hain zuzen ere izen zientifikoan (Caprimulgus europaeus) islatzen den caprimulgus (capra... [+]
Iruñean bizi ziren Iñaki Zoko Lamarka eta Andoni Arizkuren Eseberri gazteak, baina familiaren herriarekin, Otsagabiarekin, lotura estua zuten biek betidanik. “Lehen, asteburuetan eta udan etortzen ginen eta duela urte batzuk bizitzera etorri ginen”, dio... [+]
Noizbait. Noiz izan ote zen? Noizbait landareren batek lorea egitea erabaki zuen. Bai, bai, landareek ere erabakiak hartzen dituzte, eta guk maiz ez bezala, erabakiak bete egiten dituzte. Eta loreak sortu zituzten.
Gaur abiatu da Bizi Baratzea Orrian kide egiteko kanpaina. Urtaro bakoitzean kaleratuko den aldizkari berezi honek Lurrari buruzko jakintza praktikoa eta gaurkotasuneko gaiak jorratuko ditu, formato oso berezian: poster handi bat izango du ardatz eta tolestu ahala beste... [+]
Festa egiteko musika eta kontzertu eskaintza ez ezik, erakusketak, hitzaldiak, zine eta antzerki ikuskizunak eta zientoka ekintza kultural antolatu dituzte eragile ugarik Martxoaren 8aren bueltarako. Artikulu honetan, bilduma moduan, zokorrak gisa miatuko ditugu Euskal Herriko... [+]