JESUS ETXEBARRIA ESKULTOREAREKIN
Orai.ngoan beste euskal eskultore baten berri eman nahi dugu. Eskultorearen izena Jesus Etxebarria da. Lehen ere alpatua dugu nola joan zen abenduaren 30ez gero, BaIonako Zabal erakus tokian (eta aldi berean liburutegi denetan), Etxebarriaren eskultura interesgarri batzuk jarririk dauden.
Egun inoiz baino ardura haundiagoz mintzatzen gara gure artistez gure Herrian. Gizaldi honen hasieran euskaldun artista anitz izan da gure artean. Hauetariko bat eta bi baino gehiago gure etxetik at ospez eta diruz lagunduak izan ziren. AgIan 1/2handiki+ hauen artean eskultore bat bakarrik ere ezin ikus daiteke. Euskaldun eskultore 1/2handien+ denbora oraindik orain heldu da.
Etxebarria eskultorearen berri inork guttik daki, gaurdainokoan behintzat. Bere lana nola gure etxe barruan hala lanpoan jende guttik ikus ahal izan du. Bainan, ikusi dutenek, denek, bere lanaren balioa eta edertasuna handiak direla aho batez diote.
Behin eta berriz esan izan da artegintza, literaturgintza edo izpirituzko kreatibitate oro gauza bat dela, eta beste bat, hauen zabalkundea.Hornegatik, equn, eta inoiz ez bezala behar bada, artistaren eta herriaren harremanaz jabetzan direnak interesdun huts (bihurtu) ohi dira.
Azken funtsean, galdera batetara heltzon gara, zeren bide guztiak pundu batetan biltzen dira. Zergatik ekintza oro lnola arte mailan hala izpirituzko beste maila guztietan) kulturgai bilakatzen denean atzerakoi bihurtzen da?
Beste gabe, Etxebarriarekin eduki dugun elkarrizketaren berri ematera goaz, laburki bederen. Gure asmoa, elkarrizketa hau medio dela, Etxebarriaren lanen berri Euskal Herrian hedatzea da. Eskultoreak (eta beste artistak ere bai) berri emate horren behar handia baitu; era berean, gure herriak, Etxebarria bezalakoak ezagutu beharra ere badu.
Noiz eta nun jaio zinen Jesus?
Arabako Baranblon jalo nintzen 1916ko urtarrilaren lehenean.
Eta orain Ipar Euskal Herrian bizi zara. Araba noiz utzi zenuen?
Azkenengo gudatea amaitu eta urte batzutara mugaz horaindik onera pasatu nintren. Gudate hura zela eta hamaika jende gertatu ginen alde batetik bestera ablatu beharrean.
Eta mugaz honuntz etorriaz gereztik beti Ipar Euskal Herrian bizi izan ahal zara?
Ez! Zenbait urtez FrantzIa Erresumako Perigeux esknaldean bizia naiz zeren ene emaztea (jaiotzez Iparreuskalduna andereno da eta Périgeux eskuaudean irakaskuntza lanetan jardun bait zen.
Eskultura egiten noiz hasi zinen?
Adinez aurreratu xamarra nintzela hasi nintzen eskultura egiten. Nere lehen eskulturak equrrean ziren eta erromaniko giroaz edo egituraz kutsatuak ziren. Betidanik, erromaniko garaiko lanak maite izan ditut!
Zergatik, ordea, hasi zinen hain berandu eskulturgintzan eta zergatik, lehen mementutik, erromaniko giroaz baliatu zinen zeure esbulturetan?
Artista batek berez du artista sendimendua eta indarra. Hots, lehenengoz, artista izateko jalo egin behar da eta bigarrengoz medioak lortu behar dira. Ni jalotzez artista sendimenduz beterik nago; medioak, berriz, oso berandu arte ez ditut izan. Neure gizarteak laguntza eskaini ordez madarikatu egin nauela esatea bidezko dela deritzat. Halere, ni bakarrik madarikatua izan banintz! Bainan, equn zoriontsu batez, delako medio hoik, erdizka bederen, neureganatu nituen. Hots, nere emazteari esker eskulturgintzan hasi nintzen. Nere lehen eskultura, 70 cm.-ko haritz zahar batetan egin nuen. Gala, 1/2Huitzilopochtli+ azteka zibilizaziotik hartu nuen. Gero, Mio Cid liburu ospetsura jo nuen galaren bila, Eta noski!, han topatu nituen erromaniko kutsuz beterikako gauza harrigarriak.
Mio Cid-en poomara zerk bulizatu zintuen?
Badakit jokabide hau arras ulergaitza iruditzon zaizula. Neuri ere halexe gertatzen zait equn. Eta orain gai egoRiagoak bilatu nabi nituzke. Halere esango dizut garbi narbi Mio Cid-en poemara zergatik jo nuen Bi motatako arrazolak eman behar dira: bata, ni Araban jalo naiz eta, denok dakigunez, giro deseuskalduna oso zabaldua zen gure herrietan, eta gudate ondoren zer esanik ere ez; gero, berriz, bestalbean, guk euskaldunok, bide hainbat oztopo gutxienez, aurkitu dugu hots, laguntzaren ordez nekea. Bestea, ene emaztearen jokabidean errotzen da. Lehen ere esan dizut nola egun zoriontsu batez, artea egiteko medioak nereganatu nituen, neure emazteari esker lanerako gala eta aupada lortu nituen. Hain xuxen ere, ene emazteak gaztelaniazko irakasle delarik Mio Cid-en poemaz bere lana edo tesina egin zuen. Nik, gaztelaniaz ondo mintzatzen nintzelarik, lagontza eskaini nlon Mio Cid-en poema erraxago ulertzeko; denhora berean, Mio Cid-en poemaren pasarte nagusienak edo bikainenak eskulturan ezarri nituen. Horrela bada, elkarri lagunduaz enE emazteak tesina eta nik lehen eskultur bilduma egin genituen.
Gatelaniazko literatur gaiaz besterik erabili ahai duzu?
Erromaniko giroan sarturik ibili nintzon denboran gaztelaniazt~o literatur gai hauk erabili nituen: Fernando errege saindua, Alfonso X garrena edo errege jakintsua, ~Cerco de Zamora~ deitzan den literatur gaIa, eta abar. Gero, gaztelaniazko literatur gai gehiago ere landu nituen: Kixoteren ~Duena+, ~Amadis de Gaula+, Valle Inclan-en 1/2Flor de Santidad~ liburuko Adega pertsonajea. FrantzIako zenbait literatur gaien eskultura ra pasatu nintzen: Carlo Magno, Luis donea, eta abar. Egun literato eta pentsalari handienetarik den Sartre-n gaien bat ere erabili dut. Beste lan bilduma bat, Stravinsky musikagilearen 1/2Udaberriaren sagaratzean+ finkatua egin dut. Liburu Sainduetatik ere. Jenesiatik hain xuxen, ene eskulturarako gaia hartu izan dut. Gai euskaldunak ere erabili izan ditut, azkenaldian batez ere: pelotari gala (Urruty pelotariaren omenez), euskal laburua...
Lana egurrean bakarrik egiten ahal duzu?
Bai! Inoiz harrian ere zerbait egin izan dut. Bainan ez, gaurdainoko nere lan oro equrrean eta haritzean egin dut.
Egur lanean inork irakatsi ahal dizu?
Neri inork ez dit egur lanean irakatsi. Eta nik dakidana, neronek ikasia dut. Ez da profesional batek egiten duen antzeRoa.
Eta eskultura egiteko eran inork zuzendu ahal zaitu?
Lehen ~itortu dut ene emaztearen itzala zein onugarria izan den neretzako. Larresoron [Ipar Euskal HerriRo herritxo bat da hau) sendagile, margolari eta eskultore zen gizon bat ezagutu nuen. Jacquemain zuen izena. Gizon honek nere lehen eskulturatako bat ezagotu zuenean, Domine Cabra eskultura hain xuxen asko txalotu ninduen eta hiru harau eman zizkidan eskulturgintzarako: bildu (hots, materiala bilatu eta jaso), kendu (hots, equrra guttituz joan) eta gaia zulorik gabekoa izan. Jacquemain-en ideiak nere eskulturgintzaren ardatz nagusi bilakatu dira, hirugarren araua izan ezik.
Zenbat eraRusketan parte hartu duxu?
Erakusketa guttitan parte hartu dut. Lehen erakusketak Sarlat-en egingo nituen agian. 1959-60an Parisko Pérystile erakus tokian egin nuen. 1966an. euskulture multzo batek elkarrekin Dordogne-en (Exicideuil) egin genuen erakusketan André MAUROIS-en Kritika Saria irabazi nuen:
Zure Mio Cid-en poemari Sari bat ematen benetan gustora gelditu naiz; zure lana oso ederra iruditu zait+.
(André MAUROIS-ek, 1966an)
Eta 1971an Paueko Beaux Arts Erakus ToRian ia nere lan guztien erakusketa egin nuen. Azkenik, Baionka Zabal Erakus Tokian, Stravinsky-ren 1/2Udaberriaren Sagaratzea~ agertu dut.
Zeure lanak hego aléera eraman nahi ahal zenituzke?
Bai!, nahi nituzke Hego aldera eraman nuere lanak. Lehen ere, Araban Orain taldea sortu zonean han nintzon. Ene ustez, hangoek eta hemengoek elkar ezagutu behar dugu eta Herriek ere ezagutu behar gaitu. Hrriak, duen berotasunari esker bakarrik iraungo dugu.
URZOLA
8
GaiezKulturaArteaEskulturaEskultoreakETXEBARRIA5
PertsonaiazETXEBARRIA5
EgileezURZOLA1Kultura