Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
osteguna 2025eko apirilaren 24an
MILITANTZIA ANTIFRANKISTA (II)
Frankismopeko antzerkigintzan Alfonso Sastre pertsonaia berezi bat izan da. Antzerkigintzan, kultur giroetan, gizartean orohar, eta politikan batez ere. Sistema hautsi, dituen erro ustelak ateratzeko burrukatu du etengabe eta medio oroz diktaduraren aurka. Hori da militante antifrankista izatea. Beste asko ere izan diren bezala; anitz burrukalari behar izan dira frankismoa deuseztatzeko, eta asko erori dira bide bazterretan. Asko eroriko dira, bizidunok iraun eta ekin dezagun, oraindik ere dikatadurak zutik baitirau.
Antzerkian, beraz, hiru autore garantzitsu izan dira estatuan gerla ostean: Alfonso Paso, Antonio Buero Vallejo eta Alfonso Sastre; hirurak belaunaldi berberakoak. Lehena, burges, komertzial eta erreakzionarioa. Bigarrena humanista eta posibilista. Hirugarrena iraultzaile eta erradikala. Lehena estrenatzen gizendu da. frankismoaren parrepean. Bigarrenak posibilitasunaren kontzesio eta autozentsura eginez zirauen. Eta hirugarrena isiltasunera kondenatu du errepresioak: ezarririko gizarteari kritika iraultzailea egin diolako oportunista izan ez delako. Berak beti defendatzen duenez:
Dejemos las cosas en su sitio, no como estaban".
Hori hainbat eratan egin dugu. Literarioki, esate baterako: nik antzerki obra bat egin nuen euskal burrukalariari buruz (ASKATASUNA) ; eta hortaz pelikula bat ere egin zen ;artistiko laguntza. Bestalde, Madri-Sueziar telebistarako. Hau izan da; artistiko laguntza. Bestalde, Madrilen, Euskadi buruzko informaketan lan egin dugu. Gure lanetariko bat honetan zetzan: Euskadiko informazioa zabaltzean.Horrek zerikusi asko du politikarekin eta gutxi literaturarekin : euskal burrukaren informatzaile kazetari lan ren informaketarako kazetari lan klanilestinoa zen.Euskal burrukariekin aurkako torturak denuntziatuz hasi ginen eta geroeuskal ezkerrak eginiko material teoriko eta analisi politikoak zabaltzen saiatu ginen. Hontaz aritu da gure biziaren zati handi bat azken urteotan eta horrexek eragin zituen gureganako frankista errepresioaren azken topaketak.
Telefonoz hitz egiten ari gara, ni zuengana joan beharrean, eta juezarengana aurkeztu behar natzaio hilero. Aleia, beti bezala.
Eta zuek ere gauzak ez direla aldatu bizitzen duzuela iruditzen zait.
Niri harrigarria iruditzen zait, oraiindik Euskal Herriaren batasun rnistiko baten garaia dela kontsideratzea. Honen arauera, beranduago ( noiz?) agertuko lirateke kontraesan dialektiko horik. Ongi, bat nator, hori desiragarritzat hartu daiteke... lagun euskaldun asko "elkar joka ari gara" diote, zera esanez bezala: "Orain baturik ibili behar ginateke, eta geroago planteatuko genituzke gizarte ororen barne kontraesan bereziak".
Euskal gizarteak badu, beraz, kontraesan oinharrizko oso garrantzitsu bat: bere funts nazional eta estatu espainolaren arteakoa, eta kontraesan hau ahantziez gero bilakabideak ezin du funtzionatu... Euzkadiko P.C. eta tipo honetako erakunde espainolistak konturatu bide diratekeela uste dut...Kontraesan oso funtsezko bat dela iruditzen zait.
Baina beste kontraesan oso garrantzitsu eta oinharrizko bat dago, klase kontraesana. Eta klase kontraesan honek sortzen ditu lehengo eguneko maniestaldikoa bezalako gertariak. Nazional azkagaintzazko fenomenoak ez dira gertatzen nazionalitate baten termino mistikoetan; nazionalitate zanpatua ente puro eta metafisiko bezala nazionalitate zanpatzailearen aurka ari dela baizik. Nazionalitate orok du bere barnean klase burruka. Honek eragiten du ezker abertzale bat izatea, eta izate hau legalizatzen du ( ilegala izan arren ere). Eta ezker abertzalea iraultzaile denez geroztik kontraesan horik eutsi, mantsotu edo parentesi artean jarri daitezke une batez ; baina era batera nahiz bestera kontraesan hori argitara ateratzen dira. Euskadiko eragileak, beraz, konponente bikoitz hori duela iruditzen zait: nazional arazoa eta klase burruka.
Baina une honetan zalantzan nago, zeren eta egoera burges demokratikoaren finkapenaren dato batzuk baitdaude. Gainera, proiekto iraultzaileari uko egin dioten langile Alderdien laguntzaz gertatzen da, monopolioen Europari sinesgarri bihurtzeko.Orduan,Esatatu Espainola monopolioen Europan sartzen bada, proiekto iraultzailea epeatzeratu egingo litzateke. Normalean, nolabaiteko ezkertasunez, urruti ikusten dut aldaketa erradikal bat. Baina oraindik prozedura hori posible dela ikusten dut: oraindik.
Bestalde Espaina ez da izan ez da izate bat, eta analisia oso konplexoa izan behar da. Nazionalitateen arazoak oso konplikatua bihurtzen du mapa politikoaren analisia. Baina zailtasun honek, edozelan ere, ez dio eragozpenik jartzen bilakaera iraultzaileari. Esate baterako, Euskadi eragile eta aintzindari izan da antifrankista burrukan eta hemen burruka, batez ere azken urteotan, termino gorenengoetan bilakatu da.
Estatu espainolean, ostera, klase kontraesan bat izanik, maila desberdinetakoa da nazionalitate eta sektoreen arauera. Eta bestalde nazional askagintzaren aldeko burruken eragilea dagoelarik; prozedura askozaz ere zabalagoa, isurgaiagoa, agian dramatikoagoa, baina aldaketa posibilitateei irekiagoa ere bada.
1949-50 urteetan "Teatro de Agitación Social" deitu genunerako ahaleginak egin genituen. Urte haietan hitzok esatea ikaragarria zen, lehergailu bat ahozkatzea bezalakoa zen. Oso.gazte ginen, ez genuen aurretikako politikorik.Gerlako ume bezala, politika alorrean birjina ginen, eta horregatik egin genitzakeen planteamentu hain erradikalak.
Urte batzu beranduago ia ez zen hala. Batailak desestali gintuen, gu erredikalizatuz joan ginen, eta jokabide marxista iraultzaileak finkatuz gindoazen. 1961ean "Grupo de Teatro Realista" delakoa eratu genuen. Bederatzi hilabete bakarrik iraun genuen; baina gauza interesante eta harrigarriak egin genituen bitartean orduko Madrilerako. Ministeritza etendura bat ez baliaturik teatro politikozko tradizio tipi bat lortu genuen.
Orain arte, zoritxarrez, agiriak ez du arrakastarik izan. Ez naun harritzen Espainiar antzerkia, gaur, gauza oso usteldu bat da... Euskadiri buruz, antzerki propio bat sortu egin behar da, antzerki euskaldun eta iraultzaile bat. Zer eginkizun ederra euskaldunontzat! Eta zer zaila!
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
#2
Behe Banda
#3
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
#4
#5
Egoitz Etxebeste Aduriz
|
Elhuyar
Azkenak
2025-04-24
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
Asier Urbieta, 'Faisaien irla'
“Guretzako mugarik ez dago eta horrela estreinatu behar zen: mugarik gabe”
Asteazkenetik aitzina Ipar Euskal Herrian, eta ostiraletik Hego Euskal Herrian; film oso gutxi estreinatzen dira horrela zinema aretoetan. Halaxe egingo du asteon Faisaien Irla-k. Fikzioa baitira mugak, horrela dio Asier Urbieta (Errenteria, 1979) zuzendariak: ez dira... [+]
2025-04-24
Mikel Garcia Idiakez
Haur Hezkuntzako irakasleen %94 emakumeak dira
Ikaslea zenbat eta adinez txikiagoa izan, orduan eta feminizatuagoa da irakasle lana: Haur Hezkuntzan, 10 irakasletik 9 baino gehiago emakumeak dira munduan, Lehen Hezkuntzan %67a eta DBHn %54a. “Kuriosoa da, zaintza oinarri duten beste lan batzuetan (erizainak, erizain... [+]
2025-04-24
Ekologistak Martxan
Otsoaren babesa Espainiako Estatu mailan berreskuratzea eskatu du Ekologistak Martxanek
2025-04-24
Gedar
Indarkeria matxistaren aurkako babesa: Hego Euskal Herrian, salatutako kasuen %31tan ez ziren neurriak hartu
Espainiako Estatu mailan, behera egin dute bai ezarritako babes-neurriek bai aurkeztutako eskaerek.
2025-04-23
Eneko Imaz Galparsoro
Sarako Idazleen Biltzarraren 42. edizioak euskal idazle eta irakurle andana bildu ditu
Ekintza sorta ugariko bi eguneko egitaraua eduki dute bertaratu diren irakurleek: besteak beste, liburu azoka, ikuskizunak, tailerrak eta mahai-inguruak izan dituzte. Maider Elcano koordinatzailearen ustez, Biltzarraren indarra idazleei eta sortzaileei lekua ematen dien... [+]
2025-04-23
Unai Lomana Uribezubia
Pertsonon datu-pribatutasuna ezbaian, delinkuentziaren aitzakian
Kondenatutako atzerritarren nazionalitateari buruzko datuak argitaratuko dituela adierazi du Erresuma Batuko Barne ministroak. Bide beretik, pasa den astean ezagutarazi zen Aste Nagusian atxilotutako 79 pertsonaren argazkiak filtratu zituela Ertzaintzak.
2025-04-23
Jon Torner Zabala
Madrilgo mugimendu ekologistan infiltratutako beste polizia bat atzeman dute
2002az geroztik Espainiako Estatuko hainbat kolektibotan infiltratutako hamabi poliziaren berri eman dute La Directa eta El Salto agerkariek. Nieves López izen faltsua baliatzen zuen Espainiako poliziaren kasua da publiko egin duten azkena. El Salto-k argitaratu duenez,... [+]
2025-04-23
El Salto-Hordago
Arun Kundnani: “Arrazakeriak gizarteko baliabideen banaketarekin du zerikusia”
Militante eta ikerlari antiarrazistak abiapuntu argia adierazten du: arrazakeriaren aurka borrokatzea ez da zeregin psikologiko edo diskurtsibo bat, baizik eta egiturak desegiteko premia.
2025-04-23
Eneko Imaz Galparsoro
Militarizazioan beste urrats bat eman du Espainiako Gobernuak: 10.471 milioi euro gehiago bideratuko ditu Defentsara
Espainiako Gobernuak urte amaierarako Defentsara bideratuko duen gastua Barne Produktu Gordinaren %2 izango da: 33.123 milioi euro. Sánchezek adierazi du erabaki horrek "Espainiaren segurtasuna bermatzea" eta armadaren baliabideak "modernizatzea" dutela xede.
2025-04-23
Unai Lomana Uribezubia
Ukrainarako “irtenbidearen” bila, edo ez?
"Bakearen" bidean, Errusiak proposatu du kontrolpean ez dituen lurraldeei uko egitea. Trukean AEBk hainbat onura emango dizkio, Financial Timesen arabera. Hala ere, Kremlineko bozeramaile Dmitry Peskov-ek abisu egin du: "Ez fidatu hedabideez, ezta errespetagarriak... [+]
2025-04-23
Jon Torner Zabala
Gipuzkoako klub batean jokatzeko ez da derrigorrezkoa izango eskola kirolean parte hartzea
EAEko Auzitegi Nagusiak agindu ostean eskola kirolaren aurkako epaia berehala betetzeko, Gipuzkoako Diputazioak jakinarazi du erabakia "onartu eta errespetatu" egingo duela, helegiterik ez duela aurkeztuko, eta aurrez Espainiako Auzitegi Gorenean jarritako kasazio... [+]
2025-04-23
Jenofa Berhokoirigoin
Herritarren kexuaren gainetik pasaz, aitzina doa Gatika-Cubnezais itsas azpiko kable elektrikoaren eraikuntza
Obrak "abiadura handian" doazela deitoratzen dute makroproiektuaren kontrako kolektiboek. Landetako THT Ez taldeak hitzaldia antolatu du apirilaren 27rako, ozeanoei buruzko nazioarteko hainbat aditurekin, tartean, Paul Watson baleen aldeko ekintzaile... [+]
2025-04-23
Behe Banda
barra warroak
Unpopular opinion
Ez da lehenengo aldia, aditua izan ei naiz kontraesanetan. Oreka, baietzaren eta ezetzaren arteko muga non marraz daitekeen bilatzen. Analisi topografikoa, neurriz neurri morala triangelatzen. Tatuaje erraldoia bekokian: Bai, baina… Erabaki batera iristeko, inoiz nire... [+]
Almidoitik eratorritako mikroplastikoak kaltegarriak izan litezke osasunerako
Almidoiarekin egindako plastiko biodegradagarrietatik sortutako mikroplastikoek saguen osasuna kaltetzen dutela ikusi dute esperimentu batean. Ikertzaileek ohartarazi dute ezinbestekoa dela bioplastikoen segurtasuna hobeto ikertzea, haien erabilera handitzen jarraitu aurretik,... [+]
2025-04-23
Urko Apaolaza Avila
Emakumeek lan munduan izandako garrantzia islatu dute Arabako Arte Ederren Museoan
Arabako artisten 35 lan paratu dituzte Emakumea. Familia eta lana erakusketan, Gasteizen. Aukeraketa egiteko, kanpoan utzi dituzte historian zehar emakumeak sarritan margotu izan diren beste egoera eta estereotipo batzuk, eta lanari lotutakoei eman diete garrantzia. Urriaren... [+]
Eguneraketa berriak daude