James Petras: Kapitalak Estatuen Muga Nazionalak Hausten Ditu
Zuetariko gehienek dakizuenez, Leioako INFORMAZIO ZIENTZIEN FAKULTATEAK, Apirila eta Maiatzean zehar marxismoaz hitzaldi saio batzu antolatu zituen. Honela, munduan ezagunak diren hainbat pentsalari eta teoriko, Bilbo eta Donsotiako hirietatik pasatu dira. Ernest Mandel heuren artean.
Hitzaldi saio hauei amaiera emateko New York Estatuaren Unibertsitatetik JAMES PETRAS etorri zaigu.
Deitura grekoaz eta irribarre zabalaz, odol mediterraniarra duen gizon dialektiko honek Unibertsitateko Soziologi Sailean dihardu. Gehien landu duen gaia "Marxismoa eta Hirugarren Mundua" izan da, baina prozesu guzti honetan USAk izan duen eragina kontutan harturik beti.
Udal liburutegian eman zuen hitzaldiaz gain, Leioako Kanpus-eko zenbait irakaslerekin mintegi bat egin zuen. Hauek izan ziren mintegian eztabaidatutako gaiak.
Nire eritziz, pentsamolde hauek gainditu egin behar dira. Arazoa da estatua bere orokortasunean ulertzea, inperialismoaren helburua, ipar-ameriketakoarena behinik behin, estatuaren funtzionamenduan sartzea baita.
Inperialismoa ez dugu soilik fenomeno ekonomikoa, hau da, kapitalaren fluxua eta multinazionalen hedapena. Honek, berez, ez ditu kapitalaren funtziobideak azaltzen: zergatik ematen den lurralde edo garai batetan eta ez bestetan, nola birproduzitzen den bere baitan, etab. Kapitala funtzionatzeko baldintzen azalpen zehatzik ez dago.
Gerra ostean, kapitalaren nazioarteko egintza gehienak, maila handiko estatal dinamizazio baten ondoren ematen ziren, hots, estatuak munduan zehar egindako inbertsioak, estatu, milizia eta instituzioen sorpen eta finantziaketa...
Kapitalak berak ez zituen sortu inbertitzen zueneko estatu hoiek. Eginik zeuden aurretik. Gerraren ondoren Hirugarren Munduan desestabilitate handia zegoen: nazio askatasunerako borrokak, mugimendu eta arazo sozialak, iraultza sozialista... Kapitala honelako mundu problematiko eta kaotiko batetan sartzea ulergaitza zen. Zer jazo zen orduan? Estatuaren aldetik, kapital merkatuak eta finantzietarako nazioarteko bankuak bultzatzeko mugimendu zabala eman zela; kapitala sartzen has zedin ekintza guzti hauek beharrezkotzat hartu ziren; kapitala ez doa nazio pobreetara, baizik eta kontrol soziala, merkatu handiak eta errekurtso estrategikoak eskeintzen dituzten nazioetara.
Dena den, estabilitate politikoa, estatu inperialistak ere bai, beraren laguntza militarrarekin, bete dezake.
Hori dela eta, USAn dauden 500 entrepresa handienetarikoen diru sarrerak, beren kanpoko merkatal tratuetatik datozkie. Iparrameriketako 15 banku handienen ingreso porzentaia, 70tik 80rako urteetan, % 15-40 tartean gehitu ziren.
Honela, atzerrian egindako aktibitateek banku eta entrepresen superbizipenerako gero eta garrantzi handiagoa dute. Modu honetan, estatuaren deuseztapena balego, kapitalarentzat zein estatu inperialistaren fundazioentzat–orain dagokiguna–kaltegarria litzateke.
Prozesu ekonomiko-soziala egonkorregia zekusaten. Nere ustez, abiapunturik egokiena, inperialismoak klase erakuntzan eta indar produktiboak aldarazteko eran duen eragina ikustea liteke.
Klase erakuntza honek hiru gatazka maila sortu zituen:
1. Gatazka negoziatuak: kide kolaboratzaileengan sortua. Hauek, industriari asoziatuek, merkatu berriak eska ditzakete, edo garapen prezioak eztabaidatu, baina honek ez du apurketarako baldintzarik sortzen, negozia daiteke.
2. Tarteko gatazkak: sistema imperialaren aldatzeko indarra daukatenak, hots, barneko merkatua indartzen baina mundu kapitalistarekin harremanak mantentzen dituzten nazionalizazio aukeratuak. Talde honetan behe mailako burgesiak burruka jarrera azaltzen du hasiera batetan, baina azkenik, sistema kapitalistak irensten du.
3. Konponezinezko gatazkak: lan arazoak sortuak; Langileria kapital pilaketa errazten duen explotazio baldintzen kontra doanean. Lan kondizioak kontrolatzea bilatzen dute. Gatazka honek sistema inperialistarekin apurketa suposatzen du.
Ondorioz, klase erlazioak, eta ez nazio erlazioak, dira sistema inperialistaren integrazio edo desintegrazioa baldintzatzen dutenak. Nola nahi ere den, prozesu guzti hau dialektikoa da, beti birdefinitzen da; klase erakuntza eta gatazka motaren arauera.
Ez da sistema kolonialean bezalaxe, non guzti hori aurreikus zitekeen. Gaur egungo sisteman, nolabaiteko indeterminazio mota ematen da.
Klase kapitalisten konzientzian politiko maila batzu bereiz daitezkeela uste dut. Entrepresari gehienek beren entrepresa konzientzia dute; politika heuren probetxu edo seguritaterako baliagarria den neurrian erabiltzen dute. Guttiengo batek sektore konzientzia du, siderurgiak esaterako. Bateonbatzuk dute bakarrik klase konzientzia, bere osotasunean, eta nukleo hau garrantzitsuena dugu, klasearen eta estatuaren arteko lotura sortzen baitu. Hauek dira Rockefeller-tarrak, etab.
Klase dominatzailearen gehiengoak bere interesen arauera jokatzen du. Baina nola joan urrunago? Nire ustez, estatuak klasea errepresentatzen du baina ez dator bat berarekin. Kapitalaren interesak erabakitzeko nork, non eta nola defendatuko dituen ahalmena dauka, baina ez da kapitala bera.
Adibidetzat Txile daukagu. Txilen ITT entrepresa nazionalizatu zutenean, honek aldarri egin zuen eta neurriak hartu nahi izan zituen. Baina kapitalak ez zuen Gobernua eraso; ez zuen bere indar guztia momentu honetan, Allende-ren kontra bota; tendentzi bat edo kasu isolatu bat zen ala ez neurtu zuen. ITT-entzat neurririk onena ez izatea gerta zitekeen, baina klase kapitalistarentzat orohar hoberena zen.
Sistema kapitalistaren sozializazio prozesua izatekotan, beste modu batera jokatuko zuen.
Dena den, kontran jokatzeko ele, barne egiturak leku egokietan izan behar zituen. Txilek kobre meategiak nazionalizatu nahi zituela esan zuenean, populazioaren % 80ak eta Kongresu osoak erabaki hori aho batez hartu zutelarik, kapitalak ezin zezakeen kontran jo. Arazo honetan USAko Estatu Departamentuak komunistazale (!) planta ematea nahiago zuen, txiletar estatua narriatzez joan zedin eta geroago kolpea eman ahal izateko. Txileren kasuan efikazak izan ziren.
Batzutan porrot egiten dute. Kuban esaterako Castro-k petrolio birfinketaren prozesua nazionalizatu, eta miliziaren bidez herritik bota ahal izan zituen.
Gizatalde batzutan produzio modu desberdinak egon arren, modu kapitalista meneratzailea agertuko litzateke, besteen gainetik.
Honela, langileen arazoak beren kontratistarekin bideratzean, klase gatazken bilakaera estali egiten da: klase antolakuntzarako beharrezkoak diren erlazio inpertsonalak blokeatzen baitira.
Hegoafrikan kapitalak alde batetik proletargoa sortzen duen bitartean, bestetik minifundioa mantentzen du. Langileriak jasotzen dituen alokairuak hain eskasak- izanik, familia minifundioaren bidez mantendu behar da. Honela, nahiko aurreratuta dagoen kapitalismo batek ekonomia aurre-kapitalista bat tartekatzen du. Beraz, tendentzia ez da homogeneizatzea, produkzio gastuak jaistea baizik, eta bide batez gatazkak ekiditea.
Hala eta guztiz ere, langabezian daudenen masa itzelak enplegatuen oinarriak sor litezke.
Hala eta guztiz ere, langabezian daudenen masa itzelak enplegatuen sektoreentzat etengabeko presioa suposatzen du.
Beraren ondoren, zentsura problemak existitu ez direlarik, ez dute ere beste teorikoek landu. Jarraipen dogmatiko honen ondorioak, inperialismoarekin erlazionaturik, estatu teoria politikorik ez egotea litezke.
Gerra Urte, Gezur Urte!
Horrela dio esaldiak eta horrela berresten du errealitateak.
Munduan eta Europan dagoen gerra-egoera, horren gorakada etengabea eta horrek Euskal Herrian izan dituen eta izango dituen balizko ondorioak aurreikusita, joan den abenduan hainbat... [+]
Laga hondartzaren ezaugarri naturalen leheneratzea duela hiru hamarkada abiatu zen, eta aurrera darrai etenik gabe, erlojuz kontrako lehengoratze mailakatuan.
Laga (Bizkaia) gune aparta da, natura eta gizarte ikuspegitik oso esanguratsua. Kostaldeko legeak eta Urdaibaiko... [+]
Larunbat honetan egingo da Bilbon euskal preso politikoen aldeko urteroko manifestazioa. Gero eta preso gutxiago dago, baina 2011n ETAk bere jarduera armatua eten zuenean inork gutxik irudikatuko zuen handik hamabost urtera oraindik gatazka haren ondorioz espetxeratutako... [+]
Hainbeste urte borrokan horren atzetik ibili ondoren, 34 urte, hain zuzen, oso pozik gaude orain egun batzuk, abenduaren 28an Inuzente egunean, Iruñean, Nazioarteko Euskal Pilota Federazioak antolatu zuen batzarrean hartu zen erabakiagatik. Zeren ondo bidean,... [+]
Donostiako La Cumbre Jauregian bizi ziren orduan Juan Mari Jauregi senarra eta bera, lehena Gipuzkoako Gobernadore Zibila zen garaian, 1990eko hamarkadaren erdialdean. Jauregi 2000. urtean hil zuen ETAk Tolosan.
Jar gaitezen 2025erako proposamen politiko gisa, Espainiako Auzitegi Kolonialaren (AN) epai guztiak berrikusten hasteko eta makila bakoitzak bere belari eusteko.
Unionismoarekin lerrokatutako alderdi, sindikatu eta gizarte-erakunde gehienek, eta ez bakarrik horrela... [+]
Garbiñe Elizegi baztandarra erizaina da. Abenduan, Zeelanda Berrian egin duten Osasun Ekitaterako Erizaintza Indigenari buruzko Ikerketa izenburuko bilkuran hartu du parte. Bere tesia aurkeztu du: Euskal emakumeek eta genero ez-normatiboek Euskal Herrian osasungintzan... [+]
PSNk, EH Bilduk, Geroa Baik eta Zurekin Nafarroak bat egin dute Borboiak Nafarroako kultura sari nagusitik at gera daitezen. Espainiako erregeak 2015etik, Uxue Barkos lehendakari zenetik, ez daude ekitaldi handi honetara gonbidaturik.
Hodeiak murrizten ari dira eta horrek eragin nabarmena du klima-aldaketan, NASAko ikertzaile-talde batek ondorioztatu duenez. Terra satelitearen datuak aztertuta, ikusi dute azken 20 urteetan, pixkanaka, baina etengabe, murriztu dela hodeien estaldura. Amerikako Batasun... [+]
Iazko martxoaren 14an, polizia operazio handi bat izan zen Martuteneko Agustindarren eraikin okupatuan, Udaltzaingoaren, Ertzaintzaren eta Espainiako Poliziaren eskutik: 56 lagun atera zituzten eraikinetik eta 29 Espainiako Poliziaren komisariara eraman zituzten,... [+]
Adimen Artifizialarekin egindako disparateen biltegia handitzen ari da. Erabiltzaile arruntok sortutakoak txorakeriak izan daitezke neurri handi batean, baina Interneteko erraldoiak berak ari dira halakoak errepikatzen eta horrek larriagoa dirudi, eragin globala izan... [+]
Vithas San José klinikak fitxatu du Jaurlaritzako Osasun sailburu ohia, kargu publikoa utzi eta urte eta erdira.
Abenduaren 24an erori zen gobernua, Kaledonia Elkarrekin alderdi loialistako ordezkariek dimititu zutelako. Hori horrela, loialistek berreskuratu egin dute independentistek 2021ean lehen aldikoz lorturiko presidente kargua. Maiatzaz geroztik krisi politiko, sozial eta ekonomiko... [+]
18 urterako plan estrategikoa garatzeko Europako diru-laguntzak jaso ditu Euskal Sagardoaren Jatorri Deiturako proiektuak. Iparraldea batu da jada, eta Nafarroa zein Trebiñu sartzeko urratsak ematen hasiak dira.