Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

asteazkena 2025eko urtarrilaren 22an

Nahigaberik Gabeko Poeta

2021eko uztailaren 28an

Aita Onaindiari elkarrizketa
Larreako Aita Onaindia
Nahigaberik Gabeko Poeta
Aita Santi Onaindia luzeagoa zelakoan nengoen ni. Gainerantzean, ondo gordetzen nuen bere imajina, duela seiren bat urtetik: irrifar zabala, aurpegi atsegina, oso edukatu eta sinpatikoa, eta karmeldarren jantzi marroi Erdi Haroko horrekin, patriarka baten, euskal patriarka baten antza. Bizarra bakarrik falta zaio; horren ordainetan, ile zuridun melenatxoa ez oso luzea, ez, baina, bai halako itxura dotorea emateko modukoa azaltzen zaio estilo haundiz, pixka bat zeharka baina ez ~Zumalakarregik haina jarritako txapelaren azpitik.
Etá 1uzerarenean ere ez nenbilen hain oker. Izan ere, eserita ikusten, baduzu, gizon haundiaren itxura hartzen du. Beharbada ahotsak, Aita Agirretxe eta Basarriren tankerakoa gutxi gora behera, laguntzen dio horretan. Hitzaldiak egiten bikaina izango da Aita Onaindia. Hizkera ere dotorea du; gurekin egoteagatik edo gipuzkeraz egiten saiatzen da. baina tarteka bizkaierak ere ihes egiten dio aditzen batean, hitzen batean. Dena dela, bizkaitarra da beré pronunziazioa eta baita doinua ere; z-eta ez hain garbi horiek, guri gogor antzera egiten zaigun doinu hori. Eta hitza erraz dario, hori bai. Magnetotoletik paperera pasatzean ohartu naiz ez zuela apenas esaldirik bukatu gabe uzten, idazketa bat diktatzen aritu izango balitz bezala, baina ez horregatik monotonoki, hitzei eta esaldiei behar duten indarra emanez baizik. Badirudi olerkiak, berari hain atsegin zaizkion olerkiak, ongi errezitatuko dituela.
Aita Onaindiak dagokion bizilekua du: Larreako konbentua. Zornotzaren erdialdetik kilometro ingurura, eskuinetara, herritik hurbil eta aldi berean urrun beste giro batera eramaten zaituelako aurkitzen da. Sarreratik bertan, patio polit bat, inguruan pasilo zabalak dituela. Gurutzbidea, gaztelaniaz, hormetatik zintzilikaturiko koadroetan, ertz batean piano zahar bat... Gela luze batetara eramaten gaitu Aita Onaindiak. Formikazko mahaiak, eskoletan erabiltzen direnak, eta toki honetarako aproposenak ez direnak, egia esan, mueble eta apaingarri bakartzat.
«Hemen ernaten ditut euskarazko klaseak, goizean, atsaldean... gero batzokira joaten naiz.»
Eta arratsaldeko eta batzokiko klaseen artean, ordu t'erdi laburregian hizketa hasteko astirik izan ez dugun inpresioa geratu zait–harrapatu dugu Aita Onaindia. Ez du batere ezkutatzen Alderdiarekiko lotura:
Oso osoan Alderdiarekin lotuta nago, bai. Batzokiak bedeinkatzera eta hitzaldiak egitera joaten naiz. lehengo igandean ere Laudion' egon nintzen, batzokia bedeinkatzen. Hemen gehien gehiena horretan nabarmendu dena neu izan naiz. Gure artean, kármeldarren artean, askatasun osoa dugu.
Gurekin egoniko aurreko egunean ere Bilbon zen Aita Onaindia; Pablo Beldarrainek Intxortako borrokaz idatziriko testimonioaren aurkezpenean. Eta Aita Onaindiak bazuen hor egoteko arrazoirik; Beldarrainen idatziaren euskaratzaile izateaz gain, Elgetako inguru horietan bait zebilen 1937ko apllilaren 24ean, gudarien kapellau bezala, Kirikiño. batalloiarekin.
–Elgeta, Kanpanzar, Ubeira, Besalgo, Intxorta... hor ibli ginen 1937ko apirilaren 25a arte. Igandea zen eta oraindik meza emateko nengoen. Eta handik etorri nintzen, Markina aldetik zehar, gauez, oinez... Nazionalak Bizkaiara sartu ziren, Elgetako frentea apurtuz eta urrengo egunean izan zen Gernikako hura, bonbardeoa, apirilaren 26ean. Eta gero Sollube, Artxanda eta horietan ibili ginen, eta Bilbo galdu eta joan ginen hortik zehar Enkarterrietara, eta Truciosen eta Guriezon ere egon nintzen.
Ez dio dramatismo haundirik ezartzen Aita Onaindiak gerrako kontakizunari. Are gehiago, kendu egiten dio. Egia da, kapellauaran eginkizuna pribilejiatu samarra izango zela.
–Gure arloa hauxe zen: meza eman–egunero esaten genuen meza éta gero, halako borroka gogorretan eta, baten bat zauritu edo hil edo, hari absoluzioa eman. Ez genuen halako borroka haundirik eduki Elgeta aldean. Gu urrunxeago geunden, bai, eta han barrenean izan zen borroka, baina gu beste toki hobean gengozan. Gero bai, esate baterako Solluben egon ginenean, orduan bai. Hala ere, tirorik bota eta ez. Azkenean, Santanderren, bazen arrisku pixka bat, eta orduan eramaten genuen pistola, baina erabili behinere ez. Eta Bilbo amaitu eta gero jaialdi haundiak egiten genituen, Guriezon eta, San Inazio eta horrelako jai haundiak ospatzen genituen.
Santanderren italiarrekin topo égin eta Pacto de Santoña-n...
Italiarregaz ondo konpondu ginen, baina gero sartu ziren beste hauek, espainiarraok, eta italiarrek esan zigatun: hemen arriskuan zaudete ba, eta arrikutik ihes egiteko. Eta Dueso zegoen orduan libre, eta sei milaraino joan ginen, gudariak. Gu gauzak prestatzen gengozan, Frantziara alde egiteko, baina espainiarrak etorri zirenean, itxi zituzten ateak giltzez eta... Gero hasi ziren epaitzen eta fusilatzen. Urrilaren 15ean, Santa Teresa egunean, fusilatu zituzten hamabi, hamalau zioten beste batzuk, nik hamabi kontatzen nituen, nagusienak kargu nagusiena zeukatenak.
- Aita Onaindiari ezarritako salaketák, farregarria ere badirudi:
–Itaun edo galdera hauek egin zizkidaten. Lehenengo, Karmengo Argia-n egiten nuala. Bigarrena, ea nere aberria Euzkadi ala España zen eta bestea, frentean, aukera izan eta nola ez nintzen beste aldera, nazionalen aldera, pasa. Besterik ez zidaten egin.
Eta ondoren hogeita hamar urtetako gartzela zigorra, gero hiru urtetan geratu zena.
Dueso, Nanclares, Dueñas, Carmona... Gerra ondorengo gartzelak beldurgarri eta ikaragarritzat jotzen ditu batek.
–Gartrelan asko sufrituko zenuten noski.
–Ez, ez. Ni neu konformidade haundikoa izan naiz beti. Esate baterako, gartzelan egon ez banintz, hizkuntzarik ez nuen ikasiko. Eta egon nintzen hiru urteak, Ikasiz eta denbora igarri barik pasa zen.
Zein hizkuntza ikasiko eta, alemana noski, garailei zegokien bezala. Eta nola ez, Hitler-en «Mein Kampf»etik (Oso zalla zen). Irakaslea berriz, nor izango: Julián Besteiro jauna, sozialista.
-Oso gizon zintzoa zen bera, izatez, eta gero, irakurri asko egiten zuen. `Eta esaten zuen`: Biblia da munduko literaturarik onena, neretzat.
Gogoan du Aita Onaindiak nola ibili zen preso talde bat, "autocar descubierto" delako batetan, Madrilgo kaleetan zehar, Atochatik Carabanchela, Carabancheldik Atochara, Sevillako trena hartu baino lehen, Carmonara joateko. Han omen zebilen Besteiro, tente tente. Eta baita Aita Onaindia ere: «Gu abade jantzirik gabe ;ibiltzen ginen, gehienetan, baina orduan apropos, jantzita.
Ordurako jasota zituen Aita Onaindiak, Dueson aurkitzen zela, karmeldarren nagusiaren hitzok, tarjeta batetan: «Si andando por ahi de capellán ha desprestigiado bastante el hábito carmelita, lleve con paciencia esa estancia en la cárcel hasta que se rehabilite». Aita Onaindiak berak ipini du azpimarra hori nagusiaren hitzak errepikatzean, eta jarraitzen da:
Bueno, nik ez nion halako jeramon haundirik egin. Neronek ere, ni oker samarra naiz horretan, eta neronek ere esan nuen: cruz y raya, -erderaz esate dena. Baneukan zer jan eta zer jantzi eta gartzelan egon nintzen bitartean behinzat, ez nion inori ezer eskatu. Gu baginen bederatzi karmeldar gartzelan, eta mezekin eta, nahikoa, ondo, konpontzen ginen, dirua bagenuen. Nik nahikoa diru aurreratu nuen gartzelan.
Egunean meza bakarra emateko baimena zuten. Arratsaldeetan ospatzen omen zuten, kantu eta guzti eta Besteiro ere joaten omen zen
Euskararenganako maitasunari ere eutsi zion gartzelan Aita Onaindiak
Gauza batenganaho maitasuna barruan daukagunean, hori, nahiz Ameriketan eta Europa edo edozein tokitan, hori beti edukiten da.
Eta horrela, liburu pare bat Viajes de Gulliver eta Bellico-ren Mis prisiones euskaratu eta bere egunkaria idazteaz gain, euskal gramatika bat, oraindik argitara gabea, osatu zuen Dueson.
–Aditza bizkaieraz eta gipuzkeraz ipini nuen. Gipuzkeraz idatzi behar dudanean, han begiratzen dut. Orain batuan ere ipini nahi dut, eta orduan nahiko polita geratuko da.
–Baina zuk euskara batua onartzen al duzu ba?
Ondo dago, ondo dago. Hizkuntza batu bat behar dela, hori bai. Izan dateke Euskaltzaindiak esandako bide guztiak ez onartzea, baina batura jo behar dela, bai. Nahi bada hatxe kontua utzi alde batera, baina batua behar dela, bai.
Gramatika horretatik aparte, mila proiekto du Aita Onaindiak eskuartean. Horien artean, Olerti, duela hamar urte debekatu zioten aldizkaria, Derriro argitaratzen hastea
–Aurten nurnero bi izango dira, liburuska antzera, Jakin-en antzera. Urtean horrelako bi aterako ditut; gelak eta baditut. Lehengoan bidali nituen hirurogeita hamarren bat karta, dei eginez Euskal Herriko olekariei.
Olerkerien gaur egun ez dago non argitaratu. Lehen Olerti oso ona izan zen olerkarientzat eta orain ere uste dut baietz.
Euskal Herrian badira gaur espainieraz idazten duten bezain olerkari onak; alfer samarrak direla, hori egia da,.
«Olerti» ixilik egon arren, urtero antolatu du Aita Onaindiak «Olerti Eguna» Larrean. Bere bizitzako urterik gehienak jaso dituen Larrea horretan. Hamabi urte zituela, 1921ean, joan zen hara bere jaioterritik, Amorototik.
Hor geneukan kolegio eder batean egin nituen lehen ikasketak, «Humanidades». Jauregi eder bat zen, «palacio de Larrea» esaten zitzaion; gerra garaian erre egin zen. Eta hor eduki nituen irakasle euskalzaleak; igandez edo ostegunez, beti edukiten genuen guk, edo ipuiak zirela, edo erdaratik euskerara jartzea, ariketa horiek. Eta hor sortu zen zaletasuná. Gero hasi nintzen nere aitari eta Lekeitioko ósaba bati euskarazko liburuak eskatzen: Azkueren «Txirristadak», Txomin Agirreren «Kresala», «Garoa».
Larreatik kanpo ibiltzea tokatu zaio Aita Onaindiari eta berriro ere ez dirudi asko kostako zaionik aldiren bat kanpoan pasatzea. Sueciara joateko gonbidapena badu, hango neska bat feminismoaz liburu bat idazten ari dela euskaraz, eta hura zuzentzeko.
Baina lehenago Jerusalema joan behar dut. Jesukristori buruz ,liburu bat idazteko asmoa daukat eta horretarako ostera bat egin behar dut.
–Geldik egoteko asmorik ez behintzat.
–Bai, geratzen bada bat, okerrago. Baina lanean, gorputzak osasuna ematen dio animari eta animeak gorputzari ere bai. Umore ona edukitea, parre egitea, horiek onak dira osasunarentzat eta luzaroan bizi izateko. Hori dela eta ez dela, irakurri egin dut nahikue. Luraroan bizi izateko gizonak ez du eduki behar halako emoriorik, ez postasunezko emoziorik, ez txarrekorik, bihotzak sufritu egiten dau eta.
Hau entzutean hobetoxeago ulertu dut gerrarekiko duen jarrera.. Eta baita klasikoak –Erroma eta Greziako klasikoak–hain maite izatea ere. Ez dirudi filosofia horrek kalte haundirik egin dionik.
ELIXABETE GARMEND!A

Aita Onaindia Dueson. Pablo Urrutia arrasatearraren karikatura.
13-17

GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaPoesia
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakONAINDIA2
PertsonaiazONAINDIA2
EgileezGARMENDIA3Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Umeek debekatuta dute Debako liburutegian egotea, denboraren zati handienean

Mikel Garcia Idiakez

Greba zikloari ekin diote hezkuntza publikoan, Jaurlaritzaren gutun polemikoak giroa berotuta

Mikel Garcia Idiakez

Baztango aroztegiko zazpi auzipetuek dei egin dute otsailaren 1eko manifestaziora joateko

Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Hezkuntza politiken “noraeza” geldiaraztea helburu duen taldea sortu du hainbat irakaslek: “Burokrazia jasanezina da”

Mikel Garcia Idiakez

‘Goazen lagunok’: sare sozial toxikoetatik fedibertsora trantsizio kolektiboa

Lander Arbelaitz Mitxelena

Azkenak

2025-01-22 | Aiaraldea

Guardian enpresak Laudioko lantegia itxi eta 171 langile kaleratuko dituela iragarri du

Guardian multinazionalak adierazi die langileen ordezkariei Laudioko lantegian duen labea itxiko duela eta, ondorioz, behargin guztiak kaleratuko dituela. Dirudienez, uztailean etengo du behin betiko jarduera.

2025-01-22 | Mikel Garcia Idiakez

Greba zikloari ekin diote hezkuntza publikoan, Jaurlaritzaren gutun polemikoak giroa berotuta

Hezkuntza publikoko lehen bi greba egunei ekin diete EAEn. Asteazken eta ostegun honetan irakasleen txanda izango da, eta lehenengo egunerako Bilbon deitu dute manifestazioa. Mobilizazioen atarian Eusko Jaurlaritzak gurasoei email masiboa bidali izanak haserre ditu sindikatuak:... [+]

2025-01-22 | Euskalerria irratia | Unai Lako Goñi

Euskara sustatzeko planaren oinarriak aurkeztu ditu Iruñeko Udalak

Urtea amaitu baino lehen gehiengo politikoaren oniritzia lortu nahi du udalak

2025-01-21 | ARGIA

3x16: Donostiako hiru gauzatxo

MULTIMEDIA - Oroimen Histerikoa

2025-01-21 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Baztango aroztegiko zazpi auzipetuek dei egin dute otsailaren 1eko manifestaziora joateko

“Talde kriminal antolatu bat izatea eta derrigortze eta bortxa delitu larriak egin izana” egozten diete Espainiako fiskaltzak eta obraren enpresa arduradunak. Zehazki, 20 urteko kartzela zigorra eta 56.000 euro eskatu dituzte zazpi herritar horientzat.

2025-01-21 | Julene Flamarique

2024. urtean biolentziak “areagotu” direla ondorioztatu du Talaia Feministak

Lau ardatz nagusiren inguruan egin dute 2024ko azterketa: indarkeria matxista; lurraldea; gerra eta gatazka armatuak; eta eskuin muturra. Euskal Herrian “erresistentziak metatzea” funtsezkoa dela ondorioztatu du Talaia Feministak, eta analisiaren sozializazioaren... [+]

2025-01-21 | ELA sindikatua

ELA, LAB, ESK, Steilas, Hiru eta Etxaldek gutxieneko soldata propio baten aldeko bidea ireki dute

2025-01-21 | Imanol Kañamares Muguerza

50 urte Potasaseko grebatik

Gaur, urtarrilak 21, gure oraintsuko historiaren efemeride interesgarri bat gogora ekartzeko eta hari buruz hausnartzeko eguna dugu. 50 urte bete dira Potasas de Navarra enpresako 47 langilek itxialdia amaitu zutenetik. Hamabost egun iraun zuen itxialdi horrek eta greba orokorra... [+]

2025-01-21 | Ana Gorostidi Pagola | Xabier Sarasua

Industria militarraren konbertsioa, behar etikoa

Duela aste pare bat Norvegiako zenbait datu plazaratu ziren. Ipar Europako herrialde hartan auto elektrikoak nagusitu dira, eta Tesla marka dute salduena; energia birziklagarriaz sortutakoa omen da han kontsumitzen denaren %90. Aldiz, Norvegiako enpresa publikoek ez dute inolako... [+]

2025-01-21 | Euskalerria irratia

Oibarko ikastetxe publikoak D eredua izango du

Hezkuntza Departamentuak Oibarko ikastetxe publikoan D eredua ezarriko dutela iragarri du. Hilabeteetako protesten ondoren, euskarazko lerroa ezartzea lortu dute.

2025-01-21 | Mikel Aramendi

ANALISIA

Joe Biden eta Marcus Garvey: barkamenak barkatzailea itsusten duenean

Bere agintaldiaren azken egunetan Joe Biden AEBetako presidenteak egikaritu duen barkamen-zaparrada historikoak zeresanik eman behar luke, halakoen onuradun ezagunenetako batzuen kasuan behintzat ezinbestez egin beharko litzatekeen irakurketagatik. Edo ez al da justiziaren... [+]

2025-01-21 | Oinharri eskola

Oinharri eskola - Formakuntza politikorako gure metodoa

MULTIMEDIA - erreportajea

2025-01-21 | Hala Bedi

Ekaitz Samaniego (All In Da Haus): “Hemen irabazle bakarrak preso politikoak dira”

Joan dira All In Da Hauseko hiru final aurrekoak. Oñati, Gernika eta Hendaiako Gaztetxeetaraino iritsi da freestyle txapelketaren bederatzigarren edizioa. Orain arte egindako bide honen balorazio positiboa egiten dute antolatzaileek, "Euskal Herriko txoko hauetan,... [+]

2025-01-21 | Irutxuloko Hitza | Beñat Parra | Sara Ibarguren

Moriartitarrek ere badute Urrezko Danborra

Aitor Arregik, Jon Garañok, Jose Mari Goenagak, Asier Achak eta Xabier Berzosak osatzen dute ekoiztetxe donostiarra, eta euren lana aitortu nahi izan du Donostiako Udalak.

2025-01-21 | Mikel Garcia Idiakez

Umeek debekatuta dute Debako liburutegian egotea, denboraren zati handienean

6 urtetik beherakoek 16:30-17:30 artean baino ezin dute liburutegian egon Deban, eta 2 urtetik beherakoek zuzenean debekaturik dute. Bestelako neurri baztertzaileak ere jasaten dituzte. Ageriko diskriminazioak haurrak literaturatik aldendu baino ez ditu egiten, eta borroka luzea... [+]

Eguneraketa berriak daude