Anjel Lertxundi: "Gure Egoera Profesionala Biziatua Dago"


2021eko uztailaren 19an
Euskal Idazleen Elkarteko Lehendakariarekin Hizketan
Anjel Lertxundi: "Gure Egoera Profesionala Biziatua Dago"
"Elkarte Profesinala Izan Nahi Du"
ARGIA.- Aipa itzazu labur laburrean Elkartearen helburuak.
ANJEL LERTXUNDI.- Euskal Idazleen Elkartearen lehenbiziko helburua elkarte profesional bat sortzea litzateke. Elkarte profesional batek suposatzen duen guztiarekin: nolabait idazlearen eskubideak zaintzea, eta pertsonalki aurrera eraman ezin daitezkeen gauzak talde bezala eramatea, nahiz eta horren oinarrian bigarren helburu bat ere badagoen, hau da, iruditzen zaigu elkarte bat sortuz gero posibleago dela euskal literaturari bultzada bat edo ematea. Halere, bigarren helburu hau berez ezin da elkarte profesional baten barnean erregistratu, eta hain zuzen elkartea sortzeko egin zen azkeneko saioan atzera bota zuten helburu hori tartean sartzen zelako, eta elkarte profesional batek eskubideak zaintzeaz gain ezin du beste ezertaz arduratu.
ARGIA.- Eskubide horien artean bi eratakoak berezten dira zuen estatutoetan, ekonomikoak eta moralak. Zeintzu lirateke eskubide horiek?
A. L.- Eskubide profesionalak izango lirateke, hain zuzen ere, legez erreglamentatuta dagoen gorabehera guzti hori jaso ahal izatea. Eta orduan euskal argitaletxeek, beste edozein argitaletxek bezalaxe, hartu beharko du kontutan idazleari ordaindu behar zaiola beste estamentu guztiei ordaintzen zaien bezala.
"Aseguru Soziala Lorteko Ere Aukera Ematen Du"
ARGIA.- Aseguru kontuak ere tartean izango dira, ezta?
A.L.- Bai, alderdi hori ere badago. Elkartean egonez gero, beste edozein elkarte profesionaletan egotean bezala, beste posibilitate handiak dituzu. Adibidez idazleen montepioa, aseguru sozialaren tankerakoa da, eta urtean lauzpasei mila pezeta ordainduz gero aseguru soziala daukazu. Orduan, idazleak beti liberatzeko eta hortik bizitzeko izan dituen oztopoak neurri batetan behintzat bazterturik leudeke. Orduan, posibilitate batzu ere sortzen ditu eskubide horiek kobratzeaz gain.
ARGIA.- Egile eskubide horiek zehazturik al daude zenbatekoak diren?
A.L.- Bai, bere minimoa ehundik hamarrekoa da, liburutaz ari naiz noski. Orduan libirua kaleratzerakoan zuk eskubidea duzu saldutakoaren arauera diru kori kobratzeko. Beste trapeo batzu ere egon daitezke, hau da, idazle batek kolpe batez diru freskoa nahi badu akordio batetara irits daiteke ehundik sei edo kobratzeko. Baina, berez, %10 da gutxienez.
««Inor Ez Ditu Idazlearen Exkubideak Zaindu»
ARGIA.- Beraz, Elkartea sortu bada, horrek esan nahi du orain arte eskubide horiek ez direla zainduak izan. Nola joan da kontu hori gaur arte?
A.L.- Beno, gai horretaz nik esan dezaket inongo matizaziorik egiten hasi gabe, ez dagoela inongo argitaletxerik idazleraren eskubideak zaindu dituenik.
Nik behintzat ez dut ezagutzen argitaletxerik idazle guztiei behar den hori ordaindu dienik.
ARGIA.- Hala eta guztiz ere, nolabaiteko aldaketarik sumatuko zen garai batetako argitaletxeetatik gaurkoetara, ezta?
A.L.- Nik ez dut aldaketa handirik sumatu. Badakit argitaletxe batzutan kobratzen dela. Adibidez "Elkar"ek nahiz "Erein"ek badakit ordaintzen dutela, baina horrelakoetan ere ez da ordaintzen ordaindu behar litzatekeen guztia. Hor fluktuazio batzu badaude, idazlearen borondatea nolakoa den, zein binkulazio dituen argitaletxearekin. Roilo handiak dira horiek baina, esate baterako, kontrato formalik egiten duen argitaletxerik ez dago. Orduan, dena airean geratzen den gauza bat izaten da.
"Posible Da Haseran Konfliktoak Egotea"
ARGIA.- Eta argitaletxeen egoera ikusita, derrigorrez ordaindu behar goriekin ez al luke kontrako ondoriorik jasoko euskal literaturak, hau da, ez al lirateke argitaletxeak atzera botako?
A.L.- Nik uste dut, guzti hori martxan jarriko litzatekeen kasuan eta guztiok egokitzen zaigun diru hori zorrotz kobratzeko jarriko ginatekeen kasuan, agian errezeso gertatuko litzatekeela. Urte batzutan, hiru edo bost urtetan gehienez, posible da konfliktoak gertatzea gure artean gorabehera horiek direla eta. Azken finean, gure arteko zenbaitzu ere binkulatuta gaude argitaletxeren batekin. Baina errezeso hori gertatzen bada ere, nire eritziz urte gutxieren barru prozesua normalizatuko da, eta orduan guztiok onartuko dugu liburu baten prozesua martxan jartzeko garaiean baldintza batzu bete behar direla, eta horien artean idazleen eskubide ekonomikoak daude.
ARGIA.- Orduan esan daiteke orain arte idazlea galeran atera dela liburuaren merkatuan...
A.L.- Horixe baietz, eta problema da inprimategiari ez ordaintzea inori okurritzen ez zaion bezala garaia iritsiko dela normaltzat joko dena idazleari ordaintzea. Dena dela egoera hori aldatzen errezelo horiek gertatuko badira ere (eta nik pentsatzen dut gertatuko direla) uste dut oso denbora gutxirako gertatuko direla. Dena dela, garbi utzi nahi dut errua ez diedala argitaletxeei botatzen, uste dut errua denona dela, guztiok biziatu gara egoera horretan bakoitzak bere lekua ez duelako bete.
"Irakurleak Ere Asumitu Behar Du Egoera"
ARGIA.- Euskal liburu batzu berez difizitarioak izanik, nola egin eskubide horiek pagatuz argitaletxeek galera handiagorik jaso ez dezaten?
A. L.- Hor salneurria handigaotu beharko litzateke, garbi dago.
ARGIA.- Beraz, irakurleak ordaindu behar luke tarte hori, ezta?
A.L.- Halere, idazlea ordaintzeak ez du produktoa hainbesteraino garestitzen. Larehun pezetako liburua larehun eta berrogeitamarretan jarri beharko zenuke, eta ez da halako diferentzia handirik. Gainera, uste dut iraturleak asumitu behar duela egoera hori, eta bizkarra arrimatu behar badugu, arrima dezagun sektore guztiek. Inprimategi gehienak abertzaleak dira; orduan handik has gaitezen bizkarra sartzen.
ARGIA.- Orain arteko guztia eskubideak zaintzeari legokioke. Giroa hobeagotzeko, zerbait al daukazue pentsatuta?
A.L.- Bai, nire eritzira badago problema neurri batetan komunikabideek bete behar lukeena eta bete gabe geratzen dena: kulturgintza eta literaturaren munduari buruzko informazioa, zer publikatzen den, zer sari dauden, bakoitza zertan ari den. Orduan asmo bat da boletin informatibo bat egitea, euskal literaturari buruz abalik eta informaziorik zabalena eskainiko lukeen boletina gehienok gehienon berri izan dezagun.
ARGIA.- Barnekoa izango litzateke edota kalera ateratzeko asmotan?
A. L.- Ez, berez barnekoa litzateke, Elkarteko bazkideentzat bakarrik.
«Idazlea Da Luma Erabiltzen Duen Guztia»
Argia.- Estatutuetan aipatzen den beste idela bat aldizkeriarena da. Horretaz berririk ba al dago?
A.L.- Beno, badirudi ideia hori Euskaltzaindian sortu zela, baina hori batere heldu gabeko ideia bat da. Nolabait Krutwigek aspalditik daukan amets bat, gero ere hor omen dabiltza "Egan" berpiztu nahiean, baina hor ez dago oraingoz inongo erabakirik... Posibiliateak badaude, diru aldetik ez litzateke problemarik egongo Diputazioa prest bait dago laguntzeko, baina guretzat orain larriena eta presarik handiena daukana gauzak martxan jartzea da, Elkartea bera martxan jartzea, eta boletina kaleratzea.
ARGIA.- Hor nonbait esana da dagoeneko ehun bat idazle apuntatu dela Elkartean, eta zenbait jenderi inpresio faltsua sortu dio horrek, hau da, "hainbeste idazle egonik, non dago horiek idazten dutena?" Noraino da benetako inpresio hori?
A.L.- Beno, ez dakit nire inpresioa da hemen jende gehiena garela oso obra laburreko jendea. Orduan uste dut gure fenomeno literarioa dela oso jende ugariko fenomenoa baina aldi berean oso obra laburrekoa. Ehun bat jende biltzearen fenomenoa hortik dator. Gero ere oso gutxi ezagutzen den jendea bildu da. Gainera iruditzen zait horrelako jende asko ez dela bildu problema profesionalak dituelako, baizik eta bestelako laguntza morala eskaintzeko. Jende gehiena ez da hortik bizi, azta asmorik ere, baina beste era batetako laguntza eskaintzeko litzateke hori.
ARGIA.- Elkartean bildutakoen artean literaturgileak izango dira alde batetatik, bestetik zientzi idezleak, kazetariak, testigileak itzultzaileak gidoilariak... ez al da gehiegizko nahasketa?
A.L.- Beno, hor problema da munduko elkarte guztietan horrela kontenplatua dagoela, hau da, idazlea da luma erabiltzen duen guztia, sorkuntza mailan, zientifikoan edota itzulpenean.
"Idazleak Biltzeko Kanpaina Egiten Ari Gara"
ARGIA.- Bai, baina kazetariak adibidez bere elkarte profesional propioa dauka...
A.L.- Hori nik uste dut denborarekin iritsi behar duela nolabaiteko sailkapen edo berezketaren batek. Dena dela, hori da neronek inoiz garbi ikusi ez dudan problema bat.
ARGIA.- Bukatzeko, nahi genuke piska bot aipatzea zein fetxatan zein gauza egin behar dituzuen epe motzean.
A. L.- Lehenengo gauza legalizazioa litzateke. Dokumentazio osoa Barne arazoetarako Ministeritzan dago eta badirudi dena burokrazi kontua besterik ez dela. Hala den neurrian legalizazioa gertu daukagu. Bitartean, ezin dugu pausu handirik eman. Dena dela, idazleak biltzeko kanpaina egiten ari gara, ahalik eta gehienak inguratu nahi ditugu kanpaina honen bitartez. Eta ondoren, legalizatuz gero, hurengo pausua da apuntatu den jendearekin asanblada bat egin, junta berria izendatu eta hori egin bezain laster boletinarekin eta kuotekin hasi.
ARGIA.- Erantzun ona jaso al duzue idazleak biltzeko kanpaina horretan?
A.L.- Nik neuk ez dakit. Badakit Euskaltzaindira bidaltzen ari dela, baina egia esan ez dakit nolakoa izango den. Esan nahi dut ez dakidala izeneko idazleak diren apuntatzen ari direnak edota inork ezagutzen ez dituenak. Jende dexente apuntatzea ez bait da aski. Beldur naiz gainera jendea ez ote den gauzak nola datozen ikustera gelditu, eta normal samarra iruditzen zait gainera Elkartea osatzeko aurreko saioak nola bukatu diren ikusita. Asunto honekin hamalau urte badaramatzagu eta hainbeste aldiz porrot egin du normala iruditzen zait zenbait idazle eszeptiko egotea eta oraingoz ez binkulatzea.
Jexux IJURKO
24-26

GaiezKulturaLiteraturaElkarteakEHIE
PertsonaiazLERTXUNDI2
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakLERTXUNDI2

Azkenak
Osakidetzan euskaldunak identifikatuta: arta euskaraz bermatzeko bidean pauso bat?

Ospitalizatuta dauden pazienteek eskumuturrekoan eramango dute “e” ikurra. Hala, osasun langileek badakite herritar horiek eskatu dutela euskaraz artatua izatea. Osakidetzak dio euskarazko komunikazioa errazteko beste tresna bat gehiago dela. Proiektu zabalago bateko... [+]


“Udalak onartu duen HAPOaren ondorioz, Kabia egoera ezegonkorrean dago”

Kabia gune okupatuaren 19. urteurrena ospatzeko jarduerak egingo dituzte gaurtik domekara bitartean, apirilaren 24tik 26ra. Bi hamarkada betetzear dagoen gune autogestionatu honek hainbat gorabehera izan ditu bere ibilbidean, eta, Udala bultzatzen ari den Hiria Antolatzeko Plan... [+]


Anestesia, Delirium Tremens, Zea Mays, Talco, Zetak eta Naxker Hatortxu Rockeko iragarpen berrien artean

24 talde berri iragarri ditu Hatortxu Rock elkartasun jaialdiak. 63 talde iragarri dituzte dagoeneko eta guztira, 100 talde izango dira jaialdiko bost eszenatokietan.


Izaki Gardenak
Kantuak euria atertu zuenekoa

Izaki Gardenak
Noiz: apirilaren 20an.
Non: Iruñeko Gazteluko Plazan.

-----------------------------------------------

Ordu erdia baino ez da falta Iruñeko Gazteluko Plazan kontzertua hasteko; baina erdi hutsik da oraindik, euria ari baitu. Porlanezkoa nahiz ez den,... [+]


Trumpek gelditzeko eskatu dio Putini, eta Errusiak dio bake akordiorako ia prest dagoela

Zelenskiri Ukrainako gerra amaitu behar duen bake akordioa "arriskuan" jartzea leporatu ostean, Putini egin dio errieta Trumpek bere sare sozial Truth Socialen. Sergei Lavrov Atzerri Ministroak adierazi du bake akordioa adosteko prest dagoela Errusia. Kievek jakinarazi... [+]


Eguneko zentro publiko baten beharra aldarrikatu dute Uribe Kostako herritarrek

Bizkaian eguneko zentro publikorik ez duen eskualde bakarra da. Elkarretaratzea eginen dute apirilaren 27an, 12:00etan, Sopelako (Bizkaia) Udaletxeko plazan.


2025-04-25 | Enbata
Herriek (ere) asko egin dezakete euskararen alde

2026ko hauteskundeei begira, zutabe bat ireki du Enbata-k. Plantan emanak izanen diren zerrenda abertzaleen hautagaiei ideia kutxa bat eskaini nahi die, beren programak Herriko Etxeen eskumeneko sail ezberdinetan eraikitzeko. Hilabete honetan, Herriko Etxeek euskararen alde egin... [+]


2025-04-25 | Aiaraldea
Baso Erresilentea proiektua martxan, mendietako jasangarritasunaren mesedetan

Urduñako 2022-2042 Onura Publikoko Mendia Antolatzeko Planaren parte da ekintza, eta Eusko Jaurlaritzako Ingurumen Sailaren babesa eta Bizkaiko Foru Aldundiko Mendi Zerbitzuaren laguntza jaso du.


Frantziako lehen ministroaren alabak ere salatu du “bortizki jipoitu” zutela Betharramgo ikastetxean

Alain Esquerrek idatziriko Le silence de Bétharram (Betharramgo isiltasuna) liburuan eman du lekukotza Helene Perlantek, François Bayrouren alabak. 1980ko hamarkadan egon zen ikastetxe katolikoan ikasle eta berrogei urte luzeetan isilik atxiki ditu bertan jasandako... [+]


Analisia
Denok gaude katean

Urtarrilaren 29an, gaur egungo mundu berekoi honetan ohituta ez gauden zerbait gertatu zen Laudioko Guardian lantegiaren atarian. Zuzendaritzak hango labea itzaltzeko asmoa erakutsi zuen, eta horri aurre egiteko, langileek atea blokeatu zuten pankarten bidez. Baina ez zeuden... [+]


Espainiako Gobernuak atzera egin du Israelgo balen erosketan

Israelgo IMI Systems enpresarekin Espainiako Barne Ministerioak egindako bala erosketa bertan behera uztea agindu du Pedro Sanchez Espainiako Gobernuko lehendakariak. PSOEren eta Sumar-en arteko gobernu koalizioan zegoen apurketa arriskua baretu du erabakiak.


‘Elgarrekin’ lelopean ospatuko dute aurtengo Herri Urrats maiatzaren 11n

Ipar Euskal Herriko ikastolen aldeko bestaren 42. edizioa iraganen da maiatzaren 11n Senperen.


Aurrekontu militarren handitzea salatzeko bizikleta martxa egingo dute Bilbon

Bilbotik abiatu eta Barakaldoko ITP Aero eta Getxoko Sener enpresen paretik pasako da bizikleta martxa, bi enpresa horiek "ekoizpen militarraz arduratzen direlako", antolatzaileen aburuz. Azken aldian ematen ari den armamentu gastuen hazkundea salatzeko protesta izango... [+]


Artzain Egun jendetsua, Ordizian

Aurten 1.500 ardi inguruk zeharkatu dute Kale Nagusia, bost artaldetan banatuta. Idiazabal Gaztaren denboraldi berriaren aurkezpen ofiziala egin da, udaletxean. Garena Jatetxeko Julen Bazek eta Peli Perez de Anuzitak moztu dute gazta.


Eguneraketa berriak daude