Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
osteguna 2024ko urriaren 03an
EHE Eta HAUTESKUNDEAK
Hauteskundeak badatoz, eta alderdi eta herri mugimenduak berriz ere inoiz baino gehiago lan egin beharko dutelakoan gaude.
Duela bi urte t'erdi euskararen normalizazioaren alde borrokatzen ari den EHE taldeak ere, kalean agertu dituen kertelak ikusi ondoren, eta egunkarietan atera diren artikuloak irakurri ondoren, zerbait esateko dutela dirudi hauteskunde hauetan, eta beraz beraiengana jo dugu, eta batzuekin elkarrizketa hau egin dugu.
Esan dezakegu, kalean behintzat, hiru izan direla ezagutu arazi dituzten ekintza nagusiak. errotulazio kanpaina, Eusko Kontseiluan, Nafarroako Diputazioan, eta irrati nazionalean egin zituzten itxialdiak, eta azkenik «Gabonetarako telebista eta irratia euskaraz» kanpainak. Orain badirudi beste kanpaina bat egitera doazela. «HAUTESKUNDEOTAN PROPAGANDA EUSKARAZ ETA EUSKALDUN HAUTAGAIAK».
Gabonetarako telebista eta irratia euskaraz izango zirela esan zuten behin eta berriz, azkeneko aldiz, 81-erako omen zen, zortzi hilabete pasa dira eta oraindik ez dago ezer, eta azken berriak diotenez erdaraz nagusiki izango da, nahiz eta Labaien Jaunak behin eta berriz euskara hutsez izango zirela adierazi. Halaz ere kanpaina honen helburu nagusienetako bat ondo bete delakoan gaude hau da, herri mailan telebista eta irratiak euskaraz izan behar dutenaren beharra garbi geratu da, eta nahi ez badute, ez dutela jarriko, zeren eta eskubidea badute eta boterea ere bai, bainan agian, edo seguraski borondate politikorik ez dute euskara normalizatze ARLANTZ ko nahiz eta hori esan.
Beste alde batetik kanpainaren ondorio onenetako bat, Gipuzkoan, Bizkaian,.Nafarroan eta Ipar aldean, euskararen erabilpena irratietan gehitu dela, eta zoritxarrez Araban ez.
–Hauteskundeotan hautagai euskaldunak eta propaganda euskaraz gutxienez: mitinak, kuinak, kartelak,...
Gutxienez diogunean zera esan nahi dugu: euskararen erabilpena beti normalizaziorantz doana izan behar du, hau da, zonaka berezitasunak kontutan harturik bainan euskararen alde, hau da, adibidez, (Zintruena) ere bai, eta beraz ez dugu uste "testimonialismo" hutsa izango denik. Agian alderdi batzuk ez digute kasorik egingo, beste batzuk piskabat, eta agian batzuk kaso egingo digute, ez dakigu, ikusiko dugu. Gure ustez dena lortzen ez bada ere, bainan herri mailan hautagaiak euskaldunak eta propaganda euskaraz izateko beharra onartzen bada, ez da gutxi izango, eta eztabaidak sortzen badira zer esanik ez. Eskakizun hauek ez dira abstraktoki planteatzen, gaur egun euskara jakitea eta erabiltzea bakarrik bada ere, euskararen alde ikaragarrizko lana egitea baita.
nigon beti euskaraz zerbait nahiz eta gehiena erdaraz, eta euskal zonetan dena euskaraz adibidez.
Hizkuntza baten erabilpena ez da inoiz guztiz aukerazko edo arbitrarioa. Esan dezagun, badirela "arauak" erabilpen jakin batzuek inposatzen dizkigutenak. Gauza garbia da, hizkuntza minoritarioa komunitate bateko minoria linguistikoaren hizkuntza dela. Egoera minoritario batetan, hizkuntzaren "erabilpen linguistikoak" "erabilpen arau murrizkorrak'" dira. Hots, euskararen erabilpena baino, erdararena bultzatzen dutena gure kasoan. Ikus dezagun zertan datzan euskararen egoera minoritarioa: Euskal Herriko komunitate osoak (erdaldunak gehi elebidunak), %100-ek erdara erabiltzen dute. Euskal Komunitate minoritario batek (elebidunak), %23-k euskara daki, ez du esan nahi erabiltzen duenik. Komunitate elebidun bakarra (euskara eta erdara dakitenak), euskaldun komunitatea da. Komunitate minoritarioa, %23-k. Komunitate maioritarioa erdalduna, elebakarra (erdara hutsik dakite), %77-a, eta komunitate euskaldun bakarra, elebakarra (euskara hutsik dakitenak) ez dago, zeudenak bukatu dira egun, %o-a. Beraz komunitate euskalduneko biztanleak, erdara eta euskara erabiltzen du, eta komunitate erdalduneko biztanleek erdara bakarrik erabiltzen dute. Euskal Herrian, biztanleri osoak erdara darabil eta erdarak, era guztietako funtzioak betetzen ditu. Biztanleriaren zati txiki batek, %23-ak, euskara batzutan erabiltzen du, eta hizkuntza honek oso funtzio gutxi betetzen ditu, (erdara, euskara ez dena). Euskal herria horrela osaturik dagoela, "konportaera linguistikoa" zein den jakiteko egin ditzagun galdera batzu:
Nork erabiltzen du hizkuntza: euskaldunak /erdaldunak
Nori zuzendua edo norekin: euskaldunarekin/erdaldunarekin
Noiz okasio formaletan edo okasio informaletan
Nola mintzatua edo idatzia
Zer esateko: giro arrunta edo giro zientifiko, tekniko, politikoa,...
Hau da, euskara erabiliko da: euskalduna bada hizkuntza erabiltzen duena /eta/beste euskaldun batekin ari bada /eta/euskara mintzatuz ari bada/eta gai arunta baldin bada... Horietako baldintza bat betetzen ez bada, erdara erabiliko da: erdalduna baldin bada!erdaldun batekin ari bada/ala/ okasio formal batetan/ala/ idatziz/ala/mintzagai ezarruntez,...
Hau dela medio (Konbinaketak egin) "euskararen erabilpenaren maiztasuna", asko jota ere %ó-ra iristen da, eta erdararena %94-era. Zifra hauen aurrean esan daiteken gauza bakarra hau da, hain gutxi erabiltzen den hizkuntzak denbora gutxiko bizia duela, edo nahiago baldin baduzue, hain gutxi erabiltzen den hizkuntza ezin dela luzarora bizi. Euskarak irautea nahi baldin badugu, aldarazi behar ditugu, jadanik eta errotik "erabilpen linguistikoaren arauak". Historikoki, euskararen ordezkapen linguistikoaren atari aurrean gaude: hasieran erdaldunak ziren elebidunak: gaur euskal hiztunak gara elebidunak.
Arazo hau ez da Euskal Herrikoa bakarrik, toki guztietan prozedura berbera ematen da; inperialistek desagertarazi dituzten kulturak eta hizkuntzak, lehen sendoak ziren (Irlanda, Afrikako koloniak), Ameriketako indioak). Horietan gurean bezalaxe, perspektiba historikorik eza, egoera estatiko eta mugikaitza dela uste izatea, euskara beti minoritario dela uste izatea, euskara beti minoritario izan dela pentsatzea eta abar... "uste erdi ustel"' dira. Arazoa historikoa da, eta egoera modernoa da. Arazoa politikoa da eta ez linguistikoa.
Arazo hauengatik pentsatzen dugu gure herriaren ordezkariak direnek, eta Euskal Herriak benetan euskalduna izan behar duela diotenek, euskaldunak izan behar dutela (euskara dutenak-), eta propagandak gutxienez euskaraz egon behar duela. Ordezkariek euskaraz ez badakite, nola eska geniezaioke herriari euskara ikastea, eta hauek erabiltzen ez badute, erabilpena nola lantzen hasi serioski...
Kultura herrien historia eta identitatearen adierazpen publikoa baldin bada, baita ere, zapaltzaileen arma aldi berean. Zapaltzaileak bere interesak homojeneizatzeko duen lehen helburua, zapaltzen eta ustiatzen duen herriaren kultura ezabatzea da, beren nortasuna gabetu ahala, kultur inperialista ezartzeko.
Hizkuntza adierazpen tresna bat ez ezik, tresna zehatza ere da, maila komunikatiboan bizitza kolektiboa artikulatzen duena. Hizkuntzaren bidez identitate nazionala ezartzen da. kultura ezberdindu bateko partaidetza adierazten da, besteekiko sentimendukide diren sentimendu batzuren partaide egiten da.
Gizarte bateko "diglosia koloniala" inperialismo/koloniakuntza egoera batetik dator: bi gizarte jatorriz ezberdinak, bata bertakoa eta menderatua zinez diglosia jasaten duena: eta bestea jatorriz kanpotarra, integratu gabea eta menderatzailea ere gertatzen dena eta eremuan menderatzen duena.
Euskal Herria, kulturalki ere, multinazionalek kolonizatzen duten herria da: Ameriketako Estatu Batuetako industria kulturala da gure produktogile menderatzailea (telebista, zinema, kantu, ...). Egoera honen zergatiak, politiko, kulturgizarteko eta ekonomikoak dira. Edozein eratara, geroko euskal kulturak zentzurik izango du, nazionala baldin bada bakarrik (hots komunitarioa, eta solidarioki Euskal Herriaren gehiengoari interesatzen zaion proiektu politiko baten erantzun gisa sortua), eta HERRIKOIA (hots: demokratikoa eta irekia kulturalki).
Prozedura eta produktu kulturalak herriartekotzean datza oinarrizko jokabidea, ez eliteentzat bakarrik, hots, euskal kultura herrikoi berri baten elemenduekin, beste era batera esanda, euskal kultura herrikoi nazionala, euskarak bete behar baitu dagozkion bizkarhezur eta integratzaile zereginak bete ditzan.
- Derrigorrezkoa bada, Euskal Herrian biziz eta lan egiten duten euskaldun (euskara duena) askoren jokabidea aldatzea: Euskal Herrian (euskararen herrian) euskara hitzegitea, irakurtzea eta idaztea, ez du praktika osagarria izan behar, euskaldunen ohizko ohitura baizik. Euskara jakin eta ez erabiltzeak, euskara ez jakiteak dakarren ondorio berbera dakar.
–Euskal Herrian lan eta bizi diren erdaldunek (erdara duena), euskara eta euskal kulturaren errealitatearekin hasi behar dute harremanetan, euskararen erabilpena errespetatu bidez. Ulertarazi egin behar da, euskara ulertzen ez dutenei ere, erdararen erabateko erabilpenaren inposaketa, asanblada, batzar edo lagunarte batetan, beti diskriminatzailea dela.
- Euskal Herrian lan eta bizi egiten duen erdaldun abertzaleak, bere burua etsirazi behar du, dagokion euskal izaera kontzienteki bereganatuz bakarrik, osotasunez parte har izango duela, Euskal Herriaren Birreraikuntzan.
–Lehen esan dugun bezala, Euskal Herrian bizi eta lan egiten dugun euskaldun eta erdaldunon arazoa dela euskararen normalizazioa, birreraikuntzaren baldintza delako. Euskara, Euskal Herrian bizi garen guztiona delako.
-Normalkuntza linguistikoa, gaur egun datza, erdaldunen euskalduntzean ez ezik, euskaldun gehiengoaren birreuskalduntzean ere (alfabetatzea).
- Euskara, Euskal Herriko hizkuntza nazionala izanik, biztanle guztiek jakin behar dute, epe zuhur batean, bere ohizko hizkuntza zein nahi delarik.
- Euskal Herriko birreraikuntza nazionalaren prozedurak gai izan behar du herri osoa (gehiengoa) integratzeko (euskal hiztunak eta erdal hiztunak), langileriak aintzindaritasun garbia izango duen gizarte proiektu batetan sakabanatze soziala gaindituz.
Euskal Herriaren benetako birreraiketa nazionalaren alde bagaude askatasunaren alde zinez bagara. euskararen arazoa koherenteki leporatu behar dugu, euskararen normalkuntza osorik gabe, birreraiketa eta askatasun horiek zentzu osoa ez bait dute.
Euskararen arazoa gaurdanik konpondu nahi ez dutenek, geroko utzi nahi dutela esan nahi du. Hau da, gauden euskararen fasearen egoera zehatz honetan, gure hizkuntza nazionala likidatzea eta kanpotarrena onartzea suposatzen du. Hitz batean, gure herri kultura eta herri identitatea likidatzea.
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Mikel Garcia Idiakez
#2
#3
Imanol Satrustegi Andrés
#4
Cristina Pascua Martin
|
Lucia Barrenetxea-Minguez
#5
Onintza Irureta Azkune
#6
Azkenak
2024-10-03
Gedar
24 orduko barauak egingo dituzte aste honetan Euskal Herrian, Palestinarekin elkartasunez
Ostegun arratsaldean hasiko dira baraualdiak, eta bost gune antolatu dituzte ekimenari lotuta: Bilbon, Altsasun, Donostian, Gasteizen eta Iruñean. Larunbat eguerdian, berriz, manifestazio handi bat egingo dute Bilbon, palestinar erresistentziarekin elkartasunez eta... [+]
Marixol Iparragirreren kontrako epaia artxibatu du Auzitegi Nazionalak
Miguel Angel Blanco PPko zinegotzia bahitu eta hiltzearen ardura politikoa egotzi nahi zioten, baina auzia preskribatuta dagoela iritzi dute epaileek.
2024-10-03
Jenofa Berhokoirigoin
EHUko Zuzenbide fakultateko ikaslea
“Hasieratik neurri zorrotzak hartu beharrean, ikasleen erantzun irmoaren zain egon da EHU”
Azken egun hauetan, "Faxistak kanpora!" lelopean EHUko Zuzenbide fakultatean eramandako borroka antifaxistaz hitz egin dugu anonimotasuna atxiki nahi izan duen ikasle batekin. Sare sozialetan frankismoa goraipatzen eta mezu xenofobo, matxista eta homofoboak zabaltzen... [+]
2024-10-02
Leire Ibar
Emakumeenganako diskriminazio sexista %18,5 igo da azken bi urteetan
Honakoa dio Arartekoak argitaratu duen ikerlanak. Jarrera matxisten inguruko azterketak Euskadiko nerabe eta gazteetan jarri du fokua. Diskriminazio gehien gertatzen diren espazioak kalea eta sare sozialak dira.
2024-10-02
Amets Aranguren Arrieta
Montse Borda. Pinturaren artisaua kobazuloan
“25 urtez astebururo fabrikan ari naiz, baina horrek astegunetan tailerrean egotea ahalbidetzen dit”
Iruñeko Arrosadia auzotik pasatzen naizen aldiro sartzen dut burua Santa Marta kaleko tailerrean. Hor da Montse normalean: potetxoan pintzela sartu, trapu batean ia pintura dena kendu eta pintzela mihisean igurzten, begiztan. Bere espazio-denboran sartu naiz gaur eta... [+]
2024-10-02
Julene Flamarique
Lan-baldintza “miserableak” salatu zituzten langileak kaleratu ditu The Champions Burgerrek
Iruñerriko Laneko Autodefentsa Sareak The Champions Burger jardunaldian langileek pairatzen dituzten lan-baldintza kaxkarrak salatu zituen aurreko astean The Champions Bugerrek langileak esplotatzen ditu lelopean.
2024-10-02
Inma Errea Cleix
Ez da sexua
Aldarri eta kanpaina, lege, arau, plan eta aurrekontu, babes-mekanismo eta zigor-makinaria oro gorabehera, etenik gabe jarraitzen dute kasu gogorrek eta jokabide zitalek betetzen albistegiak, tantaka zein zaparradan, eta gizon-desmasiak salatzeko protesta-ekintzek,... [+]
2024-10-02
Itxaro Borda
Tupperware
Ikasi berri dugu Earl Tupper jaunak Floridako Orlandon, 1947an, sortu zuen mila koloretako ontzi enpresa peko errekara doala, desagertzeko zorian dela, preseski. Badirudi plastikoak konkurrente larriak dituela, adibidez, linean egiten diren salerosketena edo erabilpen bakarreko... [+]
2024-10-02
Hiruki Larroxa
Gizonen anaidia akabatzeko premia
Gisèle Pélicot-en kasuak bortxaketetatik haratago dagoen arazo bat erakusten du: gizonezkoon konplizitatea indarkeria matxistaren aurrean. Kezkagarria ez da soilik erasoa, baizik eta, gertatutakoa jakinda, egoera ez salatzea erabaki zuten gizonen isiltasuna... [+]
2024-10-02
Cira Crespo
Euskaldunen eraztuna
Gaur egun, gure munduan eraiki diren hierarkia guztiak mundu mailako kolonizazio prozesu baten emaitza dira. Menderatze-hierarkia global horiek elkarren artean txirikordaturiko beste hierarkia zehatzagoek osatzen dituzte, hau da, klasekoek, etnikoek, estetikoek, eta baita... [+]
2024-10-02
Jesús Rodríguez
Amerika Kopa eta elefantea gela erdian
Directa-ren ikerketa batetik abiatuta ezagutu dugu iruzurra. Bartzelonan egiten ari den belako Amerika Koparen antolatzaileek argitaratutako audientzia eta bisitari kopuruak faltsuak dira. Gaia garrantzi sozial eta politiko nabarmena izaten ari da, faltsututako datu horiek izan... [+]
2024-10-02
Moon of Alabama
Gerra hurrengo fasera iritsi da
Irailaren 17ko astean, Israelgo lehen ministro Benjamin Netanyahuk erabaki zuen Hezbollah-rekin Libanon zuen misil trukea beste maila batera eskalatzea, eta erabateko gerra hastea.
2024-10-02
ARGIA
Epaiketak euskaraz egin ahal izatea bermatu behar duela esan dio Europako Kontseiluak Espainiari
2024-10-02
Nagore Irazustabarrena Uranga
Enarak beti itzultzen dira
Maule, 1892. Zaraitzu ibarreko zortzi emakume espartingile Zuberoako hiriburutik etxera abiatu ziren, baina bidean, Larrainen, elurteak harrapatuta, hotzak hil omen zituen denak. Zortzietatik zazpiren izenak iritsi zaizkigu: Felicia Juanko, Felipce Landa, Dolores Arbe, Justa... [+]
Eguneraketa berriak daude