Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

astelehena 2025eko apirilaren 07an

« Gizartearen Teoria Kritikoa Interesatzen Zait »

2021eko uztailaren 27an

Eusebio Osar idazleari elkarrizketa
Eusebio Osarekin Gasteizen
« Gizartearen Teoria Kritikoa Interesatzen Zait »
Badira urteak Eusebio Osak bere orain arteko bi liburuak argitaratu zituela: «Pedagogia eta Gizartea» eta "Dialektika eta Kultura». Badira urteak aberizaleen eta espainolisten arteko eztabaidak bere gogortasun hura lasaitu duela. Kulturan ere, eta euskalgintzan, isladatzen zen politika mailan gori-gori zegoen zatiketa.
Ahazturik dauzkagu ia ETAren eszisio zahar haiek. Edo «felipeen» gora beherarekin zeuden kalapitak. Edo gaurko LKIren jatorri izan zen ETA-VI hura. Edo jaiak suspenditu behar zirela eta ez zirela sortzen ziren borrokak. Edo euskara burjesa denaren inguruan montatutako errierta ikaragarri haiek. Edo..., hori gogoratzen ditugunok. Ezagutu ez dutenek nola ulertuko dute!.
Eusebio Osaren izena entzun edo irakurritakoan saltsa guzti hori zetorkigun beti begien bistara. Eusebio Osa ere ikastelatik bialdua izan bait zen, espultsatua. Berak ere, beste hainbatek bezala, haserre haundiak izan bait zituen ordurarte lankide eta lagun izandako askorekin. Eta orduan zuk badakizu maisu eskolako irakasle dela, zuzendaritzan dagoela, Bergaran jaio arren Gasteizen bizi dela, «Egin»en idatzi diunenak irakurri dizkiozu; eta hala ere oso urreneko zerbait egiten zaizu. Hasieratik bertatik oso atsegina bada ere. Nondik hasi, ordea? Bere etiketatik.
ARGIA.–Diozunaren arauera, esan izan dena bezain nahasturik ez zara ibili politikarekin.
EUSEBIO OSA.–Hori seguru.
A.–"Enfant terrible" bezala pittin bat, ordea, izan ziren.
E.O. - 1968 eta 1971 arteko urte horietan muga daiteke, inguru horretan «Pedagogia eta Gizartea» publikatu nuenean. Pablo Freire pedagogo brasildarraren ideiak barreiatzen hasi ginen batzuk eta orduan zabaldu zen nere politiko fama hori. Pedagogia aurrerakoi eta transformatzaile baten atzetik abiatu nahi zen, konzientzia kritiko bat etabar. Eta garai hartan, euskara eta erlijioa zutabe mugiezinak ziren hartan, elementu distortsionadore horiek sartzea oso arriskugarri zirudien, subertsiboa.
Horrek berak eraman gintuen gauzak sakonago planteatzera eta aurrerazale izatetik klase planteamenduak egiten hastera pasatzera, Marx irakurtzen hastera, eta Lenin...
A.–Eta Gasteizko ikastolatik bota egin zintuzten.
E.O.–Bota ninduetenean nik ia ez nekien Marx nor zen, edo Lenin. Baina hainbeste aldiz esan ziguten marxistak ginela eta espainolistak eta abar non azkenean hori izan bait zen gaiak sakontzen hasteko suspergarria. Orduan, nire politikotasuna gehiago egon duk teorizazio eta kultur maila batean praktika eta organizazio batean baino. Ez naiz politiko organizatu bat izan sekula.
A.–Aldaketa ederra ezagutu du gure Herriak. Eta hor badago urteklase bat. Makinatxo bat hitz egin da 68ko maiatz hartaz. Zein mailatako garrantzia izan zuen horrek zuek mugitzen zineten zirkuloetan?
E.O.–Kristorena, praktikan ez dakit zenbateraino balio izan duen, baina teoria mailan, artikulu eta produzio idatzi mailan bai. «Irudimena agintera» eta horiek, idealistak ginenez gero, inportanteak izan ziren guretzat. Honekin gogoratzen naiz oraintsu «El País»ko eritzi orrietan Mario Benedettik idatziriko artikulu batez; «E1 discreto encanto de la derrota» edo antzeko zerbait zuen izenburu. Orduan oso purista eta idealistak ginen eta, jakina, menperatu zuten iraultza !hori zoragarria zen, izugarri garbia, oso estetikoa. Milaka artikulu idatzi dira Frantziako 68ko iraultzari buruz.... Baina iraultza frakasatu bat.
Iraultza frakasatuak maite izan ditugu, eta maite ditu zenbait jendek oraindik ere. Holako mesfidantza bat izan dugu garaitu duten iraultzetaz, Errusiakoa dela, edo Kubakoa, edo Txinakoa, edo Angolakoa. Iraultzak aurrera ateratzen ari direnean, eta piska bat dejeneratu egin direlakako-eta, horrelako zerbait izan dugu. Hortik zihoan Benedettiren artikulua, eta ni ados nago horrekin. Gaur egun nire jarrera ez da «El discreto encanto de la derrota» baizik eta «El discreto encanto de la vitoria». Nahiago ditut aurrera atera diren iraultzak, bere akats eta guzti, eta Errusiakoa barne. Leningradora joan eta «Auroa» itasuntzia ikusi, urriko iraultzak aurrera egin zuela abisatzeko kainonazoak bota zituen hura, halako poz bat sentitzen duzu.
A.–Marxismo klasikoaganako desenkatua zabaldu zen 68arekin, diotenez. Baina aldi horretan hasi zen Euskal Herrian marxistizazio gogor bat, radikalizaziorik gogorrena. Ondoren 75 eta 76 alde horretan hemen ezagutu dena ez da Europan beste inon ikusi.
E.O.–Hamar-hogei urte atzetik ibili gara. Iraultza egiteko, edo jarrera batzuk hartzeko, edo partidu batzuei finkapena emateko, fedezko artikulu batzuk behar ziren eta, jadanik Europan bueltan eta marxismoaren kritikan zeudenean, behar praktikoengatik eta europarrekin ideologi kontaktorik ez geneukalako, holako euskarri batzuei heldu genien. Oso jarrera primarioak izan ziren, europarren aldean primarioak.
A.–Une batean hemen kristo guztia marxista izan da, bsita marxista-leninista ere. Orain gehienek ibes egin diote, sozialismo demokratiko delakora eta abar. Balio al dizu oraindik zari marxismoak?
E.O.–Funtsezko balioa dute, kristorena, marxismoak eta leninismoak gaur egun ere. Zer jarrera hartzen duzun ikusi behar da. Ala fedezko artikulu bezala hartu, hitzez hitz bete beharreko zerbait bezala; ala metodologia, ideia batzuk, baina gaurko esperientziatik begiratuta interpretatu behar direnak. Diferente da liburuak nola begiratzen dituzun, bukatutako zerbait bezala ala gaurko prolematikatik interpretatu beharrezko gauza bukatu gabeak. Dudarik gabe, metotologia bezala gehiago begiratu behar genuke dotrina baino.
A.–Mundu guztia jan behar genuela uste genuen une batean, arbolari astindu bat eman eta berehala erariko zela. Eta apaldu egin gara. Zer gertatu da?
E.O.–Europako beste herri aurreratuetan jazo dena gertatu zaigu hemen ere: ez dakigula iraultza egiteko ze pauso eman behar diren, nondik jo behar dugun, tunel ilun batean gaudela. Eta ez dut uste Europako beste lekuetan pasatu ez den gauza berezirik gertatzen denik. Ez dakigu gizarte kapitalista hau nola hautsi eta nola heldu gizarte sozialista batera.
A.–Kuriosoa da. Mundu guztia marxista deklaratzen da edo zen. Eta marxismoa zerbaitetarako balio baldin badu egoera azterizeko eta analizatzeko dela eta... egoerak lekuz kanpo harrapatzen gaitu, «fuera de juegon».
E.O.–Analisi bide baino dotrina bezala erabili bait dugu. Marx bandera bezala erabili da. Marxismoaren erabilera okerra da norabiderik gabe gelditze honen arrazoi nagusia.
Mimetismoak ere inportantzia hanndia du; PSOE eta PCE-ren jokabideek eragin haundia dute gure artean ere, eta Euskadiko Ezkerrak hori dela bide bakarra uste izan du, eta uste du.
Gero belaunaldi arazoa ere bada: hogeitabost urterekin oso marxista zara eta radikala, baina hori pasatzen da eta gero...
A.–Baina orain ere badaude hogei urteko gazteak eta hauei Marx...
E.O.–Hauek ez dakit marxismoa inoiz ezagutu ere egin duten. Orain hamar urte militantzian behintzat Marx irakurri egiten zen; ez dut uste gaur egun hogeitabost urteko inork irakurriko duenik.
A.–Nondik ikusten diozu irtenbidea egungo egoerari?
E.O.–Ez dut ikusten irtenbiderik, ez Euskal Herri mailan, ez estatu mailan. Badirudi orma baten aurrean gaudela, indar faszistak gero eta sendoagoak dira, estatuak gero eta poliziakoagoak.... eta kapitalismoak kristoren indarra daukala berregituratzeko, aurrera ateratzeko.
Bestaldetik, ezkerreko indarrak oso ondo ari dira kolaboratzen, sindikatuek lan haundia egiten dute gizarte kapitalista hobeto administratzeko. Euskal Herri mailan, berriz ezker aldean eta Herri Batasunan ez dut ikusten projektu politiko garbirik. Kontrako indar batzuk bai, nazio eta Herri planteamentua bai baina klase planteamentua ez diot ikusten. Begira, oso ilun ikusten dut, ez bait dut ikusten hau zertan bukatuko den.
A.–Nazio arazoa eta klase arazoa. Nola uztartu, lehentasuna zeinek duen, hainbeste eztabaidatu izan den problema da. Ez al daukazu irudipena zu inguruan ibili zaren jendeak (felipeak, OIC, EMK) uste zuenaren kontra, nazio arazoak zirudien baino garrantzia haundiagoa atera duela azkenean, ez zela errez pentsatzea klase borroka nazio borrokeren hain mendean geratuko zenik?
E.O.–Egia da, bai. Nik behintzat uste nuen, eta gure inguruan zebilen jende askok ere bai, nazio arazoak beheraka eginen zuela, indarra galduz eta modatik paseaz zihoala; eta klase borroka ari zela indartzen. Euskal Herri mailan gaur egun kontrakoa ikusten dut, garbiago dagoela nazio prolema eta indartsuago agertzen dela klase arazoa eta internaizonalismoa baino.
A.–Behin eta berriro diozu politika zehatzak, egunetik egunerakoak, ez zaituela azkenaldian askorik kezkatzen. Zer dago gaur egun Eusebio Osaren buruan lehenengo planean?
E.O.–Gaur egun, eta aspaldiko garaietara itzuliz, zerbaitetan militantziarik badudala esan badezaket hori euskararen eta euskal kulturaren militantzia da. Eta horrekin batera, esaten dudanaren eta idazten dudanaren bidez, zentzu kritikoa lantzearen aldeko militantzia. Nahi baduzu, politika jarreretan fanatismoaren aurkako militantzia. Nerekin ados ez dauden alderdiek gauzak egiten dituztenean sistematikoki eta printzipioz kontra ez joatearen militantzia. «Egin» egunkarian noizean behin argitaratu ditudan artikuluetan nere enfokea ez da izaten guztiz politikoa; nahi izaten dut, eta linea hori gehiago zaindu beharra ikusten dut, ematea enfoke politiko-etiko-literario-filosofiko bat, zerbait esatearren. Oso polita geratzen da eta oso anbiguo eta zabala, baina holako zerbaitetan saiatzen naiz.
A.–Kezka eta nahi horiek eguneroko lanean zehazterakoan izanen dira arazoak, noski.
E.O.–Jakina, askotan gertatzen da halako dibortzio bat ematen dela batek egin nahi lukeen eta bizitzeko eta ogia irabazteko egitera beharturik dagoen lanaren artean. Iralkasle eskolan «Morfosintaxia I eta II» eta «Dialektologia» ematen ditut. Dialektika gehiago maite dut, egia esan, dialektologia baino, eta nahiago nuke filosofia euskaraz ematea euskara ematea baino. Atsegina da maisugaiei euskara irakastea baina nire nahiei eta kezka munduari gehiago egokituko litzaieke filosofia irakastea edo gizartearen teoria kritikoa.
A.–Filosofian nondik zabiltza? Izan ere bi bide aipatu bait dizkiguzu: gizartearen teoria kritikoa eta Frankforteko eskola.
E.O.–Jakingo duzue bi horiek elkartuta daudela. Piska bat argitzeko, filosofia holako teologia sekularizatu bat kontsidera daiteke, edo kamuflatu bat, askok uste duten bezala, gizona eta heriotza eta bizitza eta.... teologia kamuflatu bat. Izan daiteke metafisika edo ontologia, elukubrazio batzuk, zertarako balio ez dutenak; zientzia egiteko balio ez duenak filosofia egiten du, eta hor galtzen da, ez dago mugarik, denak balio du, dena ondo esana. Hori egin izan da historian zehar filosofiarekin: munduaren ikuspegi globala, sistema osoa eta guztiz konpaktoa.
Ez noa alde horretatik. Badago beste filosofia bat, beste disiplina batzuekin muga oso ilunak dituena, soziologiarekin esate baterako, edo etikarekin edo politikarekin. Hori da ez filosofia sistematikoa baizik eta gehiago gizartearen teoria bat. «Gizartearen teoria kritikoa» deitzen zioten Frankforteko eskolakoek, Adorno, Hokeimer eta Marcuse eta horiek. Hori da egin nahi nukeen filosofia eta horretan nago aritua.
Gero, beste aldetik, badira «regionalak» deitzen zaien filosofiak: zientziaren filosofia, historiaren filosofia, naturaren filosofia, hizkuntzaren filosofia. Landu gabe dago hau gure herrian eta euskaraz.
A.–Politikatik filosofiara iragan gara. Baina Frankforteko eskola aipatzearekin, eta Marcuse, Adorno, Hokeimer.... horien ondotik etorri da «desenkanto» deitu ohi dena, filosofo berrien mugimendua, eta Benjaminek suizidatuz bukatu zuen...
E.O.–Bai, hauek orduan bazekiten zeren kontra joan, baina ez zekiten zer berri eraiki, eta irtenbiderik gabeko kale batean sartu ziren eta beren azkena hala izan da, hauen eskolak frakasatu egin du. Ni ez naiz Franktorteko eskolaren apologista, baina denbora batean bai.
A.–Baina filosofatu zertarako gaur egun? Zuk pentsatu, teorizatu eta gero Coca-Colak erabakitzen du, multinazionalek, kapitalak.
E. O.–Coca-colak erabakitzen du baina Coca-Colak ere bere filosofia dauka atzetik, eta behar bada Coca-Colaren filosofiaz idatzi beharko genuke. Horren atzean mundu ideologiko bat dago, montaje bat, eta munduaren interpretazio oso bat.
Filosofia zertarako? Teorian behinizat munduaren errealitatea interpretatzeko eta interpretazioaren bidez aldatzen laguntzeko. Nola dago kate hori, lotura hori? Gaur egun esate baterako Euskal Herrian filosofiarik ez dago, eta kito.
A.–Eta behar al dugu?
E.O.–Baietz uste dut, beharko litzatekeela filosofia, hau da, errealitatea aztertzeko teoria marxista bat, marxista edo..., bai gaur egun oraindik ere errealitatea aztertzeko metodorik egokiena marxismoa da.
A.–Espainia mailan Aranguren, eta Bueno, eta Trias eta Sadaba eta beste aipatu dizkuguzu lehen. Espainian filosofo onak ba omen daudela baino gero ez da ia deus ere egiten errealitatea aldatzeko. Euskal Herrian filosofiarik, teoriarik, ez omen dugu; baina inon baino gogorrago egiten zaio aurre sistemari.
E.O.–Filosofo horiek aipatu dizkizuet, eta Alfonso Sastre ere hor dago, eta teorizazio mailan kontraboterea inon egitekotan hor dago nire ustez eta ez organizazio politikoetan. Erreferentzia puntu interesagarriak dira. Orain, praxis bat eramateko, iraultzarako, balio duten; ala Gramscik esaten zuen bezala filosofoak organizazio barruan egon behar duen, « intelektual organikoa». Intelektualak organiko izan behar al du? Gaur egungo joera filosofoa edo intelektuala organiko ez izatekoa da. Baina honen inguruan eztabaida genezake luzaz. Orain, intelektualak balio al du, zertarako?
A.–Zure traiektorian, beraz, kulturaren bidetik politikara heldu ondoren berriro hortik alde egin eta euskal kulturaren mundura etorri zara. Nola ikusten duzu euskal kulturaren momentua?
E.O.–Gure kultura gehiegi identifikatzen dugula uste dut euskararekin, erreduzio bat egiten dugula. Hori ebitatu beharko genuke. Euskal Herrian eta gauden egoeran euskara da gure kulturaren ingredienterik nagusiena, definitziaileena. Orain, kultura askoz ere zabalagoa da eta ez dakit noraino sakontzen diren hizkuntzaz aparteko beste alorrak. Bueno, eta euskal kultura zer den eztabaida ere hor dago aidean.
Badago beste arrisku bat, dena dela: kulturaren mundua absolutizatzea, politikatik apartatu eta kulturalismoa egitea. Ez dut uste kulturarekin bakarrik, erabaki politikorik gabe eta ekonomiarik gabe eta administralgorik gabe Herri bat aurrera atera daitekeenik.
A.–Azken galdera. Ikusi dugunez, «Egin» egunkariak errepresentatzen duen sektore politikoari hutsune eta akats asko ikusten dizkiozu. Eta hala ere zare artikuluak hor agertzen dituzu.
E.O.Sinistuta nago askotan «Egin» panfleto bat dela, baina hala ere neretzat «Egin»da Euskal Herrian daukagun egunkaririk onena. Alde batetik hori, eta hori irakurtzen ditudalako beste inon irakurri ezin diren gauza eta ideia asko, planteamentu radikalak eta abar. Bere kaskarrean, «Egin» da daukagun egunkaririk onena. Eta bestadetik, Salbador Garmendiak eskatu zidalako.
J. ZUBIONDO. J.MOLLARRI
4-7

GaiezKulturaLiteraturaIdazleakOSA1
PertsonaiazOSA1
EgileezMOLLARRI1Kultura
EgileezUBIONDO1Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

“Umeak ez dira ongi etorriak Debako udal liburutegian”

Mikel Garcia Idiakez

“Euskara gero eta gehiago entzuten da eskualdean, bereziki gazteen artean”

Zigor Olabarria Oleaga

Haur filosofiari buruzko podcasta igandean estreinatuko du ARGIAk: ‘Galdera Basatiak’, Iñigo Martinezek gidatuta

Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Efemeridea: EGIko kide Artajo eta Asurmendi hil ziren, lehergailu bat prestatzen ari zirela

ARGIA

Pippi Kaltzaluzek 80 urte bete ditu, beti bezain iraultzaile

Mikel Garcia Idiakez

Azkenak

2025-04-07 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Haurrak gara behelaino artean

Ardatzean haur filosofia izango duen Galdera Basatiak podcastak, ez alferrik, haur filosofia tailerretan barneratzeko asmoa du. Horixe hitzeman digu Iñigo Martinezek lehen atal honetan. Podcastaren zimenduak ezarri dizkigu, markoa marraztu, eta, batik bat, haurtzaroaz... [+]

2025-04-07 | Aitor Aspuru Saez | Aiaraldea

Langileek epaiketari uko eginda, Guardian enpresak xake mate egin du Laudion, urte luzez jokaldia prestatu eta gero

Guardian Llodio fabrikako behargin gehienek epaitegira jotzeko bidea bertan behera utzi ondoren, multinazionalak lortu du nahi zuena: enpresa errentagarri bat ixtea erabateko inpunitatearekin. Ez da egun batetik bestera sortutako estrategia, eta bide luzea izan arren, erabat... [+]

2025-04-07 | Behe Banda

barra warroak

Zutitu berri denari

Testu hau balorazio bilera baten ondorio dela esan genezakeen agian. Ordea, balorazio bilerek sarritan uzten dute aho zapore lehor eta gazi-gozoa. Astearte arratsalde eguzkitsu bat da. 16:53. Balorazio bilerara konektatu, eta erabaki dugu limoizko karamelu bana sartzea... [+]

2025-04-07 | Zigor Olabarria Oleaga

Lokizaldeako Euskararen Eguna

“Euskara gero eta gehiago entzuten da eskualdean, bereziki gazteen artean”

Aurtengo Lokizaldeako Euskararen Eguna Murieta herrian ospatu dute, larunbatean, goizean hasi eta ordu txikiak handitu arte. Zita garrantzitsua eta gozagarria da Nafarroako Lizarra ondoko eskualdeko euskaltzaleentzako.

2025-04-07 | Josebe Blanco Alvarez

Komunitateaz (eta III)

Komunitateari buruzko artikulu segida honekin hasi nintzenean, Antoine eta Antoine zeuden etxean, gazta-ganbara hutsik zegoen, hiltegirako bueltak asterokoak ziren eta hiru egunetik behin egiten genuen gazta. Hau idazten hasi naizenerako, Picardieko lagunak jaioterrira joan... [+]

2025-04-07 | Iñaki Sanz-Azkue

Suge arrantzalea, errekan barrena

Sugea entzun eta leku lehor bat etorriko zaio burura askori, narrastiek beroa behar dutela ondo barneratua baitu gizakiak. Suge guztiak ez dira berdinak, ordea; denek ez dituzte baldintza berak gustuko, eta horri esker dago, besteak beste, dagoen dibertsitatea. Bakoitzak bere... [+]

2025-04-07 | Jakoba Errekondo

Ustezko nekazaritza eta lur lantzea

Nekazariarentzat baratzea eragozpena besterik ez da. Egungo makina bat nekazari “aurreratuk” horrela pentsatzen du. Bere lanean ez dute baratzerik behar, ezta oilategirik, ezta sagarrondorik, ezta erlauntzarik ere.

2025-04-07 | Garazi Zabaleta

Soilik

Lursail txikian eta inbertsio erraldoirik gabe garatu daitezkeen proiektu agroekologikoak

Gasteizko Basaldea etxaldean dago kokatuta Soilik nekazaritza birsortzaileko proiektua, Abetxuko auzoan, eta Jaime Garcia, Joseba Vigalondo eta Javier Chaves dira bultzatzaileak. “Lehen sektorean, eredu agroekologikoan inkorporazio berriak bultzatzea da gure helburua,... [+]

2025-04-06 | ARGIA

1x01: Haurtzaroa

MULTIMEDIA - Galdera Basatiak

2025-04-05 | Tartean Teatroa

Larru Haizetara

MULTIMEDIA - Antzezlana

2025-04-04 | Eneko Imaz Galparsoro

“Errebeldia hazi egin da Argentinan, herri oso bat bultzaka ari da”

Argentinako Abokatuen Gremioa erakundean egiten du lan Laura Taffetanik (Buenos Aires, Argentina, 1963). Gobernuaren errepresioa pairatu duten maputxe ugarirekin lan egin du azken urteetan, eta Askapena antolakundeak antolatutako topaketa antiinperialisten barnean izan da Euskal... [+]

2025-04-04 | Xabier Letona Biteri

Ertzaintzak Etxarri II gaztetxea hustu du Bilboko Errekalde auzoan

Iragarrita zegoen moduan, Bilboko Errekalde auzoko Etxarri II gaztetxea hustu du Ertzaintzak 9.00etan abiarazi duen operazioarekin. Arratsaldean protesta manifestazioa egingo dute auzoan, 19:00etan Amezolako tren geltokitik abiatuta.

2025-04-04 | Mikel Reparaz

Artikotik Kantaurira

MULTIMEDIA - dokumentala

2025-04-04 | ARGIA

Langile bat hil da Agoitzen obra batetik jausita

Ezbeharra ostegunean gertatu da eta SOS Nafarroak 16:00 orduak jotzear zirela jaso du haren berri. Medikua, anbulantzia et Foruzaingoa bertarako dira, baina ezin izan dute gizona suspertu eta bertan hil da.

2025-04-04 | ARGIA

Euskaraldia Hika-rako 83 herrik eman dute izena

Aurtengo berritasuna da. Ahobizi eta belarriprest rolen artean aukeratzeaz gain, herritarrek Euskaraldia Hikan parte hartzeko aukera izango dute. Hitanoa erabiltzen ez den herrietan, toka eta noka, bien erabilera bultzatuko da, eta hitanoa bizirik dagoen herrietan nokaren... [+]

Eguneraketa berriak daude