Bilintx


2021eko uztailaren 20an
A.Zabalari elkarrizketa Bilintx-eri buruz

Bilintx
"Bilintx! Donosti maite ontan zure bertsoak entzun genituenok esan genezake Jaunaren miserikordiak kanta-tzera joan ziñan ezkeroztik zerua bera gozoagoa izango del"
Hitz hoiek ezarri ziozkioetn Bilintxi donostiarrek Polloeko hilerrian, hilobiko hilerrian, Bilintxek, ordea, zerua ez ezik mundua bera ere gozoagoa bihurtu zuen bere bertso eta ateraldi bizkorrei esker.
Hiru istripu edo ezbehar latz izan zituen Bilintxek bere bizitzan. Umetan aurpegia dena marruskatu zuen; gaztetan, zezen baten adarkada batek hiltzorian utzi zuen; zahartzaroan, bi hanka txikitu zizkion granada batek. Halere gizon gozo, alai, atsegin eta zirikatzaile izaten jakin zuen.
Euskaldun asko mintzatu da Bilintxi buruz: Karmelo Etxegarai, Mourlane Mitxelena, J. Manterola, Onaindia, Koldo Mitxelena, Jamar, Dionisio Azkue, A. Zabala, Pelay Orozko eta abar.
Gauza berririk esatea ez da erreza. Halere liburu berri bat egiten ari da A. Zabala.
-- Bilintxi buruzko liburu berria noizko dugu, aita Zabala?
-- Ez dakit bada. Orain Xalbador bertsolariaren liburuarekin ari nauzu, buru belarri. Zoragarria izango da. Datorren azaroan, Urepelen egingo zaion omenaldirako argitara eman nahi genuke. Uztapidek ere egina du bertsoz beste liburu bat. Hori ere lehen bait lehen argitara nahi genuke. Bilintxena, berriz, bukatutxea da.
-- Bilintxi eskaini behar diozun liburu horretan ezer berririk argitaratuko ote?
-- Ez da erreza. Joxe Manterolari esker ezagutzen da Bilintxi. Oso gazte zelarik ohartu zen Bilintzen balioz. Olerkari eta bertsolari haunditzat zuen hogei urtetarako. Horregatik argitaratu nahi izan zituen Bilintzen bertsoak. Baino ez zizkion eman, "bertsoak beretzako bakarrik egin zituela eta". Bilintx hil zenean, berorren alarguntsak, Mikaela Erkizia emazte leialak, eman zizkion bertso guztiak. "Cancionero Vascón" eta "Euskal Errian" argitaratu zituen. Geroztik euskal jakintsu asko mintzatu da Bilintxi buruz. Ezer berririk esatea, ez da erraza beraz.
-- Halere zerbait berririk aurkituko zenuen.
-- Julio Caro Barojak eman dit Bilintxen bertso sail bateko bertsoa omen den bertso bat. Nik dudan artsiboan ez dut bertso sail hori aurkitu. Orduan jakingo genuen ziur Bilintxena den ala ez. Dena den Barojak Bilintxen bertsotzat dauzka. Beste bat Madrilen, Bilintx zenaren ilobaren etxean aurkitu dut. Esku-izkribu batean. Bertso zaharraren gainean, txarra iruditurik edo, bertso berria zuen paper puska ezarri zuen. Azpian beste bertso bat zegoela izkutaturik ohartu nintzen. Ixpiluaren gainean argi eginaz irakurria ahal izan nuen. Beste bat Segundoko Kalonjeri zor diot.
Bilintxek Udarregiri kantatu zion bertso bat da. Hiru bertso berri, behintzat agertuko dira.
-- Doinu berririk?
-- Bilintx bizi zelarik Santestebanean kanta bilduman, lau doinu oso herrikoiak agertzen dira. Hil eta gero Etxeberria eta Gimonek beste doinu batzuk bildu zituzten. Orduko musikalariek sortutako doinuak: Gorriti, Furundarenak eta abarrek asmatutakoak. Baian herriak ez ditu ikasi. Herriak beste doinu batzuk erabili izan ditu. Eta herriak dakizkien doinu hoiek biltzen saiatu naiz ni.
-- Bertsoak paperetik paperera edo ahotik ahora pasatzen direnean aldatu egin ohi dira.
-- Arrazoi duzu. Eta egileak egin zituen bezala jartzea ez da erraza izaten. Liburu honetan bertsoek izan dituzten aldaketen berri ematen da. Argitalpen batetik bestera zer aldatu den adierazten da. Bilintxen bertsoekin norbait saltsen iharduna da Gramatikazko legeen arabera orraztu nahi izan zituen norbai-ek Bilintxek egin zituen bezala argitaratzeko aukera izango dugu. Madrilgo bilobak zeuzkan aitonaren garaiko bertso paperak.
-- Gramatikazko zuzenketak egin zizkiola Bilintxi norbaitek, esan duzu.
-- Grina hori askok izan du. Gehienetan gauzak aldrebestu besterik ez dituzue egiten. Jatortasuna kentzen diote bertsoari. Bilintxek Donostiako euskera darabil, bere garaiko donostiarren hizkera, alegia: beren hitz-jate, ahoskatze, esaldi eta abar. Bilintxen garaian euskeraz ondo mintzo ziren Donostian. Norbaitek euskera txarra duela Bilintxek esan du, Baina ni ez nago hortan. Aditz kontuan baditu donostiarrek eta ingurukoek dituzten utzegiteak: "esan nau", eta abar. Baina nire ustez euskera ona du Bilintxek.
-- Ezagun al zen bere garaian Bilintx?
--Jende askok ezagutzen zuen Bilintx. Ez zen gizon bakarti bat. Bere garaiko bertsolariekin harreman asko zuen. Oso ezaguna zen Bilintx. Orduko egunkarietan asko azaltzen da Bilintxen izena. Bilintxen ezbeharrez eta heriotzaz asko idatzi zen. Hemengoek baino gehiago Madrilgoek aipatzen dute. "La Correspondencia de España", "El Tiempo" eta "El Imparcial" egunkarian asko ihardun zuten Bilintxi gertatutakoaz. Hemengo egunkariek ez zuten jendea aztoratu nahi, dirudienez. Arratzaindik karlistak botatzen zituzten granada haietako batek bi hankak txikitu zizkion. Egun berean moztu behar izan zioten hanka bat. Ikaragarriak ikusita hil zen. Dena den, bizitzako xehetasun asko bildu dut egunkari hoiei eta Antonio Bizkarrondo, bere bilobari, esker.
--Dato berririk?
-- Foruak kendu zizkiguten egun berean hil zela Bilintx, uste du jendeak. Ez da hala. Biharamunean hil zen.
Herrialde
26

GaiezKulturaBertsolaritBertsolariaBILINTX1
PertsonaiazBILINTX1
PertsonaiazABALA2
EgileezHERRIALDE1Kultura

Azkenak
Elektrizitate kontsumoa geldituta dago Espainiako Estatuan 2004ko mailan

Espainiako Sare Elektrikoak jakinarazi berri du ekaineko elektrizitate kontsumoa zein izan zen Espainiako Estatuan: 19.422 gigawat orduko. Hau da, 2004ko datuaren oso antzekoa: orduan 19.384 gigawat izan ziren.


Bilboko genero-indarkeriagatiko epaiketetan kolore bereizgarriak jartzeko neurria ezabatzea erabaki du EAEko Auzitegi Nagusiak

Emakumeen Aurkako Indarkeriaren Bilboko bi Epaitegiek neurri hori onartu dute. Bilboko epaile dekano Aner Uriartek neurria emakumeak babesteko eta ez birbiktimizatzeko helburuarekin hartu dela esan du, baina Bilboko Abokatuen Elkargoak salatu du kolokan jartzen dituela ikertuen... [+]


Menditik hirira: zer ezkutatzen digu Pirinioetako sendabelar saltzaileen lanak?

XIX. eta XX. mendeetan ohikoa zen hiri nagusietako kaleetan ikustea janzkera tradizional ikusgarria zuten emakume batzuk, sendabelarrak saltzen. Ansotarrak ziren, Aragoiko Ansó ibarrekoak. Erakusketa batek haien historia kontatu digu, eta bide batez azalerazi du atzean... [+]


2024-08-30 | Gedar
Pertsona migratuen deportazioaren alde agertu da Pedro Sanchez

"Migrazio zirkularra" sustatu nahi du PSOEren gobernuak, langile batzuek behin-behineko hainbat lan egiteko migra dezaten Espainiako Estatura, eta gero euren jatorrizko herrialdeetara itzul daitezen.


Talgo erosteko eskaintza kenduko du Ganz MaVag talde hungariarrak

Ganz MaVag-ek adierazi du ez diola uko egiten etorkizunean tren-enpresa erosteko beste eskaintza bat egiteari. Talde hungariarraren ekintzari esker, Talgok eskaintza berriak entzun ditzake.


2024-08-30 | ARGIA
Polio txertaketa igandean hasiko da Gazan

Igandean hasiko dira polio txertaketa egiteko su-etenak, goizeko 6:00etan hasi eta 15:00ak arte. Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) eman du operazioaren berri eta bederatzi egunetan hiru esparrutan emango da: iparraldean, zentroan eta hegoaldean.


Amezketako paper fabrikako langilearen heriotza salatu dute

30 urteko behargina hil da Amezketako (Gipuzkoa) paper fabrikan. Ibarra Argi Lanak enpresak azpikontratatuta zegoen. Elkarretaratzea egin dute ostiralean, 11:00etan, gertatutakoa salatzeko. 2024an hil den 38. langilea dela adierazi du LABek.


2024-08-30 | Axier Lopez
Espainiar eta britainiar kolonialismoaren arrastoak ezabatzen hasi da Trinidad eta Tobago

Karibeko bi irletan kolonialismoaren loriarako dauden monumentu, iker eta izendapenak ezbaian jartzen hasi dira herritarrak eta gobernua. Lehen pausua eman dute agintariek eta erabaki dute herrialdearen armarritik Cristobal Colonen lehen espedizioaren hiru karabelak kentzea.


2024-08-30 | ARGIA
Aurtengo hiru disko on eta gomendagarri

ARGIAko erredakzioak aurtengo zortzi hilabeteotan kaleratu diren diskoen artean hiru hautatu ditu, gomendatzeko.


Eskoletan eduki sexualeko irudi faltsuak zabaltzen ari direla salatu dute Hego Koreako feministek

Neska gazteak agertzen dira irudietan eta Telegram bidez zabaltzen dituzte. Irailaren 1ean kanpaina bat abiatuko dute sare sozialen bidez, gobernuak neurriak hartu ditzan.


Europako Mugikortasun Astea irailaren 16tik 22ra egingo da Iruñean

Iruñeak bat egiten du irailaren 16tik 22ra egingo den Mugikortasunaren Europako Astearekin, mugikortasun iraunkorra eta espazio publiko partekatuari buruzko hausnarketa sustatzeko diseinatutako jardueraz betetako programa batekin. "Konbinatu eta mugitu"... [+]


2024-08-29 | Sustatu
Suitzan diote: Diru publikoa, kode publikoa

Duela aste batzuk Suitzak lege federal aitzindaria onartu du (Europako legedietan aitzindaria), LMETA delakoa, Loi fédérale sur l’utilisation de moyens électroniques pour l’exécution des tâches des autorités frantsesez,... [+]


2024-08-29 | Gedar
Aurrekontuetan aitortutakoa baino are handiagoa da Espainiako Gobernuaren gastu militarra

2022an, urteko aurrekontuan onartutakoa baino %20 handiagoa izan zen inbertsio militarra; 2023an, %30 handiagoa. Europako herrialdeen gastu militarra Gerra Hotzaren amaierakoa baino handiagoa da une honetan.


Eguneraketa berriak daude