Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

astelehena 2024ko uztailaren 08an

«Xalbador» Filme Berria

2021eko uztailaren 23an

Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

«Xalbador» Filme Berria
Orain dela egun batzuk «Xalbador» filme ikusteko aukera izan genuen.
Filmee honek, beste askok bezala, bere eztabaidak sortuko ditu, egileek hartu duten bidea norbaiten gustokoa ez izatea gerta daitekeelako.
Bertsolari baten erritmoa (barne erritmoa eta bere bertsoen erritmoa) zinemara aldatzea oso zaila da, bi lengoaia ezberdinak baitira. Agian bilakaera horretan egonen da filmearen interesa (Xalbadorri buruz esaten zaiguna alde batera utzita). Hor dugu Xalbador zenaren emaztea filmea irekitzen eta ixten, bere senarraren ezagupidea eta heriotza nola izan ziren kontatuz, bere bizi ziklo guztia enmarkatuz.
Hor ditugu Urepelgo eliza, Xalbadorren etxola, botila, bakartasuna, etab. filmearen osagai bezala maila fisiko batetan, baina bigarren mailan, maila literarioan alegia, Xalbadorrentzat elemento hauek suposatu zutena ere ikus dezakegu. Maila ezberdin hauek dira filmea aberasten dutenak.
Hor ditugu ere sendikoen hitzak, Xalbadorren nortasuna adieraziz eta bertsolaritza ondo ezagutzen dutenen iritziak, Urepelgo bertsolariaren lan literarioa aztertuz.
Juan Migel Gutierrez-engana jo dugu bere lanak ekarri diguna hobe azter dezagun.
–dakigunez, bertsolari bati buruz egiten den lehenengo flmea dugu hau.
Nola sortu zen egiteko ideia?
–Berez, bertsolari bati buruz egiten den lehenengo filme monografikoa da. Beste batzuetan bertsolaritza aztertua izan da, baina euskal kulturaren beste elemento bat bezala. Niri, egia esan, beti interesatu zait gai hau, ez euskal bertsolariena bakarrik, ahozko literaturaren fenomeno osoa baizik. Eta hori ere beste aberri batzuetan gertatzen da. Hor ditugu Italia, Armenia edo bereberen kasoak, esate baterako.
Euskal bertsolaritzari dagokionez, nik hizkuntzaren ezezagupidearen arazoa nuen eta gainera Xalbadorrekiko interesa kanpotik etorri zitzaidan. Euskadira itzultzean, herbestean 9 urte bizi ondoren, kultur errealitatearekin izan nuen lehenengoetako harreman bat Xalbadorren heriotzak jendearengan eduki zuen eragina izan zen. Geroztik gogor eutsi nion ideia honi, tartean euskara pixka bat gehiago ikasten nuela, jendearekin kontsultatzen hasi nintzen eta azkenik pelikula hau egitea erabaki nuen.
Filmeak hasiera batetan, diptiko bat izan nahi zuen, bitan irekitzen diren irudi flandestarren antzekoa. Alde batetik Xalbador egonen zen, eta Mattin bestetik, bertsolaritza ikusteko bi era bezala, bakoitza bere ñabardura bereizgarriekin. Azkenean, ideia hau baztertu genuen, pertsonaia hauek, ondo sakondu nahi bagenituen, nahiko nortasuna eta interesa zutelako, indibidualki aztertzeko.
Zinematografikoki, Xalbador gure artean ez izateak ez zuen arazo bat suposatzen?
–Ez zen zailtasun bat izan, estilo aukeraketa bat baizik. Hots, bizi den edo hil den pertsonaia bat aztertzeko era beti ezberdina izaten da. Xalbador gure artean ez dagoenez gero, eta bere bizitzan zehar egindako filmaziorik ez daudela kontutan hartuz, bi aukera genituen: Alde batetik, berak «Odolaren mintzoa» liburuan idatzi zituen edo kasetetan dauden bertsoak hartu, eta iturri hau sakondu, Xalbadorrek bizi ! izan zuen barne mundua adieraziko ziguten soinu eta irudiak sortzeko. Bigarren aukera bat bere nortasuna aztertzea zen, bera ezagutu zuen jendearen eritzien bidez. Hitz batez, senide, lan, bertsozale eta teknikoen zirkuloetatik abiatu, inpresio bikoitz bat ateratzeko: Lehendabizi, Xalbadorren barne mundua, eta bestetik bertsolaritzak, eta kasu honetan, Xalbadorren lanak suposatzen duen giza fenomenoa.
–Filmea ikusi ondoren, Xalbedorren bertso gutxi entzuten dela dirudi. Zergatik?
–Filmea lortzen ari zen barne erritmoa kontutan hartuz, Xalbadorren bertsoek filmearen sostengu bat izan behar zutela uste genuen, eta ez bere muina. Garrantzitsuena, gure ustez, jendearen interesa sortzea zen, ikusleak gero Xalbadorren lan literarioa ezagu eta sakon zezan
Bestaldetik, badago beste arazo bat horrelako hizkera bat zinemara transkribitzeko. Bertsoak, bere, badu bee iraupen konkretoa. Bertso osoa hartzen baduzu, 7 edo 8 minutu joanen lirateke eta honek filmearen erritmoa hausten dizu.
–Ene ustez, filmeak Xalbadorren lana eta bizitzara hurbiltzen gaitu, baina pentsatzen duzu bertsolaritzari buruz zerbait erakartzen duela, gai hau ezagutzen ez dutenentzat?
–Beno, nik uste dut filmeak nahi izan duena Xalbadorren bizitza eta lana osatu dituzten elementoak aztertzea izan dela. Ikuspegi honetatik, filme hau minoria batzuentzat da, hori bai. Ikustera joanen denak bertsolaritzaren fenomenoa ezagutu behar du, eta behar bada Xalbadorren bizitzaren xehetasunen bat ere. Maila honetan bere aportaketa filmeak duen barne erritmoa Xalbadorren barne mundura aldatzea dela uste dut.
Filmean zehar, bere sinbolotzat edo, eskuak azaltzen dira. Zer adierazi nahi zenuen horren bidez, bertsolarien expresiobide bat, izpiritutasuna edo ta beren nerbiosismoa?
–Kamara eskuetara zuzentzeko ideia Xalbadorrengandik sortzen dela esango nuke. Berak «Odolaren mintzoa» liburuan dioenez, betsolaria askotan aurpegi pairugabe batez azaltzen da, baina bere nerbiosismoa eta dinamismoa ordea eskuen mugimenduz zehargitzen ditu.
Ideia honetan oinarrituz, egia zen edo ez aztertzen hasi ginen. Ikustekoa da benetan nola bertsolariak ez dizkion eskuak ikuslegoari erakusten, eta hori egiten badu, keinuari laguntzeko izaten da, Baserri edo Mitxelenaren kasoetan adibidez.Eskuak atzean izkutatze hau aurpegiaren expresio bat bezain interesgarria iruditzen zitzaigun.
–Ez al dago, holako filme bat egitean, Xalbador edo beste pertsona bat aztergaia izanik, mito bat fabrikatzeko arriskua, kontutan hartzen badugu gainera, bere heriotza nahiko liluragarria izan zela?
–Une konkretu batetan kultura eta hizkuntza baten gordailu den herri pertsonaia baten azterketak beti dakar berarekin zuk aipatzen duzun arriskua, eta gehiago oraindik bertsolari hori, Xalbadorren kasoa alegia, horrelako zirkunstantzia berezietan hil bada.
Horregatik interesgarria izanen zen filme bat beste ikuspegi batetik egitea: Bertsolari batekin egitea, eta ez bertsolari bati buruz. Hau da, bere bizitza jarraitzea eta bere sugerentziak onartzea, zerbait sortzeko bere laguntzaz.
–Panteilan azaltzen diren pertsonen aktuazioen artean ba dago kontrastasun bat. Alde batetik Xalbador zenaren emaztearen naturaltasunarekin topo egiten dugu, eta bestetik filme batzuetan besteen elkarhizketetako tonearengatik nahiko astuna bihurtzen dela sentitzen dugu.
–Elkar hizketetan oinarritzen den zinoma moeta honek material pila bat arrodatzea exigitzen du. Zinema lanarekin ohituta ez dauden pertsonekin iharduteko ideiala kamaraz ahanztea izaten da, eta hau gure artean behintzat bazkaldu ondoren edo horrelako bizikidetasunetan bakarrik lortzen da. Azkenean, asko arrodatu ondoren, zuri interesatzen zaizuna esatea lortzen dute.
Leoniren kasoan erroilu asko arodatu genuen, Xalbadorri buruz hitz eginez, eta interesgarriena beti kamaraz gogoratzen ez zenean azaltzen zen. Beste gauza bat da Leoni dituen xarma eta naturaltasuna.
Besteekin ezin genuen luxu hori onartu: Alde batetik, ekonomi arazoak zirela eta, eta bestetik beren eskuharmenak askoz teknikoagoak zirelako, eta denbora batetara egokitzea posible zelako. Gainera hizkera tekniko hori nahiko berezkoa da haiengan, Lekuonaren kasoan adibidez.
–Azken egun hauetan, Super 8-n egindako bi filma bota dituzte: «El Sacamantecas» bata, eta zeurea bigarrena. Dena dela, jendeak formato hori laburmetraiak egiteko bakarrik balio duela uste du. Iruditzen zaizu, benetan, zerbait egin daitekela ere formato honetan?
–Super 8-ren arazoa teknikoa da batipat. Alde batetik kamarek egiten duten soinua dugu eta hori gaur egun konponezinezkoa da. Dena dela, laburmetrai batetan jendeak onartzen dizu hori, baina filma luzea denean, gaiak berez interes handi bat eduki behar du, jendeak arazo hauk ahantz ditzan.
Bestaldetik bere zabalkuntzaren arazoa dugu, merkatal zinetoki batetan asimilagarria ez baita. Baina euskal telebistarako, adibidez, Super 8 eta bideoa oso material merkeak eta interesgarriak ditugu.
–Orain zer asmo duzue filme hau zabaltzeko?
–Lehendabizi kopia bat atera nahi dugu, originala baketan uzteko. Gainera kopia horretan lotune arazo batzuk eta margo ezberdintasunak zuzenduko ditugu eta ordutik aurrera nahi duten guztien disposapenean egonen da, auzo eta herrietan aurkezteko, super 8 dela kontutan harturik beti.

XABIER PORTUGAL
30-32

GaiezKulturainemaFilmeakLuzemetraia
GaiezKulturainemauzendariakGUTIERREZ1
GaiezKulturaBertsolaritBertsolariaXALBADOR1
PertsonaiazGUTIERREZ1
PertsonaiazXALBADOR1
EgileezPORTUGAL1Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Fronte Herritar Berriak irabazi ditu Frantziako hauteskundeak

Jenofa Berhokoirigoin

Efemeridea: Oihane Errazkin euskal presoaren gorpua aurkitu zuten espetxean

ARGIA

Eurokopan, gol gehienak eskuineko hegaletik

Gorka Bereziartua

Ezkerrak hirukoiztu egin dio aldea ultraeskuinari Ipar Euskal Herrian

Gorka Peñagarikano Goikoetxea

“Itxaropen haizea dakar Fronte Herritar Berriaren dinamikak”

Jenofa Berhokoirigoin

Hezkuntzagintza

Danel Abando Olabarri

Azkenak

2024-07-08 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Tsunami auzia artxibatu du García-Castellón epaileak, desobedientzia zibila terrorismo bilakatzen saiatu ondoren

Espainiako Auzitegi Nazionaleko apelazio aretoak astelehen arratsean esan du baliogabetu egin behar direla Tsunami auzi judizialaren ikerketako azken hiru urteak, "ilegalki" luzatu zelako. Erabaki hori behin betiko bihurtzean Puigdemont eta Rovira kasutik aterako... [+]

2024-07-08 | Olaia L. Garaialde

Krabelin gorriz jantzi dute German Rodriguezen hilarria

German Rodriguez eta Joseba Barandiaran omendu, eta langile mugimenduaren alde egindako lana txalotu dute Iruñean. Palestinari ere elkartasuna adierazi diote, sanferminetan urteroko zitan Iruñean.

2024-07-08 | Pauline Guelle

Analisia

Hesi istorio

Nork aurreikusten ahal zuen 2024an Peio Dufau –Marie Heguy-Urain duelarik ordezko– EH Baiko hautagaia, diputatu izanen zela? Eskuin muturraren kontrako kanpainak eta estrategiak funtzionatu du. Ipar Euskal Herriak ez du faxistarik bidaliko Frantziako Asanblea... [+]

2024-07-08 | Julen Ugartemendia Carcedo

Gorbeialdeko makroproiektu energetikoen aurkako milaka helegite aurkeztu dituzte Jaurlaritzan

Zigoitian 100 hektareako parke fotovoltaikoa eraiki nahi du Solariak, eta eskualdea gurutzatuko luke oso goi tentsioko linea batek ere. Urkabustaiz, Zigoitia eta Zuiako bizilagunek herritarren 5.540 helegite aurkeztu dituzte ingurua “mehatxatzen duten proiektuak gelditzeko... [+]

2024-07-08 | Manex Usarralde Garmendia

Emakume bati sexu erasoa egiteagatik, gizon bat atxilotu dute larunbatean Tuteran

Udaltzaingoak gizon bat atxilotu du larunbat honetan Tuteran, emakume bati sexu-erasoa egitea egotzita. Emakumeak Poliziari deitu zion laguntza eske gizona jarraika zuelako.

2024-07-08 | Julen Ugartemendia Carcedo

Hamalau egun atxikita egon den saharar ekintzaile politikoa libre utzi dute

Ostiral arratsaldean deportatu behar zuten, baina hegaldiaren komandanteak ez zuen sahararraren bidaia ahalbidetu, hegaldia segurua ez zela izango argudiatu zuelako, EFEk jaso duenez. Bilboko Guardia Epaitegiak larunbat goizaldean gaztearen “askatasun-gabezia... [+]

2024-07-08 | Axier Lopez

Ezker muturrekoa

2024-07-08 | Manex Usarralde Garmendia

Donibane Lohizuneko arrantzale bat hil da Espainian, Kantabrian

Itsasoan gertatutako istripu baten ondorioz hil da arrantzalea. Hunekin Aski itsasontzian lanean ari zelarik erreskatatu zuten gizona, larunbat arratsaldean. Erietxean hil zen.

2024-07-08 | Jenofa Berhokoirigoin

Iñaki Echaniz, laugarren barrutiko irabazlea

“Itxaropen haizea dakar Fronte Herritar Berriaren dinamikak”

Iñaki Echanizek irabazi du Zuberoa, Nafarroa Beherea, Hazparne eta Biarnoko zati bat barnebiltzen dituen laugarren hautesbarrutian. 2022an bezala, garaile atera da, ezkerreko Fronte Herritar Berriaren izenean.

2024-07-08 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Ultraeskuinari harresia, baita Ipar Euskal Herrian ere

2024-07-08 | Olaia L. Garaialde

Milaka lagunek salatu dituzte Sanferminen lehen egunean izandako eraso matxistak

Iruñerriko mugimendu feministak elkarretaratzea egin du uztailaren 7an, bezperan izandako lau eraso salatzeko. Berriozarren eta Tuteran bi gizon atxilotu dituzte sexu abusuengatik.

2024-07-08 | Iñaki Etaio Alonso | Nere Alkorta | LAB sindikatua

EHUn ere, euskalduntzeak tentsioa behar du

2024-07-08 | Ernesto Leitza Urrestarazu

PSNren gerra

2024-07-08 | Danel Abando Olabarri

Hezkuntzagintza

2024-07-08 | Gedar

Lau urtean %75,32 handitu da etxebizitza turistikoen kopurua EAEn

Lau egunez behin hotel berri bat zabaltzen dute Espainiako Estatuan.

Eguneraketa berriak daude