«Beti Automarjinaturik Bizi Izan Naiz»


2021eko uztailaren 20an
Rafael Castellano idazleari elkarrizketa

-Rafael Castellanoren Konpainia Atseginean
«Beti Automarjinaturik Bizi Izan Naiz»
Inperioaren kapitalean jaioa, duela hamahiru urte etorri zen Deban bizitzera. Gaur egun ikaragarri ezaguna da idazle hau, egunero "Egin"en idazten duen kolumnarengatik batez ere.
Azken bolada honetan, elkarrizketa dexente ere egin ditu, eta hori dela eta, egun guztian argazki-makina eta magnetofoia bizkar gainean eraman ohi du uneoro.
Oraingoan, aldiz, geu izan gara magnetofoia eta kamera hartu dugunok. Entrebistadorea entrebistatua.
ARGIA.- Madrildarra omen zara jatorriz...
RAFAEL CASTELLANO.- Bai, Madrilen jaio nintzen gerra bukatu bezain laster, eta eskola frantsesera bidali ninduten gurasoek. Izan ere eskola frantsesa zen orduko eskola laiko bakarra, eta horregatik.. Han bukatu nuen nire batxilleratoa, eta ez dakit zer ikasi nuen baina idazten behintzat nahiko ona nintzen.
"Urbete Pasa Nuen Ilea Gorriz Tintaturik"
ARGIA.- Zure lehen ofizioa antzerkilaria izan omen zen, ezta? Nola bururatu zitzaizun horrelakorik?
R.C.- Bai, ni egun bakarrez joan nintzen unibersitatera, entzule bezala ekonomikak ikastera. Eta egun bakar horretan erabat aspertu nintzen. Hori horrela, kalearen bestaldean kontserbatorioa zegoen, eta arte dramatikoetako eskola ere. Eta orduan, aldatu egin nuen ekonomiketatik arte dramatikoa ikastera. Han ere berandu zen eta entzule gisa sartu nintzen.
ARGIA.- Nola hasi zinen lanean antzerki munduan?
R.C.- Ikastetxe hartan hiru urte pasa ondoren, "Teatro Reina Victorian"n hasi nintzen profesional bezala lan egiten"La vida con papa"izeneko obrarekin. Obra hartan, ile gorriarekin atera behar nuen, eta urtebete pasa nuen ilea gorriz tintaturik. Kalera irtetzeko, jakina, kristoren txapela jartzen nuen.
ARGIA.- Zenbat denbora pasa zenuen antzerki lanetan?
R.C. Lehenengo obra horrekin urtebete egin nuen, eta gero beste batetan ere ibili nintzen. Honetan ile gorria ez, baina bai errubioa. Eta honekin ere Bartzelonara eta, joan ginen. Baita Donostiara ere, Antzoki Zaharrean.
Lan Intelektuala Inoiz Ez Da Ondo Pagatzen
ARGIA.- Idazteko ohitura edo zaletasuna noiz hasi zinen lantzen?
R.C.- Idazten? Urte haietan ere. Gure aitak ipuinak idazten zituen "La Codorniz"erako, eta egun batetan esan zidan: "Zergatik ez dituzu zeuk egiten". Eta orduan hasi nintzen asteoro asteoro nire ipuinak idazten, misterio, terror edo antzekoak, badakizu, nobela gotikoa, banpiroak eta horrela... horrela hasi nintzen idazten.
ARGIA.- Eta antzerkia utzi al zenuen ordurako?
R.C.- Ez, ez, idazten hasi nintzenean biak batera egiten nituen. Gerora, bai, antzerkia utzi egin nuen, denbora gehiegi sartzen nuelako. Egunean bi emankizun, arratsaldean eta gauean, eta eguneko hamar duro besterik ez. Gehiegi zen.
ARGIA.- "La Codorniz"en antzerkian baino hobeto pagatzen al zizuten?
R.C.- Ez, ez, gaizki, dena gaizki. Lan intelektuala inoiz ez da ondo pagatzen, inoiz ez. Gaur egun ere ez. Eta hortik aurrera, nire bizitza bohemia hutsa izan zen. Pisu zaharretan bizi, oso diru gutxi, etabar, etabar. Baina hori toki guztietan kontatu dut, eta ez du pena merezi horrekin jarraitzea.
Hemen Madrilen Baino Gustorado Nengoen
ARGIA.- Nolakoak izan ziren zure lehen kontaktoak Euskal Herriarekin?
R.C.- Beno, ni urteoro etortzen nintzen udan oporrak pasatzera. Kuadrila ere banuen hor, Deban. Denak bertakoak, eta batzu euskaldunak. Haiekin ikasi nituen nire lehen. hitzak euskaraz, eta nire lehen abestiak. Hurrengo urteetan, politika ere nahasiz joan zen, eta Euskadiko politikaren barruan sartzen hasi nintzen. "Aita, zer egin duzu" eta, kantatzen genuen... Baina halere beraneante bezala etortzen nintzen.
ARGIA.- Noiz eta zergatik erabaki zenuen hona bizitzera etortzea?
R.C.- Duela hamahiru urte. Alde batetatik, langabezian gelditu nintzen, lanik gabe, izugarrizko neura pilo batekin, eta lasaitu nahi nuen. Bestaldetik, hemen gustorago nengoen Madrilen baino Orduan, bakarrik egoten nintzen idazten, eta nire kolaborazioak korreos bidaltzen nituen. Eta horrekin justu-justu bizi. Gero ere, lagunak: hemengo lagunak hangoak baino hobeak nituen.
ARGIA.- Nola sartu zinen hemengo giro literarioan, nola erlazionatu zinen hemengo idazleekin?
R.C.- Ni oso berandu hasi nintzen hemengo idazleekin harremanetan. Duela oso urte gutxi, "Berriak", astekariarekin hasi nintzen erlazionatzen, eta horren bidez Luis Haranburu editorea ezagutu nuen. Horrek liburu bat eskatu zidan, eta "Vascos Heréticos" idatzi nuen. Hori publikatu nuenean Felix Maraña etorri zitzaidan eta "Kantil", literatur aldizkariko bileretara joan nadin eskatu zidan. Horrela konektatu nuen "Kantil"aldizkariarekin, eta hori izan zen nire lehen kontaktua hemengo idazleekin.
"Ni Beti Automarjinaturik Bizi Izan Naiz"
ARGIA.- Eta zer dela eta, ez zinen ordurarte erlazionatu beste idazleekin?
R.C.- Eske ni ordurarte marjinaturik bizi nintzen, automarjinaturik. Ni beti neure borondatez aparte bizi izan naiz, nire herrian, etxean sartuta, eta akabo. Inoiz ez naiz egon hemengo rolloko jendearekin.
ARGIA.- Zergatik automarjinazio hori?
R.C.- Ez dakit. Deba herri bat da, ez da kapitala. Orduan han ez dago girorik. Eta gainera nik ez nuen beharrik sentitzen besteekin erlazionatzeko. Niretzat idaztea kartujoen lanen antzekoa da, etxean sartu bakarrik eta han lan eta lan. Niri zenakuloak eta horrelako bilerak ez zaizkit gustatzen. Madrilen bai, joaten nintzen kafetegietara, baina ez zenakulo literarioetara, denetatik hitzegitzen zen, ez ziren soilik literarioak.
«Editorearena Da Munduko Laguntasunik Importanteena>'
ARGIA.- Eta Bilboko idazleekin edo, erlaziorik ba al duzu?
R.C.- Nik Bilbon editorea daukat, eta horrekin bai, noski. Baina gainerako idazleak ez dut batere ezagutzen. Bilbon editorea ezagutzen ditut, eta horrekin bai, editorearena da munduko laguntasunik inportanteena.
ARGIA.- Orduan, literatur girotik oso aparte zaude, ezta?
R.C.- Ez, mundua literatura bait da, eta ni naiz literatura, eta zuek ere literatura zarete. Dena da literatura. Eta ni munduan baldin banago, literaturaren barnean nago...
ARGIA.- Nahiko abstraktoa gertatzen da hori...
R.C.- Ez da batere abstraktoa. Literatura ez da zirkulu itxi bat. Ezin dira egin zirkulu batzu, eta mugak ipini literatura eta munduaren artean. Ez da logikoa. Literatura dena da
"Militantzia Guztiak Baztertu Behar Dira''
ARGIA.- Eta nola erlazionatzen zara kanpoko mundu horrekin?
R.C.- Nire erlazio publikoak egunoroko kolumnaren bidez izaten ditut. Jendeak eskutitzak bidaltzen dizkit, ipuinak, beraiei gertatutako gauzak, etabar. Nik uste dut, gainera, nire irakurlea oso berezia dela. Nire eritziz nire kolumnak irakurtzen dituena ez da irakurle militantea, baizik eta "Egin"eko sektore demasieprogresista-anarko-akrata-abertzale (baina ez gehiegi), eta nire ustez nire kolumnak azeptazio handia dauka sektore horretan. Konpromezu pertsonal handia daukana, baina ez militantzia. Jende askok ez du "Egin", erosten militantziagatik, konpromezuagatik baizik.
ARGIA.- Badirudi zuretzat militanizia zerbait txarra dela....
R.C. Bai, bai, nire ustez militantzia guztiak baztertu egin behar dira. Bi militantzi moetak daude. Alde batetatik, batzuk ez dute ikasi nahi euskaraz idazten edo hitzegiten militantziagatik. Eta horiek asto galantak dira. Hori egiteko izugarrizko astoa behar da izan. Baina bestaldetik ere militantzia utzi egin behar da euskara ikasteko edo idazteko orduan. Adibidez, literatura egin behar da euskaraz, baina literatura hutsagatik, ez militantziagatik.
"Ni Neu Naiz'' Da Nire Partidu Politikoa"
ARGIA.- Zergatik hasi zinen euskara ikasten?
R.C.- Inguru kulturalak hala bultzatu ninduelako. Nire ingurua euskalduna zen. Orduan astoa izan behar nuen horri uko egiteko. Orduan hartu nituen gramatika txiki batzu, eta etxean bakarrik hasi nintzen euskara ikasten.
ARGIA.- "Egin"etik aparte, "La Voz"en eta «El Diario»n ere kolaboratu izan duzu. Diferentziarik nabaritu al duzu?
R.C.- Bai, noski, diferentzia oso handia da. Azken fnean, nire "Egin"eko kolumnan nahi dudana jar dezaket, eta inork ez dit ezer esango. Alde horretatik askatasun osoa daukat. Beste egunkarietan, folklorismo hutsean gelditzen bazara ondo, bestela jai duzu. Eta folklorismoaren barnean ere, segun eta zein mugatan.
ARGIA.- Bukatzeko, azkeneko galdera egingo dizugu: lehen zure irakurleen ideologia definitu duzu; zeurea nola definituko zenuke?
R.C.- Beno, ez dakit. Nik uste dut Bakunin edo Kropotkin hilak daudela, beren modeloa asmatu zutela, baina gaur geronek geurea asmatu behar dugula. Garai honetara eta leku honetara egokitutako modeloa egiten asmatu behar dugu. Esan dezagun, halere, nire partidu politikoa "la triple N", dela, hau da, "Ni Neu Naiz"
Josu LANDA. Iñaki URIA

Egun bakarrez joan nintzen unibertsitatera eta erabat aspertu nintzen.
"Inguru kulturalak bultzatu ninduen euskara ikastera"
«Niretzat idaztea kartujoen lanen antzekoa da, etxean sartu bakerrik, eta han lan eta lan».
22-24

GaiezKulturaLiteraturaIdazleakCASTELLANO2
PertsonaiazCASTELLANO2
EgileezLANDA2Kultura
EgileezURIA3Kultura

Azkenak
2025-02-20 | Manex Gurrutxaga
EH Bilduren barne kongresuaz: behin betiko integraziorako bidea

Hilabetearen hasieran egin zuen EH Bilduk III. Kongresua, Iruñean. “Ez ohiko ondorioak” ateratzeko balio duen “ohiko kongresua” omen da, edo horrela jaso dute behintzat Zutunik ponentzian, zuzendaritzak proposatu eta militantziak aho batez onartu... [+]


2025-02-20 | Sustatu
Euskorpora elkartea eta Euskorpus aurkeztu dituzte

Euskorpora elkartearen aurkezpen ekitaldi jendetsua izan da asteazkenean Donostian, eta Euskorpus izeneko egitasmoaren berri eman dute bertan. Euskorpus euskarazko hizkuntza baliabide digitalen banku bat izango da, eta 5 milioi pasa inbertituko ditu Eusko Jaurlaritzak bertan.


Trumpen irain artean, ostegun honetan bilduko dira AEBetako Ukrainako gerrarako ordezkaria eta Zelenski

"Diktadore" deitu eta Ukrainaren gerra hasi izana leporatu dio Volodimir Zelenski Ukrainako presidenteari Donald Trumpek. Azken egunetako giroa baretzeko asmoz eta Ukrainako Gerraren bukaeraz hitz egiteko elkartuko dira Trumpekin, ondoko astean, Emmanuel Macron... [+]


2025-02-20 | Irutxuloko Hitza
Eñaut eta Joseba Alvarezen aldeko elkartasun dinamika abiatu du Piztu Donostiak

Urtarrila amaieran ezarri zieten 5.000 euroko isuna ordaintzen laguntzeko txartelak jarri dituzte Herria, Marruma eta Platero tabernetan.


Udaltzain eredu “hurbila” bultzatzeko, lan eskaintza bateratua egingo dute Zumaiak, Getariak eta Azpeitiak

"Konfiantza eta gertutasuna" oinarri izango duen Udaltzaingo eredua nahi dute Zumaia, Getaria eta Azpeitiko udalek. Horretarako, udalerri horiek ondo ezagutuko dituzten bost udaltzain kontratatuko dituzte elkarrekin eta hautagaiei B2 euskara maila ere eskatuko diete.


2025-02-20 | Gedar
Gasteiz eta Burgos artean AHTa eraikitzen hasteko lanak, aurrera

2.000 milioi euroko kostua izango dute AHT Madrilekin eta AVE trenarekin lotzeko aurreneko lanek. Asteburuan egin dute manifestazio bat Iruñean, AHTa eraikitzeko obretako esklabotza-baldintzak salatzeko.


2025-02-20 | Xuban Zubiria
Friedrich Merz kontserbadorea, Alemaniako hauteskundeak irabazteko faboritoa

Olaf Scholz lehen ministro sozialdemokratak berde eta liberalekin zuzendutako “semaforoaren” gobernu koalizioa hautsi zen urte amaieran. Igandean Alemaniako kantziler berria aukeratzeko hauteskunde orokorrak izango dira, eta, inkesten arabera, kontserbadoreen... [+]


Leonard Peltier: “Azkenean libre naiz, gaurkoa egun ederra da”

49 urte preso pasa ondoren, libre utzi dute Leonard Peltier AEBetako ekintzaile autoktonoa. Otsailaren 18 honetan heldu da bere senide eta lagunen artera 80 urte dituen preso-ohia.


Zinegile baten “Israelen aurkako diskurtsoa” ari dira ikertzen Alemanian

Berlinale zine jaialdian gertatu da joan den asteburuan. Jun Li zuzendariak, Queerpanorama lan berria aurkeztu zuenean, printzipio ideologikoengatik Alemaniara ez joatea erabaki zuen Erfan Shekarriz aktore irandarraren testu bat irakurri zuen oholtza gainean: "Ibaitik... [+]


Migratzaileak delinkuentziarekin lotu eta mugen kontrola areagotzearen alde egin du Pirinio Atlantikoetako prefetak

Espainiako Estatutik Frantziakora “legez kanpoko” gero eta migratzaile gehiago igarotzen direla argudiatuta, mugetako kontrolak indartzea begi onez ikusi du Pirinio Atlantikoetako prefetak. Migratzaileek delitu txikietan “eragin hautemangarria” dutela... [+]


Kanibalismoa bizirauteko

Poloniako Maszycka kobazuloan duela 18.000 urteko arrastoak topatu zituzten XIX. mendearen amaieran. Baina berriki giza hezurrak teknologia berriak erabiliz aztertu eta kanibalismo zantzu garbiak aurkitu dituzte. 

Ez da ikerlan bat ondorio horretara iristen den lehen... [+]


Aliatuen errekorrak

Porzheim (Alemania), 1945eko otsailaren 23a. Iluntzeko zortziak jotzear zirela, hegazkin aliatuak hiria bonbardatzen hasi ziren bonba su-eragileekin. Erasoak sarraski izugarria eragin zuen denbora gutxian. Baina Pforzheimen gertatutakoa itzalean geratu zen, egun batzuk lehenago,... [+]


Zer gertatu da DBH 2n? “Ezohiko bi jaitsiera handi” nabarmendu ditu ebaluazio diagnostikoak zientzia eta gaztelanian

Matematika, zientzia, euskara, gaztelania eta ingelesa konpetentzietan EAEko ikasleek duten maila neurtzen duen ebaluazio diagnostikoaren emaitza festan, 13-14 urteko ikasleek zientzia eta gaztelanian izan duten deskalabrua "zuhurtziaz" gogoetatzeko beharra adierazi... [+]


Eta hemen gaude berriro, erlijioa eskolan

Otsailaren 3an hasi da gure umeak eta gaztetxoak eskoletan aurre-matrikulatzeko garaia, eta urtero bezala gogoratu nahi genizueke zergatik ez zaigun ideia ona iruditzen erlijioan matrikulatzea. Iaz artikula bukatzen genuen esanez “askori idazki hau ezaguna egingo zaizue,... [+]


Eguneraketa berriak daude