Grècia aquí. Gomes, tirrimintinas i fustes
Se li pot dir planta de foc a la pistachera (Pistacia vora), ja que quan el fruit està apilat la seva caixa pot inflamar-se i el menjar ajuda a redreçar el mascle de la nostra espècie. No està de més dir també planta de calor. Li agrada la calor i rep i fa calor.
La pistachera també té família. En el gènere Pistacia es coneixen 10 espècies, totes de terres calentes. Algunes són plantes del desert o estan adaptades a l'extrema sequera estival i, com a poques plantes, poden viure en un sòl amb sal. Estan acostumats a temperatures extremes del clima dels deserts, per sobre dels 40 graus a l'estiu i per sota dels -10 a l'hivern.
Es coneixen dues espècies d'aquest gènere i l'híbrid entre totes dues al País Basc. Un és el llentiscle o el legulcro o la charnata o el terròs, és a dir, Pistacia lentiscus. A la Grècia clàssica feien gomagoxo o xiclet amb el seu gra, fins i tot avui. Li encanten les delicioses terres de la mar i sobretot la zona del Mediterrani. Acostumat a climes i llocs més crus, la seva bèstia, el paladar o Pistacia terebinthus, necessita més humitat que els grans i, encara que viu a gust en els extrems alts i freds de les muntanyes, és un sol. Es denomina branca de cabra o herba de cabra o terrisseria. El nom de cabra prové d'una inflor o protuberància en forma de banya de cabra que es prolonga després d'haver estat mossegat per una fulla en les fulles, però amb aquesta forma peculiar que es produeix en la forma de la poma bufó que té el roure. Aquesta branca de cabra la produeix el poll Baizongia pistaciae. Tota la planta és aromàtica, té una amarga olor de resina. També es fa gomagoxo o chigoma. Robin Lane Fox, historiador clàssic i escriptor anglès amb una gran dificultat en jardineria, diu en el seu llibre The Classical World (El Mundo Clàssic) que en el segle VAIG VEURE abans de Crist, quan Pèrsia encara no era un imperi important, el rei de la regió es va pujar al tron bevent llet adolorida i mastegant o mastegant les fulles de la cabra. Amb la resina especial del cabra es fa també tirrimintina o tiribintina. Un diccionari diu que la tirrimintina és un cinturó esvelt que surt de les línies (Pinus spp). De les paraules “Tirrimintina” i “tiribintina” venen tirrimintondo, teremintondo i tiribintinondo; jo les relaciono amb aquest terebinthus de la cabra. També està recollit en els nostres diccionaris el licurta elaborat amb cresta, és a dir, goma o laca o vernís.
La fusta que produeix aquesta resina és d'allò més superficial. L'escriptor romà Virgili esmenta en l'epopeia Eneida, escrita en el segle I abans de Crist, “la ivori incrustada per l'art en el boix (Buxus sempervirens) o en el vestíbul d'Orico”. Cinc ivori, però m'agradaria tenir aquesta fusta.
Udaberrian orain dela egun gutxi sartu gara eta intxaurrondoa dut maisu. Lasai sentitzen dut, konfiantzaz, bere prozesuan, ziklo berria hasten. Plan eta ohitura berriak hartu ditut apirilean, sasoitu naiz, bizitzan proiektu berriei heltzeko konfiantzaz, indarrez, sormen eta... [+]
Ohe beroan edo hotzean egiten da hobeto lo? Nik zalantzarik ez daukat: hotzean. Landare jaioberriek bero punttu bat nahiago dute, ordea. Udaberriko ekinozio garai hau aproposa da udako eta udazkeneko mokadu goxoak emango dizkiguten landareen haziak ereiteko.
Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]
Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.
Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]
Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]
Bada Borda bat ilargian. Bai, bai, Borda izeneko krater bat badu ilargiak; talka krater edo astroblema bat da, ilargiaren ageriko aldean dago eta bere koordenadak 25º12’S 46º31’E dira; inguruan 11 krater satelite ditu. Akizen jaiotako Jean Charles Borda de... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]
Ugaztunei eskainitako azken artikuluaren amaierako hitzak hurrengo animalia aurkezteko aitzakia paregabea dira. Bertan esaten genuen muturluzeak erreka “garbi eta txukunak” behar dituela, kutsadurarik gabeak baina elementu natural anitzekin. Animalia txiki horren... [+]
Mila milioika mintzo dira agintariak. CO2 isurketak konpentsatzeko neurri eraginkor gisa aurkeztuta, zuhaitz landaketei buruzko zifra alimaleak entzuten dira azken urteetan. Trantsiziorako bide interesgarria izan zitekeen, orain arteko oihanak zainduta eta bioaniztasuna... [+]
Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko oihaneko liken eta goroldioetan. Ikerketan ondorioztatu dute kutsatzaile horietako batzuk inguruko hiriguneetatik iristen direla, beste batzuk nekazaritzan egiten diren erreketetatik, eta, azkenik, beste batzuk duela zenbait... [+]
Ubidekoak (Bizkaia) dira Imanol Iturriotz eta Aritz Bengoa gazteak. “Lagunak gara txikitatik, eta beti izan dugu buruan abeltzaintza proiektu bat martxan jartzeko ideia”, azaldu du Iturriotzek. Nekazaritzari lotutako ikasketak izan ez arren, baserri munduarekin eta... [+]
Antxoa, bokarta edo albokartia, gure arrain komertzialen artean txikiena, euskal kostaldera hurbildu da.
Magnoliak eleganteak dira. Dotoreak. Anddereak. Pontxoak. Apainak. Pimentak. Gurbilak. Ponposak, ponpoxearrenak. Ortiroak. Ia-ia fazazkoak, kriket eta kraket. Ez naiz harritzen, beren loraldien azpian lurrarekin urtzerainoko handitasunaren menpeko sentitzen naiz urtero.
Gaur abiatu da Bizi Baratzea Orrian kide egiteko kanpaina. Urtaro bakoitzean kaleratuko den aldizkari berezi honek Lurrari buruzko jakintza praktikoa eta gaurkotasuneko gaiak jorratuko ditu, formato oso berezian: poster handi bat izango du ardatz eta tolestu ahala beste... [+]