Xahakotar Bat Mintzo

Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Aita Casenave apezariari elkarrizketa

Xahakotar Bat Mintzo
Xiberotar bat agertzen da gailen udara honetako euskal gaurkotasunean: Santagraziko seme den Junes Casenave euskal idazlea. «JAKIN»ek «Santagrazi» pastoral berria ezin hobeki argitaraturik, Casenave ez zaio gaur ez-ezagun euskaltzaleri.
Eta, bere saltsa berean ezagutzekotan, Santagrazira joan nauzue uztailaren 16-an; pastorala aurkezteko bezperan beraz.
Berrogei ta bost bat urte, xiberera aise emaiten, hantxe topatu dugu geure pastoralari berria, horren maite duen Ehüjarre-ren ondoan.
Casenave-ren hizketan «arraphiztü» egiten da Ziberua; eta nik arratsalde eder hartan dastatu nuen Basabürü-ko aidea nahi nizueke dastarazi.
Tx.-- Aita Casenave: zure liburua ikusi dugu. Zure berri jakiten hasi gara. Apeza zara, ez da?
C.-- Betarramísta nuzu; San Migél Garikóitzen sémia, bai.
Tx.-- Santagraziko seme zarela ikusten dugu. Hots, pastoralean barrena, hiru izenez agertzen da herri hau: Urdats, Santagrazi eta Sentazi. Hirurak bizi direa?
C.-- Urdáts oai ártio bizi zuzün. Gazténetan, badakízü, gáltzen duzü, segurrik. Bena zahárretan, edo ene adinekuetán, béhin baño habótan entzün dit.
Hében entzün dít nik erráiten Urdáts, jentétan ére eg6nik tuzü izéna. Santagrázi, Sentázi, Urdáts. Hiruak tuzü. Eta gizunentazko « Xahakotárrak » erráiten dizugü, eta emaztentáko Xahakínak».
Tx.-- Ziberoko ertz honetan gaudela-ta, euskal toki-izenei buruz egin nahi nizuke galdera zenbait. Nola esaten duzue hemen Arette, Lanne, Lescun, Biarno, Antso, eta abar?
C.-- Arette «Rta» erráiten dizugü, Lanne «Lánda», Barétous «Landa-gáinti», eta Lescun «Leskune».
Tx.-- Beste gauza batek harritu nau zure pastoralean: haragiari, bizkaitarrek bezala, «okela» erraiten diozuela hemen.
C.--"khéla" hola-h61a erráiten dizugü. Untála játen den agíentako erráiten dizugü «okhla». Bena géo usü erráiten dizug bér gaizá ógientako: ógi okhelá bat, ógi zerrá bat.
Tx.-- Denek egiten ahal dute euskaraz Santagrazin?
C.-- Hében ai tuzü üskaraz, óro üskáraz elhestátzen tuzü. Eta hói gáiza baliusa duzü; eta behar dizugü azkárki etxéki. Bena nik phentsátzen dit ezpaldin badugü eskolán arrunt zerbáit igánten, beste herrítan galtzea beitá, egün bátez hunát ére agítüko düzula.
Tx.-- Zenbat lagun zarete Santagrazin?
C.-- Bostéhun eta hogói.
Tx.-- Lehenengo pastoral hau dela-ta, ez duzia pentsatu besterik izkiriatzerik?
C.-- Eginik ére badít oráidanik bát. Badakízü hebéntik bi urthéren bürián, hamabígarren mentía déla Charlemáñe leherturik izan beitzén üskaldünétaz. Eta nik phentsátzen dit horrentáko béhar déla zerbáit bérri égin. Eta ordín ez antzinekótan bezála, bena egiázko géiak hártü; eta egiázko géi hoietárik égin zerbáit, istóia egiázko ikhértzez. Eta hó1a egin dít igánen den pastuál hói. Eta náhi nikézü Sentaztárrek éman dézen.
Tx.-- Entzun dudanez, pastoral-egilez gain, kanta eta dantza biltzaile saiatua zara. «Santagrazi» honetan ager-erazi duzun neska-mutilen dantza hori, partikulazki, ez bide zen nehun ezagutzen.
C.-- Egia duzü. Ez khántiak báizik, bena hor díen gaizák oro ebili nuzu etxétan ihértze egíten. Dénbora hánitx igán dit hétan, ikhustéko amiñí bat, eta untsa, hobéki, ezagützéko. Ene herría ezágützen dit, bai; bena badakízü, béhar dugü hüllantillágotik sóegin, eta behátü; eta ordían hartáko ebili nuzü, eta seiuski egindít lan hói étxe hánitx eta gáñe huntan. Eta, segíír, dénbora hánitx, ez gáldü bena igán dit. Zumáit áldiz iuáiten nünduzün arrásti hástian, eta berantían sártzen. Bazütuiün hérri huntan khantóiak étxe bakhotxían. «Karnétak» bazütüzién; eta «karnet» hóik gáldü tüzié, eztüzü bakhótxik éte edíeiten ahalk6 han. Hüllanturik izan nuzü zumait étxez. Bena étxe hetára héltzian erráiten zitazién: «gáldü dizugü; edo, bestélan, arraháurrek óro ürraturik eta gáldü dütuzü». Eta étxe batétan, ez dízü aspáldi, erráiten zitazién: «a! gaxua! Déna dizügü giháuk gáldü! Bagintízün izkibíak, 1700-kííak; eta hóik oro ürraturik. Déna üskáran züzün». Hóik étxe bakhotxían bazütuzün aitzinétik; eta, ordían, sóizü: hórrek tízü Xiberóko, eta lehen-lehénik Santagrazíko, jakitatía etxéki.
Tx.-- Ene izena, ba dakikezu, Alvarez da. Beraz libro atxemaiten dut neure burua ondoko galdera hau egiteko. Casenave zure izena ez baita oso euskalduna...
C.-- Hála duzü. Eztuzü üskaldíína éne izéna. Zeen ene áita sórtzez Azpia-gáintiko zuzün.
Tx.--Biarnotarra, beraz, biarnésa.
C.-- Ezkotéko zuzün. Ama ez: áma herritárra duzü, «Püntenekua», niháur bezala. Baduzü bi Püntenía Santagrázin
Tx.-- Hortaz ama «xahakina» duzu.
C.-- Hála duzü. Bena áita ére, badakízü, Azpia-gáinti hórtan, bér arráza duzü; eta aitzinétik üskaldunak zütuzün, «Aspe» hítzak bérak erráiten dian bezála.
Tx.-- Besterik ezer nahi ahal duzu erantsi «ZERUKO ARGIA»ren irakurleentzako?
C.-- Gaizá bat erráiten ahal dít: ikhusi behar déla ze lána egíten dién mothíko etá gízun hoiék, eta ze bihótz handíaekin. Izigarríko lána egin dizíe.
Tx.-- Eskérrik hánitx, Aita Casenave! Agian izanen da ona pastoral hau, eta oraino hobea Orrega'koa. Eta Biba Urdats!!
Gainean, eder, izugarri, Ehüjarreko naba. Beherean. harkaitzen artean, Khakuetako arrollá: «Khakuetako arrolla lotsagarria mila khana barna da zolatik gaiñiala. Hil haiek igaran zien aidian bidia, eta zolan jo zien gogor zen harria»...
Han ikusi dugu, lanean kementsu, pastoralaren «khantoreen» egile manexa: Roger Idiart apeza. Han ere Txomin Peillen, loriatua. Eta beste anitz, lehen agerraldia baino lehenago ere haraino joanak.
Eta Euskal Herriko herririk ederrena Urdats hau ote den gelditu naiz pentsatzen.
TXILLARDEGI
29

GaiezKulturaAntzerkiaPastoralak
PertsonaiazCASENAVE1
EgileezTXILLARDEG1Kultura

Azkenak
“Ez genuen komunik, ez urik, ez argindarrik... eta hori ere kendu digute!”

Aljeriatik datoz Mohamed eta Said [izenak asmatuak dira], herri beretik. “Txiki-txikitatik ezagutzen dugu elkar, eskolatik”. Ibilbide ezberdinak egin arren, egun, elkarrekin bizi dira Donostian, kale egoeran. Manteoko etxoletan bizi ziren, joan den astean Poliziak... [+]


Olatz Salvador
Konfort gunea

Olatz Salvador
Noiz: martxoaren 15ean.
Non: Deustuko jaietan.

------------------------------------------------

Martxoak beti du deustuarrontzat kolore berezia; urtero ospatzen ditugu jaiak, San Jose egunaren bueltan. Bi asteburu bete festa, eta urtetik urtera Deustuko... [+]


Intza Gurrutxaga Loidi, EHE-ko kidea
“Oldarraldiaren aurrean, hainbat administraziotatik, adibidez, koldarraldia dator”

Euskal Herrian Euskarazek manifestazioa deitu du apirilaren 6rako, 11n EHEko bi kide epaituko dituztelako. Hiriburuetatik autobusak antolatzen ari dira. Bi helburu bete nahi dituzte, batetik, epaituak izango diren bi kideei babesa erakustea, eta bestetik, euskararentzat justizia... [+]


Bidasoako haur eta gazteen psikiatriako kontsultaren itxierak haserrea piztu du

Pazienteek Donostiara joan behar dute arreta jasotzeko. Osasun Bidasoa plataforma herritarrak salatu du itxierak “are gehiago hondatuko” duela eskualdeko osasun publikoa.


2025-03-28 | Irutxuloko Hitza
Metroaren lanetako gainkostua 33,3 milioi eurokoa dela adierazi du Eusko Jaurlaritzak

EH Bilduk galdera sorta bat erregistratu zuen Eusko Legebiltzarrean Donostiako Metroaren igarobideko lanen gainkostua argitzeko. Informazio hori atzo jakinarazi zuen Susana Garcia Chueca Mugikortasun sailburu sozialistak.


Ezkabako ihesaldia gogoratzeko, La Fuga mendi-martxa

Kirola eta oroimena uztartuko dituzte, bigarrenez, mendi-martxa baten bitartez. Ez da lehiakorra izanen, helburua beste bat delako. La Fuga izeneko mendi martxak 1938ko sarraskia gogorarazi nahi du. Ezkabako gotorlekuan hasi eta Urepelen amaituko da. Maiatzaren 17an eginen dute.


Atzera bota dute Zaragoza eta Araba arteko goi tentsioko linearen proiektua

Martxoaren 19an amaitu zen proiektua aurkezteko epea, baina Errioxako PSOEk adierazi du Forestalia enpresak "interesa baztertu" duela. Enpresak bi parke eoliko eraiki nahi zituen Aragoiko lurretan, baina oraindik ez ditu lortu baimenak eta hori dute egitasmoa... [+]


2025-03-28 | ARGIA
200.000 euro lortzeko kanpaina abiatu du Integrazio Batzordeak

Seaska Sarean inklusio egoeran dauden 165 ikasleei laguntza bermatzeko hasi dute kanpaina, antolaketa propioa eratuta. Frantziako Hezkuntza Ministerioaren jarrera salatu dute kanpaina aurkezteko prentsaurrekoan, behar bereziak dituzten haurren inklusiorako baliabide... [+]


AEBn ekoizten ez diren autoei %25eko muga-zergak ezarriko dizkiela iragarri du Trumpek

Muga-zergak apirilaren 2tik aurrera ezarriko dira eta altzairuari eta aluminioari ezarritakoei batuko zaizkie. "Gurekin negozioa egiten duten eta gure aberastasuna eskuratzen duten herrialdeei ezarriko dizkiegu", AEBetako presidenteak adierazi duenez. 


2025-03-27 | Arabako Alea
Greba mugagabea hasi dute Gasteizko lorezainek

%90eko jarraipen "ia erabatekoa" izan du grebak, sindikatuen arabera. Gasteizko parkeak, lorategiak eta eraztun berdea mantentzen dituzte Enviser azpikontratako 90 langileek.


Borrokak balio du: Israel Premier Tech, ez aurten, ez inoiz

Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]


Biharamunen lantegia
Zer ikertu herritarrek erabakitzen dute

Ikerketa parte-hartzailea eta gogoetatsua bultzatzen du Biharamunen Lantegia kooperatibak, eta zientzia eta ikerketa herriarengana hurbiltzeko lan egiten du. Duela urte eta erditik egoitza Bidarten dauka, eta Institut Curie-rekin elkarlanean Iker Herria ikerketa zentroa sortzeko... [+]


2025-03-27 | ARGIA
Euskal sagardo ekologikoaren bereizgarria, kupeletan jartzeko gertu

Txotx denboraldian eredu ekologikoan ekoiztutako Euskal Sagardoaren eskaintza izango da hainbat sagardotegitan, eta hura bistaratzeko, Jatorri Deiturak eta ENEEK-Ekolurrak kupeletan paratzeko euskarria aurkeztu dute.


2025-03-27 | Kontxita Beitia
Atzo bezain ozen! NATO pikutara soldaduskarik ez

Intsumituek denbora luzez egindako borroka gogorra eta mingarria izan zen, baina irabazi zuten, eta garaipen hura behin betikoa izango zela uste genuen, atzera bueltarik gabea. Baina badirudi, politikari batzuen ahotik aterata, eskalada militaristari gorazarre egin eta berriz... [+]


Eguneraketa berriak daude