Bodovalle: burdinazko zuloa arrezifea zenean
Geologia hitza etzun eta milioika urtetan sortutako paisaiak irudikatzen ditugu sarritan. Baina gizakiak urte gutxitan egindakoak ere asko dira, eta Meatzaldea da horren adibide bikaina.
Burdina gutxienez Erromatarren garaitik ustiatzen zela dakigun arren, XIX. mende amaieran izan zuen eraldaketa sakonena inguru honek: Bessemer bihurgailuarekin modu industrialean erauzi zituzten kareharri artean ezkutatzen ziren burdinazko zainak, eta 13.000 meatzari jardun ziren zeregin horretan, baldintza oso kaskarretan. Baina zer egiten zuen burdin horrek hor? Nola iritsi zen haraino?
.jpg)
Arrezife arteko burdin salda
Gezurra badirudi ere, Ibaizabal Ezkerraldea ixten duten mendi horiek guztiak –baita beste mendi ezagun asko ere: Anboto, Itxina, Txindoki, Udalaitz, Aizkorri...– arrezifeak ziren iraganean, eta Euskal Herria atoloiez eta koral-irla tropikalez josia zegoen garaiak gogorarazten dizkigute. Arrezife horiek, kolore gris argia duten kareharrizko arroka-masa lodiak dira gaur egun, eta erraz bereiz daitezke. Bada, arrezifeek aurretik zeuden uholde-lautadetako sedimentuak estali zituzten, tartean burdina eta antzeko mineralak. Tenperaturaren igoerak salda berotu eta kareharrietako hausturak bete zituen, burdinazko zainak sortuz, Meatzaldean hain ugaria den siderita eta goethita, esaterako.
Siderita ez zen hain aberatsa, baina industrializazioarekin hura ustiatzeko modua aurkitu zuten eta Bizkaiko Labe Garaietan ere erabiltzen hasi ziren. XX. mende hasieran aire zabaleko ia ehun ustiategi eta beste bi dozena lurpeko meatze ireki zituzten Trapagaran, Ortuella eta Meatzaldeko beste herrietan. Horien artean Bodovallekoa zegoen, Gallartan (Abanto-Zierbena): 700 metro luze, 350 metro zabal eta 150 metro sakoneko zulo handi bat, Euskal Herrian itsasoaren maila azpitik dagoen puntu bakarra da –37 metro beherago–. Meatze horretatik 200 milioi tona siderita atera zituzten, Gallartako herrigune zaharra desagerraraztearekin batera.
Bodovalleren gainaldean Euskal Herriko Meatzaritza Museoa dago eta hainbat bisita gidatu antolatzen dituzte, tartean Bodovallen zegoen Concha II meatzearen aztarnak ikusteko.
Fitxa teknikoa
Non
Bizkaia (Meatzaldea)
Nola iritsi
Trapagaran parean A-8 autobidea utzi eta Gallartara bide zabal batek eramango gaitu; auzoaren sarreran dagoen biribilgunetik gertu kokatzen da Euskal Herriko Meatzaritzaren Museoa.
Bisita egiteko
www.meatzaldea.eus
Informazioa
Geodibertsitatea liburua eta Haizeolak elkartearen www.ferreriademonte.com webgunea.
[Artikulu hau ARGIAren Aktualitatearen Gakoak 2022 100 orrialdeko aldizkari berezian argitaratu da. ARGIA Jendeak paperean edo PDFan jasoko du, bakoitzak hautatu duen gisan. Oraindik ez baduzu pausoa eman, egin zaitez ARGIAkoa eta plazer handiz bidaliko dizugu! Gainerakoek, Azokan eros dezakezue]
Botere sindikalaren inguruko bigarren azterlana argitaratu du Ipar Hegoa fundazioak. 2016an argitaratu zuen lehena eta, beraz, orain 2016 eta 2023 arteko eboluzioa ikus daiteke. Ondorio nagusien berri emateko prentsa agerraldia egin dute ostiral honetan LABeko koordinatzaile... [+]
Burlatan, Nafarroan, bi familia euren etxeetatik kaleratuak izateko arriskuan daude. Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak azaldu duenez, familia bat putre-funts batek bota nahi du, alokairu kontratua berritzea ukatu diolako; beste familia, berriz, etxejabeak bota... [+]
WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms pluginaren euskaratzea utzita zegoela ikusita, Iametzak bere gain hartu du itzulpena eguneratzeko lana.
Urte berria hasi dugu, baina etxebizitza arazo oso potoloa bihurtu zaigula aspaldi honetan, hori ez da berria. Hala ere, azkenaldian zabaldu diren datuak ikusita, 2025a mugarri bat markatzekotan dela esan daiteke, eta iragar ezinak diren ondorio sozial eta politikoak antzeman... [+]
Joan den asteartean, hilaren 31n, Boli Kostako presidente Alassane Ouattarak iragarri zuen bertan behera utziko zituela Frantziarekiko harreman militarrak. Horren ondorioz, datozen asteetan 1.000 bat soldadu frantses atera beharko dira herrialdetik.
.jpg)
Espainiako Estatistika Institutuak erreferentziazko indize berria argitaratu du urtarrilaren 2an. Horren arabera, alokairuen prezioak gehienez %2,2 garestitu ahalko dira urtean. Indize hau 2023ko maiatzaren 25ean indarrean sartu zen Etxebizitza Legearen ondorio da, eta data... [+]
Hiru funtzionariok jipoitu zuten Robert Brooks, eskuak bizkarrera lotuta zituela. Hurrengo egunean hil zen, eta autopsiak dio asfixia izan zela heriotzaren kausa.
Gipuzkoako Fiskaltzaren ustez, 40 urteko irakasle hondarribiarrak 9 eta 17 urte arteko hamaika adin txikikori sexu gehiegikeriak egin zizkien 2011 eta 2021 urte artean. 2021ean kartzelatu zuten, bere sei ikaslek salaketa jarri eta gero.
Askok espero zuen moduan, Nazioarteko Pilota Federazioak Euskadikoa onartu ostean eskubide osoko kide gisa, Espainiako kirol-erakunde, alderdi politiko edota hedabideek erabakiaren aurkako oldarraldia hasi dute, nork beretik presioa eginez. Ostegunean, Espainiako Pilota... [+]
Baionako eta Donostiako epaitegiak margotu ostean, ostegun gauean Eibarko epaitegian pintaketa egin dute zenbait ekintzailek. "Oldarraldia gelditu" idatzi dute eta pintura berdea jaurti diote eraikinari. Abenduan, CCOO sindikatuaren egoitza ugari margotu dituzte, baita... [+]
FERMIN MUGURUZA 40. URTEURRENA
Noiz: abenduaren 21ean.
Non: Bilbo Arenan.
-------------------------------------------
Urtero janzten da festa giroz Bilbo abenduaren 21ean. Sagardoa eta taloa protagonista, San Tomas eguneko azoka eguna da. Aurten, gainera,... [+]
NASAren Parker zunda 6,1 milioi kilometroko distantziara arte gerturatu da Eguzkiaren azalera, bere misioaren lehen gerturatzean. Hala, Eguzkitik inoizko gertuen egon den objeku artifiziala bilakatu da. 692.000 kilometro orduko abiaduran igaro da, eta jasotako datuak funtsezkoak... [+]
Goldatz talde feministak antolatua, ortziralean, urtarrilaren 3an, Jantzari dokumentala proiektatuko dute Beralandetan (17:30ean) eta biharamunean, urtarrilaren 4an, Berako bestetako tradizioak aztergai izanen dituzte Maggie Bullen antropologoarekin leku berean (10:30).