Euskara Jalgi Hadi Estadistikara


2021eko uztailaren 28an
Alfontso Martinez irakasleari elkarrizketa

Euskara Jalgi Hadi Estadistikara
Alfontso Martinez Eta Lehen Estadistila-Liburua Euskaraz
Euskara fakultateetan eta karreretan piskanaka ari zela sartzen jakin bagenekien. Eta bertan nozitutako textuan faltaz ere berririk jasoa geneukan. Hutsune hori nolabait betetzearren aurki kaleratuko da Alfontso Martinez irakasleak estadistika deskribatzaileaz egindako liburua, «Elhuyar>>en argitaratura.
Horrelako gutxi egoten direlako, eta zalantzarik gabe euskararen normalkuntzan aurrerapausu bat suposatzen duelako, harengana jo dugu eta ondoko solasalditxoa eduki dugu.
ARGIA. - «Estadistika deskribatzallea>> izeneko liburu hori, zer da, ikasleentzako manual bat?
ALFONTSO MARTINEZ.- Ez berez estadistikari buruzko liburu bat da, atera den lehena, gainera, eta alde horretatik nobedadea da. Bestalde batez ere psikologoei eta pedagogoei zuzendutakoa da, haien ikerketak egiteko oso beharrezkoa da eta. Gauzak neurtzeko duten tresna bakarra delako.
A.– Baina zu berez estadistikako irakaslea zara, ezta?
A.M.- Bai, psikologia eta pedagojia karreretan lehenengo bi kurtsoetan ematen da estadistika lehenengoan deskribatzailea eta bigarrenean diferentziala. Nik bi kurtso horietan ematen ditut klaseak eta gai hori normalean eta orain arte erdaraz eman izan da. Duela pare bat urte jendea hasi zen eskatzen ea euskaraz ere ematerik bazegoen, eta eskaera horri erantzunez edo, mintegi bat montatu genuen. Iadanik joan den urtean berrogeitamar inguru ikasle izan ziren klase horretan, eta aurten jende gehiago oraindik. Horiek goizean joaten direnak, arratsaldean beste hogeiren bat edo.
Ikasleen Larritasunak Eta Beharrak
A.–Euskal ikasleen kopurua gora doala esan al daiteke?
A.M.–Bai, azken bi urteetan bai behintzat. Ikastoletatik datorren jendea izango da nonbait, baina egia da gorakada hori nabarmena dela.
A.– Lehen aipatu duzu nolabait klase horietatik sortu zela liburuaren beharra...
A.M.– Bai, hainbeste ikaslerekin klase ematea gauza serioa da, eta berehala konturatu nintzen jendeak problemak zituela, gauzak adieraztean etabar jendea oso larri ibiltzen zela. Lehenik, ulertzea, zeren kontutan hartu behar da lexiko guztia hasera batetan berri berria dela ikasleentzat. Gero, apunteak hartzea eta hori uste baino problema larriagoa gertatu zen. Jarraitzen zuten baina nahiko problemekin. Orduan ikusi nuen apunteak euskaraz ateratzeko beharra, atera nituen eta apunteetan oinarriturik liburua atera nuen.
A.– Ikastoletatik etorritakoek ere ba al zuten problemarik apunteak hartzeko eta?
A. M.- Beno, nik uste dut hori mito bat dela, ongi idazten dutela pentsatzea alegia. Hitzegin eta ulertu bai, ongi konpontzen dira, baina idazteko garaian desastre bat dira. Eta hori idazten dutenak. Alde horretatik nahiko desanimantea zen eta apur bat horrek bultzatuta deliberatu nintzen liburua egitera.
A.–Zuri ere mesederik egingo zizun ziur aski, ez al da hala?
A.M.– Jakina, niri ere primeran etorri zait Alde batetatik euskara piska bat gehiago menperatzeko, eta lotsa neurri handi batetan gainditzeko, etabar. Izan ere, ni euskaldunberri naiz eta konplejo pilo bat baztertu beharrean aurkitu naiz maiz. Alde horretatik ere lagungarria izan da liburu hori. Gutxi gorabehera hori izan da liburua jaio den ingurugiroa, alde batetatik ikasleena dago eta gero ere nire maila pertsonala.
Errazagoa Euskaraz Erdaraz Baino
A.– Zaila egiten al zaie ikasleei denbora bat pasata lexikora egokitzen eta?
A.M.–Ez, eta uste dut hori ere aipagarria dela. Denboraldi bat pasata, lortzen dute maila eta egia esan ez zaie gehiegi kostatzen.
A.–Euskaraz emateagatik jakintza maila txikiagoa ematen al da?
A.M.- Beste irakasleekin ezin dezaket jakin, baina nire kasuan erderaz ere ematen ditut klaseak, eta orduan haien erreferentzia eginez nik esan dezaket erdaraz ematen den maila euskaraz ere ematen dela. Jende bat oraindik dabil roilo horrekin, hau da, euskara interesgarria dela baina gauzak askoz errazago ematen direla erdaraz, eta hori kontu hutsa da. Garbi dago parean doazela, edo behintzat joan daitezkeela. Azkenean niri gertatu zait errazago ematen dudala euskaraz erdaraz baino.
A.–Ez al da harropuzkeria handi samarra hori?
A.M.–Ez, ez, benetan esaten dizuet, igoal nire kasu konkretua izango da, baina azkenerako errazago egiten zait estadistika euskaraz explikatzea. Nik uste dut euskarak baduela tresna gehiagorik eskemen bidez ematen diren gauzak adierazteko, nik ez dakit euskarak atzizki kontutan daukan aberastasunagatik edo zergatik, baina niri hala iruditzen zait, nahiago dut euskaraz ematea.
"Uzei" Eta "Elhuyar"En Laguntza Handia
A.–Hain aldekoa bada zure ustez euskeraren ahalmena alde horretatik, non leudeke euskeraren problemak maila horretako irakaskuntzan?
A.M.–Nire ustez problema nagusia textuetan dago, hau da, ez dagoela texturik euskaraz, dauden textu guztiak erdaraz daude eta haietara jo behar duzu beti erreferentzia bezala. Hor aipatu beharra dago euskaraz ere egin dela inolako lanik, eta lan hori "Eihuyar" eta «Uzei>>ren inguruan bildu dela. Edonork esan dezake lan kritikagarria dela, baina gero praktikan ikusten duzu hura dela eskuratzerik dagoen bakarra, laguntzarik eskaintzen digun bakarra. Hiztegien kasuan, esate baterako, hobeak atera daitezke baina besterik ateratzen ez diren bitartean beste horiek behar beharrezkoak ditugu klasean.
A.– Horrelako hiztegietan proposatzen den lexikoa praktikara eramaterakoan, problemarik sortzen al da?
A.M.– Jakina, eta interesgarria da zenbait kasutan gertatzen diren problemak konstatatzea. Esate batera, kontestutik kanpo garbi ikusten diren hitzak gero kontestu baten barnean ipintzerakoan ez dira hain garbi ikusten, eta alde horretatik ere textugintza batek osa dezake lexikografiak urratutako bidea.
Zailtasun Handiago Filosofiarako Estadistakarako Baino
A.–Badirudi nolabait desmitifikatu behar dela zientzi mundurako euskarak omen zeukan zailtasun hori...
Nire eritzirako, zientzietan orokorrean ez du problema handirik planteatzen terminoan euskaratzeak eta euskarazko erabilerak. Problema puntual batzu sortzen dira, baina maila apalean geratzen dira. Azken finean, euskarak askoz problema gehiago sortzen ditu beste arloetan, letren munduan esate batera. Izan ere, filosofian, kasu bat aipatzekotan, askoz problema gehiago sortzen dira terminologi kontutan zientzietan sortzen direnak baino. Gure fakultatean, adibidez, teknikazko asignatura guztiak euskaraz ematen dira, eta giza-zientziak, berriz, ez. Leioan ere karrera osoak ematen dira euskaraz baina denak zientifikoak edo teknikoak dira. Askoz arazo gehiago sortzen dira giza-zientzietako arloan. Kontutan izan behar da gai teknikoen mamia batez ere grafikoa dela, ez du hitz asko behar kontzeptu bat adierazteko, eta filosofia adibidez askoz diskurtsiboagoa da eta lexikoak arazo sakonagoak planteiatzen ditu.
A.–Fakultateen mailan askoz gehiago erabilizen da euskara zientzi eta teknika gaietan besteetan baino. Uste al duzu liburu mailan horrek baduela bere erreflexua?
A.M.- Ez, eta hori da gehien harritzen nauena, zergatik ez den liburu gehiago ateratzen gai zientifiko eta teknikoetaz zeren proportziotan garbi dago askoz gehiagok atera behar zutela, eta ez da horrela gertatzen. Hain zuzen, guri dagokigu hutsune hori ahal den neurrian betetzea.
Jexu IJURKO
32-33

GaiezHizkuntzaEuskaraNormalkuntzUnibertsita
PertsonaiazMARTINEZ2
EgileezIJURKO1Hizkuntza

Azkenak
PAIren biktima guztiak

PAIk sortutako biktimak ez dira bakarrik PAIren Legeak eragindako egonkortze prozesuari esker funtzionarizatutako irakasleak, baizik askoz gehiago. Batzuei nolabaiteko ikusgarritasun mediatikoa eman zaie Steilasek jarritako errekurtsoaren ondorioz; gehienak, alabaina, ikusezinak... [+]


Erriberarako kalitatezko trenbide zerbitzu publikoaren alde

Azken asteotan Castejón-Soria trenbidea berreskuratzeko eta Tuterako tren-geltokia gaur egun dagoen tokian mantentzeko edo, Nafarroako Erriberako hiriburuan Abiadura Handiko Trenaren ustezko geralekuak aitzakiatzat hartuta, hirigunetik kanpo beste bat egiteko... [+]


Ez goaz gerrara. Gerrarik ez, ez gure izenean!

Gerra Urte, Gezur Urte!

Horrela dio esaldiak eta horrela berresten du errealitateak.

Munduan eta Europan dagoen gerra-egoera, horren gorakada etengabea eta horrek Euskal Herrian izan dituen eta izango dituen balizko ondorioak aurreikusita, joan den abenduan hainbat... [+]


Laga hondartza leheneratzea

Laga hondartzaren ezaugarri naturalen leheneratzea duela hiru hamarkada abiatu zen, eta aurrera darrai etenik gabe, erlojuz kontrako lehengoratze mailakatuan.

Laga (Bizkaia) gune aparta da, natura eta gizarte ikuspegitik oso esanguratsua. Kostaldeko legeak eta Urdaibaiko... [+]


135 preso politiko daude eta 66 ateratzen dira kalera baimenen batekin

Larunbat honetan egingo da Bilbon euskal preso politikoen aldeko urteroko manifestazioa. Gero eta preso gutxiago dago, baina 2011n ETAk bere jarduera armatua eten zuenean inork gutxik irudikatuko zuen handik hamabost urtera oraindik gatazka haren ondorioz espetxeratutako... [+]


Lortu da. Lortu duzue! Lortu dugu. Zorionak eta eskerrik asko

Hainbeste urte borrokan horren atzetik ibili ondoren, 34 urte, hain zuzen, oso pozik gaude orain egun batzuk, abenduaren 28an Inuzente egunean, Iruñean, Nazioarteko Euskal Pilota Federazioak antolatu zuen batzarrean hartu zen erabakiagatik. Zeren ondo bidean,... [+]


Estatu aparatuetatik Juan Mari Jauregi eta bera hil nahi izan zituztela esan du Maixabel Lasak

Donostiako La Cumbre Jauregian bizi ziren orduan Juan Mari Jauregi senarra eta bera, lehena Gipuzkoako Gobernadore Zibila zen garaian, 1990eko hamarkadaren erdialdean. Jauregi 2000. urtean hil zuen ETAk Tolosan.


Noizko berrikusi ANren prozesuak eta epaiak

Jar gaitezen 2025erako proposamen politiko gisa, Espainiako Auzitegi Kolonialaren (AN) epai guztiak berrikusten hasteko eta makila bakoitzak bere belari eusteko.

Unionismoarekin lerrokatutako alderdi, sindikatu eta gizarte-erakunde gehienek, eta ez bakarrik horrela... [+]


Espainiako monarkiak Nafarroako Vianako Printzearen sarietan parte hartzeari ezetz esan dio Parlamentuak

PSNk, EH Bilduk, Geroa Baik eta Zurekin Nafarroak bat egin dute  Borboiak Nafarroako kultura sari nagusitik at gera daitezen. Espainiako erregeak 2015etik, Uxue Barkos lehendakari zenetik, ez daude ekitaldi handi honetara gonbidaturik.


2025-01-10 | Gedar
Ate birakariak: Gasteizko klinika pribatu bateko zuzendari izango da Gotzone Sagardui

Vithas San José klinikak fitxatu du Jaurlaritzako Osasun sailburu ohia, kargu publikoa utzi eta urte eta erdira.


Hodeiak murrizten ari dira, klima-aldaketaren kalterako

Hodeiak murrizten ari dira eta horrek eragin nabarmena du klima-aldaketan, NASAko ikertzaile-talde batek ondorioztatu duenez. Terra satelitearen datuak aztertuta, ikusi dute azken 20 urteetan, pixkanaka, baina etengabe, murriztu dela hodeien estaldura. Amerikako Batasun... [+]


Arartekoaren ustez, Martuteneko Agustindarren eraikineko operazioa barruan zeudenak identifikatzeko egin zuten

Iazko martxoaren 14an, polizia operazio handi bat izan zen Martuteneko Agustindarren eraikin okupatuan, Udaltzaingoaren, Ertzaintzaren eta Espainiako Poliziaren eskutik: 56 lagun atera zituzten eraikinetik eta 29 Espainiako Poliziaren komisariara eraman zituzten,... [+]


2025-01-10 | Sustatu
Applek albiste-laburpenak asmatzen ditu inolako axolarik gabe

Adimen Artifizialarekin egindako disparateen biltegia handitzen ari da. Erabiltzaile arruntok sortutakoak txorakeriak izan daitezke neurri handi batean, baina Interneteko erraldoiak berak ari dira halakoak errepikatzen eta horrek larriagoa dirudi, eragin globala izan... [+]


Erizain indigenek herri zapalduentzat ekitatezko osasun zerbitzua aldarrikatu dute

Garbiñe Elizegi baztandarra erizaina da. Abenduan, Zeelanda Berrian egin duten Osasun Ekitaterako Erizaintza Indigenari buruzko Ikerketa izenburuko bilkuran hartu du parte. Bere tesia aurkeztu du: Euskal emakumeek eta genero ez-normatiboek Euskal Herrian osasungintzan... [+]


Eguneraketa berriak daude