Engreixa i conforta al seu marit
- Si t'agraden les noves verdures per a conrear-les en l'horta i degustar-les en la taula, puja! Que ja saps això d'avui!
Ja coneixeràs Sàvia (Amaranthus retroflexus). Ve d'Amèrica i està molt estès entre nosaltres. També se'l coneix com “safia” i “sasi”, així com “almitz” i “elmitz” (albitz i elmitz), nom de moltes plantes. També hi ha uns altres del gènere Amaranthus, el més conegut al País Basc, el corcón del Mediterrani (Amaranthus blitum).
Sàvia A Amèrica és coneguda com la verdura, i com la fulla la hi alimenta. És amant de les terres fèrtils, amb molt de N que enforteix el verd de la planta. D'aquí la seva riquesa en aquest mineral. S'adapta perfectament a la gran quantitat d'adob que utilitzem en les nostres hortes i camps. A pesar que en les hortes la considerem una “mala” herba, cada vegada és més coneguda en les nostres cuines. La ingesta abundant i freqüent de les seves fulles pot ocasionar problemes greus, especialment en els ronyons. El millor és menjar fulles noves i grassones.
La llavor és molt bona per a moldre o per a menjar com cal. Alguns d'ells es troben entre els superalimentos que estan de moda. Abans, i també ara, un bon nombre d'horticultors l'arrencaven pensant que era una mala herba i el llançaven al munt de fem. Els que li coneixien tenien un aliment, però no el seu, sinó el dels porcs, menjat de porcs. Els agrada molt, però en grandària.
Una herba és dolenta fins que no trobem el seu benefici. Sovint, la nostra espècie coneix des de fa temps els seus beneficis, però en el temps en una cultura llunyana o llunyana, i per a nosaltres avui i aquí és “dolent”. Potser l'àvia de la nostra àvia ho coneixia i ho aprofitava, per exemple, per a criar porcs; o bé en les cultures que hem patit, sabem d'ell, però nosaltres ho menyspreem. Ens considerem cultes, però som uns ignorants. Després ens ha vingut com superalimento, i els que en comptes de cap alimenten el cos, els porcs, més ben dit, menjaran com a porcs.
L'Espinac de Lagos (Gelosia argentina) és un herengue de Sàvia. És conegut en els territoris tropicals de tot el món, tant en la naturalesa com en les hortes.
Les de les hortes són varietats madures i en alguns llocs tenen una gran estima. A Nigèria li criden “soko yokoto”, és a dir, “engreixa i alegra al seu marit”. Fulles, brots nous, llavors, se li menja tot. També és herba medicinal i té unes flors molt cridaneres. Si vols reposar-te en l'horta i ensenyar-te unes flors espectaculars o posar-te alguna cosa a dir en la cuina, agarra aquest jou: sàvia i l'espinac de Lagos.
Udaberrian orain dela egun gutxi sartu gara eta intxaurrondoa dut maisu. Lasai sentitzen dut, konfiantzaz, bere prozesuan, ziklo berria hasten. Plan eta ohitura berriak hartu ditut apirilean, sasoitu naiz, bizitzan proiektu berriei heltzeko konfiantzaz, indarrez, sormen eta... [+]
Ohe beroan edo hotzean egiten da hobeto lo? Nik zalantzarik ez daukat: hotzean. Landare jaioberriek bero punttu bat nahiago dute, ordea. Udaberriko ekinozio garai hau aproposa da udako eta udazkeneko mokadu goxoak emango dizkiguten landareen haziak ereiteko.
Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]
Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.
Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]
Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]
Bada Borda bat ilargian. Bai, bai, Borda izeneko krater bat badu ilargiak; talka krater edo astroblema bat da, ilargiaren ageriko aldean dago eta bere koordenadak 25º12’S 46º31’E dira; inguruan 11 krater satelite ditu. Akizen jaiotako Jean Charles Borda de... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]
Ugaztunei eskainitako azken artikuluaren amaierako hitzak hurrengo animalia aurkezteko aitzakia paregabea dira. Bertan esaten genuen muturluzeak erreka “garbi eta txukunak” behar dituela, kutsadurarik gabeak baina elementu natural anitzekin. Animalia txiki horren... [+]
Mila milioika mintzo dira agintariak. CO2 isurketak konpentsatzeko neurri eraginkor gisa aurkeztuta, zuhaitz landaketei buruzko zifra alimaleak entzuten dira azken urteetan. Trantsiziorako bide interesgarria izan zitekeen, orain arteko oihanak zainduta eta bioaniztasuna... [+]
Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko oihaneko liken eta goroldioetan. Ikerketan ondorioztatu dute kutsatzaile horietako batzuk inguruko hiriguneetatik iristen direla, beste batzuk nekazaritzan egiten diren erreketetatik, eta, azkenik, beste batzuk duela zenbait... [+]
Ubidekoak (Bizkaia) dira Imanol Iturriotz eta Aritz Bengoa gazteak. “Lagunak gara txikitatik, eta beti izan dugu buruan abeltzaintza proiektu bat martxan jartzeko ideia”, azaldu du Iturriotzek. Nekazaritzari lotutako ikasketak izan ez arren, baserri munduarekin eta... [+]
Antxoa, bokarta edo albokartia, gure arrain komertzialen artean txikiena, euskal kostaldera hurbildu da.
Magnoliak eleganteak dira. Dotoreak. Anddereak. Pontxoak. Apainak. Pimentak. Gurbilak. Ponposak, ponpoxearrenak. Ortiroak. Ia-ia fazazkoak, kriket eta kraket. Ez naiz harritzen, beren loraldien azpian lurrarekin urtzerainoko handitasunaren menpeko sentitzen naiz urtero.
Gaur abiatu da Bizi Baratzea Orrian kide egiteko kanpaina. Urtaro bakoitzean kaleratuko den aldizkari berezi honek Lurrari buruzko jakintza praktikoa eta gaurkotasuneko gaiak jorratuko ditu, formato oso berezian: poster handi bat izango du ardatz eta tolestu ahala beste... [+]