Rafa Briz, Jazzaldiko talde antolatzaileko partaideari elkarrizketa
Rafa Briz: "Jazza Sorpresen Hotsa Da"
Urtetan aritu da Herri Irratian, Populandia, El jazz y otras musicas, eta musika-programak egiten, beste irrati gizon asko ez bezala honestitate, dignitate, eta kalitate minimo batekin.
Duela urte batzutatik hona Jazzaldiko talde antolatzaileko partaide dugu, baitare amateurrak aukeratzeko komitekoa.
F.M.ko esudioan topatu dugu bere ile kizkur eta biboteak alkandora txuri eta bakero oraindik gazte batzutan despistaturik. Habanos zigarroa piztu eta hor hasi gara ondoren datorrenarekin.
«Oso Zaila Da Jazza Mugatzea"
ARGIA.- Zergati ez diguzu mugatzen sinple-sinple jazzaren mundua, hau da, zein meta desberdin daude izen horren azpian...
RAFA BRIZ.- Oso zaila da mugatzea, ia esango nuke ez dela posible mugatzea. Esan daiteke aroak eta estiloak daudela jazzaren historian.
ARGIA.- Bai, baina beti aipatzen da jazz tradizionala, jazz modernoa, etabar. Zeintzu dira hauen aldeak eta zeintzu horien barnean sartzen diren jazz motak?
R. B.- Tradizionalean, beltzen haserako blues eta spirituals sartzen dira. Hasera-hasera batetan. Gero, 1920 inguruko Nueva Orleansko estiloa eta Disieland estiloa. 1920ko hamarkadan Chicagoko estiloa nagusitzen da garai hartako ezinegonak adieraziz nolabait. Garai honetan sortzen dira Louis Armstrong eta Duke Ellington. Hogeitamarreko hamarkadan, depresio handiaren garaiean, zuriak hasten dira jazza komertzialki explotatzen, eta swing deituriko estiloa goratuz doa. Hau izango litzateke piska bat jazz tradizionalaren panorama.
ARGIA.- Eta modernoarekin, zer?
R.B- Bada, modernoan be-bop izenekoa Charlie Parkerrekin, Cool delakoa Lee Kontizekin, eta gero Miles Davis, Sonny Rollins eta John Coltranerekin. Eta azkenik, modernoaren puntarik gorena freejazz edo jazz lidrearekin iristen da, Coleman eta Charlie Mingus, etabarrekin, 60tik aurrera.
"Jazza Herri-Musika Batetatik Dator"
ARGIA.- Nola defini daiteke jazz musika?
R.B.- Baten batek sorpresen hotsa bezala definitu izan du jazz. Nire ustez, horrek ematen du jazza zentzua oso era egoki batez. Bi alderdik elkarrekin egiten dute topo: bata, herrikoitasuna, autodidaktismoa, instrumentoaren menderatzea; eta bestea, akademizismoa, kultura musikala, eta partitura.
ARGIA.- Gaur eguneko musikaren panoraman jazza kultoa edo elitista bezala hartua izan da. Rockero batzuren aurrean, esate baterako.
R.B.- Kontutan hartu behar da jazza herri-musika batetatik datorrela, beltza hasera batetan, gero herri bakoitzak bere gauzak erantsi dizkiolarik (latinoek perkutsio berezia adibidez), baina betiere musika friboloen artean elitista bezala kontsideratua izan da. Mende honetako musika kultoenetako bat bezala, nahiz eta ez izan berez akademikoa, birtuosismoak garrantzi handia du jazzean. Esan daiteke bisagara batek bezalaxe funtzionatzen duela mende honetako moda guztien gainetik. Rock batek, haserako blues haietan ditu erroak, baina jazzak bere bilakaera jarraitu du bere aldetik.
ARGIA.- Zeintzu dira jazz-talde baten osagaiak?
R.B.- Erritmo-sail bat, pianoa eta kitarrarekin. Kontrabaxua edo baxu elektrikoa; eta bateria perkutsio bezala. Bestaldetik, haize-instrumentoak, tronpetak, saxofonoak, klarineteak, etabar.
Musikatresna Eta Pertso Naren Arteko Borroka
ARGIA.- Rock jotzerakoan instrumentistak, askotan ez du gehiegirik jakin behar, nahikoa du akorde batzu jakitea eta freskotasun piska batekin aritzea. Jazzean, aldiz, beti esan ohi da instrumentista ona izan behar dela...
R.B.- Jazzean instrumentistak derrigorrez ona behar du izan. Musikalariak bere musikatresna perfekzionatzen pasatzen du bere bizitza osoa. Musikatresna eta pertsonaren arteko borroka etengabea da.
ARGIA.- Orduan, zein balore du jazzak, zirkoan bezala "el más dificil todavía", egitea?
R.B.- Bai, alde batetik bai, bat bateko saioetan inprobisatzeko orduan hala gertatzen da, baina kontutan hartu beti aldez aurretik sortutako melodia eta erritmo batzutatik abiatzen dela inprobisazioa. Gero berriz azkenean saioa bukatzerakoan erritmo eta melodia beretara bueltatzen da.
"Dibertsiorako Musika Da Jazza"
ARGIA.- Hori horrela bada, zer aportatzen dio jazzak gaur eguneko musikari, inprobisazio-saio eta tresaen menderatzeaz aparte, Konposizio bezala zer garrantzi du?
R.B.- Bada, konposizio aldetik, oso gauza onak egin dira, edozein musikalari klasiko edo akademiko liluratzeko modukoak. Hor daude, adibidez, Charlie Mingus eta Duke Ellingtonen konposaketak; genio batzu dira alde horretatik. Eta ez da hori bakarrik, konponketa aldetik oso gauza onak egin dira, Donostiako Jazzaldira etorriko den Toshiko Akiyoshi baten konponketak adibidez ez dira txantxetakoak. Harmoniaren munduan ere gauza harrigarriak egin dira. Guzti hau horrela izanik ere, ez diogu transzendentzia handiegirik eman behar. Dibertsiorako musika da jazza, dantzarako eta bere herri-zentzu guztiarekin.
ARGIA.- Jazzaldiak ditugun garai honetan, jende guztiak hitzegiten du jazzari buruz nahiz eta urte guztian mota honeteko musikarik ez entzun, eta beste ezer ez jakin horretaz... Ez al da produkto snob samar bat?
R.B.- Hasera batetan esan daiteke baietz, snobistek sartutako musika mota but dela. Gero, bigarren pausu batetan, afizioa sortzen da. Aurrena, beltzak ikustera joaten gara, gauza arraro bezala edo. Gero afizioa sortzen zaigu. Halaber giroak eragiten du jazzak berak baino gehiago. Kontzertu batetara joateak suposatzen duen guztia, jende piloa, kontaktu zuzena. Azken finean, zuzeneko saioetan sortzen da jazza.
"Sentimendiak Pisu Handia Dauka Kontzertuetan"
ARGIA.- Baina zer elemendu ditu normalean hezkuntza musikalik ez duen jendeak jazza apreziatzeko han aurrean ikusi eta entzuten duena kalitatezko bezala neurtzeko eta azken finean balioztatzeko?
R.B.- Nik pertsonalki hiru elemendu erabiltzen ditut horrelako musikalariak eta saioak epaitzeko orduan. Bata da egilea ezagutzea, bere bilakaera eta estiloa Bigarrena da musikalari horrek jotzen duena aldez aurretik ezagutzea. Eta azkenik, entzundakoa entzutea eta konfrontatzea. Baina hori ezin diogu jende guztiari eskatu. Oso zaila izango litzateke jende guztiak hori dena ezagutzea, pertsona bakoitzak han aurrean egon eta bere konklusioak ateratzen ditu, hau da, ikusiko du ea musikalari birtuosoa den, ea zerbait komunikatzen dion, ea gustatzen zaion. Sentimenduak pisu handia dauka horrelako kontzertuetan. Ez da guztia gauza zerebrala. Futboltzale pilo bat dago partiduak ikustera joaten dena, baina horietatik ea zenbat diren gauza teknika aldetik zerbait epaitzeko.
ARGIA.- Dena den, oso komentario arrunta da, jende askok esaten du jazz-pieza bat entzun eta ongi, baina bigarren edo hirugarrena entzuteko ez hain ongi. Alegia asko nekatzen duen musika dela...
R.B.- Hori bi arrazoinengatik gerta daiteke: jazz konbentzionala izan daitekeelako gustatzen dena, edota komunikazioa sortu ez delako. Esan nahi da honekin jendearen erruz edo musikalariaren erruz izan daitekeela aipatu duzun hori.
ARGIA.- Zein jende motak entzuten du jazza?
R.B.- Ez da erraza mugatzea, baina klasikoa jende molta batek entzuten duen bezala, jazzak ere badu bere publiko berezia. Lehen aipatutako snob hori izango litzateke entzuleetako bat. Gero, profesio liberaletako jendea: abokatu, mediku, etabar. Jende estudioduna, eta azkenik gazte jendea, musika aldetik interes minimo bat duen gazte jendea.
20-21
GaiezKulturaEkitaldiakJaialdia
GaiezKulturaMusikaMusika modeJaialdiak
PertsonaiazBRIZ1
