Baratxuri gorriaren iraultza
Kokoteraino omen zeuden. Ehunka urte errege kristauari ez bazen musulmanari, edo urrutira gabeko obispoari eta jauntxoari ordaindu eta ordaindu; zerga, kontribuzio, hasikin, detxema, hornikintza, petxa, dekuma, tributu, taila, txindi-zigor, emontarzun, atalondo, lebaina, zirenak eta ez zirenak. Eta guda batek eta hurrengoak alabak eta semeak eramaten zizkieten.
Nekazariak ziren eta gari (Triticum aestivum), garagar (Hordeum distichon), olo (Avena sativa), oliba (Olea europaea), mahats (Vitis vinifera) eta abar landu eta sortzen zuten. Uzta garrantzitsu guztien hamarrenak ordaintzea nahitaezkoa zuten; hortik atzera jauntxoaren apetaren araberako guztia kentzen zieten. Betiere beraien segurtasuna bermatzearen alde, eta arrazoia aitzakia bihurtu eta segurtasunerako semeak desjabetu.
Kokoteraino zeuden eta behin baino gehiagotan jauntxoei planto eta aurre egin bazieten ere, ezer argirik lortu ez, eta bueltan egurra jaso. Amonaren bati sutondoko txinpartaren batek utopiaren ameskeria benetako ametsetara ekarriko zion arte. Amestu dezagun nola arraio bukatu gure izerdiaren etengabeko lapurreta honekin! Burutazio horiekin, esku artean baratxuri begi bat (Allium sativum) zuritzen ari zen, hamaiketakorako ajoarrieroa ere buruan. Zuritu eta kosk, itzalgaizka kosk. Baratxuria osasuntsua dela oso badaki, batik bat gordinik. Eta gorputza piztu egiten du; odola mehetu eta presioa jaisten du, ondorioz odolak arinago egiten du batera, bestera eta burura. Eta ametsa pizten da: baratxuria! Baratxuria barazki txikitakoa da; ez da labore garrantzitsu horietakoa, eta, gakoa, ez du hamarreneko zergarik ordaintzen. Baratxuria lantzen badute, obispo, jauntxo eta erregeei, zartakorik eman gabe hortzak erakutsi eta kitto. Harrezkero, pixkanaka, herri osoa baratxurigintzara eman zen; eta egun ezaguna da horrexegatik. Baratxuriaren matxinada 1662an gertatu zen, Faltzesen. Harrezkero, Faltzesko baratxuri gorria sonatua da, iraultzaren baratxuria.
Hori dena gogora dakar Faltzesko baratxuri korda bat sukaldean zintzilika edukitzeak. Eta osasuna. Aipatutako antikoagulatzailea, odolaren presioa lasaitu eta zainen elastikotasuna zaintzen duena, bakterioen aurkaria, onddoen aurkaria, kolesterol txar murriztailea, antioxidatzailea, birusen aurkaria… Eta nekazarien patrikaren zaintzailea eta iraultzailea. Oraintxe duzu nonahi Faltzesko baratxuri gorria. Gorria.
Udaberrian orain dela egun gutxi sartu gara eta intxaurrondoa dut maisu. Lasai sentitzen dut, konfiantzaz, bere prozesuan, ziklo berria hasten. Plan eta ohitura berriak hartu ditut apirilean, sasoitu naiz, bizitzan proiektu berriei heltzeko konfiantzaz, indarrez, sormen eta... [+]
Ohe beroan edo hotzean egiten da hobeto lo? Nik zalantzarik ez daukat: hotzean. Landare jaioberriek bero punttu bat nahiago dute, ordea. Udaberriko ekinozio garai hau aproposa da udako eta udazkeneko mokadu goxoak emango dizkiguten landareen haziak ereiteko.
Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]
Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.
Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]
Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]
Bada Borda bat ilargian. Bai, bai, Borda izeneko krater bat badu ilargiak; talka krater edo astroblema bat da, ilargiaren ageriko aldean dago eta bere koordenadak 25º12’S 46º31’E dira; inguruan 11 krater satelite ditu. Akizen jaiotako Jean Charles Borda de... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]
Ugaztunei eskainitako azken artikuluaren amaierako hitzak hurrengo animalia aurkezteko aitzakia paregabea dira. Bertan esaten genuen muturluzeak erreka “garbi eta txukunak” behar dituela, kutsadurarik gabeak baina elementu natural anitzekin. Animalia txiki horren... [+]
Mila milioika mintzo dira agintariak. CO2 isurketak konpentsatzeko neurri eraginkor gisa aurkeztuta, zuhaitz landaketei buruzko zifra alimaleak entzuten dira azken urteetan. Trantsiziorako bide interesgarria izan zitekeen, orain arteko oihanak zainduta eta bioaniztasuna... [+]
Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko oihaneko liken eta goroldioetan. Ikerketan ondorioztatu dute kutsatzaile horietako batzuk inguruko hiriguneetatik iristen direla, beste batzuk nekazaritzan egiten diren erreketetatik, eta, azkenik, beste batzuk duela zenbait... [+]
Ubidekoak (Bizkaia) dira Imanol Iturriotz eta Aritz Bengoa gazteak. “Lagunak gara txikitatik, eta beti izan dugu buruan abeltzaintza proiektu bat martxan jartzeko ideia”, azaldu du Iturriotzek. Nekazaritzari lotutako ikasketak izan ez arren, baserri munduarekin eta... [+]
Antxoa, bokarta edo albokartia, gure arrain komertzialen artean txikiena, euskal kostaldera hurbildu da.
Magnoliak eleganteak dira. Dotoreak. Anddereak. Pontxoak. Apainak. Pimentak. Gurbilak. Ponposak, ponpoxearrenak. Ortiroak. Ia-ia fazazkoak, kriket eta kraket. Ez naiz harritzen, beren loraldien azpian lurrarekin urtzerainoko handitasunaren menpeko sentitzen naiz urtero.
Gaur abiatu da Bizi Baratzea Orrian kide egiteko kanpaina. Urtaro bakoitzean kaleratuko den aldizkari berezi honek Lurrari buruzko jakintza praktikoa eta gaurkotasuneko gaiak jorratuko ditu, formato oso berezian: poster handi bat izango du ardatz eta tolestu ahala beste... [+]