EUSKALTZAINDIA URDAZUBIN


2021eko uztailaren 23an
Juan San Martini elkarrizketa.

EUSKALTZAINDIA URDAZUBIN
Juan San Martin mintzo
Lerro hauk argitara orduko, Euskaltzaindiak eratua du, 14ean, bere biltzar berezi hoitako bat. Honako azken hau Urdazubin eratu nahi izan du Euskaltzaindiak, Axular-en ohore eta oroitzapenetan. Biltzar hau dela eta, Juan San Martin euskaltzain jaunak bere sarrera-hitzaldia egingo du, "Literatura landuaren sorrerako giroa Axularren garaira arte" delako gaiaz.
Ez da noski, Euskal Herrian, Juan San Martin ezagutzen ez duenik edota hartaz entzun ez duenik. Gerra ondorengo euskaldungoak izan duen langile purrukatuenetariko bat; bere emaitza edozenbat gai eta lanetan berriaturik dugu. Prehistoria, etnologia, alpinismo, kondaira, arte, kazetaritza, ikerketa, lexikografia eta beste amaika sail ondotxo menderatzen ditu.
1957 urtean euskaltzain-laguntzaile hautatua izan zen, lexikografiaz eginiko azterketa eta ikerlanengatik. 1964 urtean, berriz, euskaltzain-osoko, tarteko zazpi urte horretan eskain ahal izan zituen istudioengatik. Hiru urteren buruan, aldiz, Euskaltzaindiko idazkari izendatua izan zen, eta geroztik birritan berriro hautatua.
Hamalau liburu emanak ditu euskaraz, zazpi berak burutuak, hiru itzuliak eta lau prestatu eta taxutuak. Horrez gainera, bi erdaraz eta beste bi moldiztegian. Idazle jori, hainbat hitzaurre eta milaka artikulu, bere etengabeko lanaren lekuko ditugu.
Gizon honek Euskaltzaindian egingo duen sarrera-hitzaldiaz, eta biltzar hauen inguruan sortarazten den giroaz dugu, gaur, aste honetako solasa. Beraz, Juan San Martin mintzo:
–San Martin jauna, aspaldi honetan Euskaltzaindia hainbat biltzar ireki egiten ari zaigu. Zer dela eta?
–Egia esan, biltzar irekiak egin behar hau ez da azken urteotako gauza, oraingoek, zenbait arrazoigatik, oihartzun gehiago badute ere. Biltzar berezi eta kongresoak betidanik eratu izan ditu Euskaltzaindiak, azken hamar urte honetan, ni euskaltzain naizenetik bai, behintzat.
–Biltzar berezi eta kongresoak aipatu dituzu. Zer alde dago?
–Biltzar edo batzarre bereziak egun bakar batekoak izan ohi dira, gizakume edo gertaeraren baten ohore eta oroimenez, gehienetan. Kongresoak, aldiz, zenbait egunetako bilerak izaten dira, gai zehatz bati buruz.
–Esate baterako?
–Ba, azken kongresoa, esate baterako, 1968 urtean egin zen Arantzazun, euskararen batasunaz. Horrez gainera, Arantzazun bertan egina zen lehenagotik ere linguistikari buruzko beste kongreso bat, bai eta Bilbon R Azkue zenari buruz, eta Eibarren Mogelez.
–Eta, biltzar bereziak?
–Asko. Lizarragarena Berazkoitzen, Larrekorena Auritzen, E. Azkuerena Lekeition, Urruzunorena Elgoibarren, Gamizena Araban, Kukullako Donemiliagakoa Errioxan, etab.
–Eta, zer dela eta orain Urdazubin, nik dakidanez ez bait da berez aurten ezer ospatzen?
–Ez, hala ere, Aita Villasanteren "Axular-en Hiztegia" zela eta Principe de Viana antolamenduak Axular-en omenez Iruiñean egin zuen biltzarraren ondoren, Euskaltzaindiak ere zerbait halako egitea erabaki zuen, gezurra dirudien arren orain arte Euskaltzaindiak ez bait dio inolazko gorasarrerik egin euskal idazlerik nagusienari.
–Eta zertan dugu ba, egun horretako gorasarrea?
–Lehenik, Euskaltzaindia, euskal antolamendu ofizial bezala, Urdazubin bilduko da, eta biltzar honek Nafarroan eta Urdazubin bertan bere eragina izango du. Ondorioz, biltzar honek Axular gogoraraziko dio hainbat elkarte eta pertsonari, haren sortetxea ere eraberritu eginarazi, eta bertan museo bat edo egin ahal bagenu...
–Axularri buruzko hitzaldi edo azterketarik ez ahal da egingo?
–Behar bada, ohitura denez, horrela behar luke... Hala ere, oraingoan planteamendu desberdina egitea erabaki da, Axularri buruzko istudioak nahiko aurreratuak bait ditugu azken bolara honetan, Aita Villasante Euskaltzainburuari esker, hain zuzen.
–Beraz, zertaz?
–Ba, Axularri berari buruzko baino, Axularren garaira arteko literatura landuaren sorrerako giroaz. Ni; neuk emango dut honako hitzaldi hau, eta sarrera-hitzalditzat kontutan hartua izango da.
–Orain dela hamar urte izan zinen euskaltzain hautatua... zer dela eta horrenbeste urtetan sarrera-hitzaldirik egin gabe?
–Denbora da gutiena. Euskaltzaindiak ez du eperik jartzen, ez eta hitzaldiaren mamirik neurtzen ere. Alde batetik, badira ni baino lehenago hautatuak oraindik egin gabe dutenak. Bestalde, euskaltzainek takian potian egin ohi dugu amaika hitzaldi gure bileretan. Legera joko bada, hoitako edozein hitzaldik balio zezakeen, funtsean itxura betetzea baino ez bait da.
–Hala ere, zenbaitek dio sarrera hitzaldia egin ez dutenak ez direla erabateko euskaltzain osoak...
–Bai, halakorik baten batek esan zuen aspalditxo, eta geroztik sarri errepikatu izan da.
–Eta zuk zer diozu?
–Txotxolokeriak direla. Ez du gero, ez buru eta ez hanka. Euskaltzain bat hautatzen denean, berak aurrez erakutsitako merituengatik izaten da, eta ez ondoren egin behar izango duen hitzalditxoaren arabera. Hain zuzen...
–Hain zuzen, zer?
–Esan gura dut zera, nik neuk sarrera-hitzaldirako hautatua nuen gaia ."Arrateko folklorea" zela, eta orain berriz, Urdazubiko hau suertatu da eta, begira zein bestelako hitzaldia! Gainera...
–Esan, esan...
–Ba... horrelakorik diotenak ez bide dakite sasoi batetan eragozpenak egon zirela sarrera hitzaldietako baimenak lortu ahal izateko.
–Zergatik ote?
–Ba, Krutwig-ena gertatu zenez gero, Mitxelena bera ere urte askotan egon zen sarrera hitzaldirik egin ahal izan gabe. Eta, horregatio... inork ez dio sekula euskaitzaintasunik ukatu.
–Eta zer gertatu zitzaion ba, Krutwig-i?
–Horri erantzutea, gehiegitxo behar bada...
–Orduan, amaitzeko, esaiguzu zare hitzaldiaz zerbait.
–Begira, saiakera gisa burutua da. Garai haietako sozio-politik, erlijio eta ekonomi alderdiak aztertzen ditut.
Euskal literatura landuaren sorreran sustrai politiko bat dugu. Ekonomiagatik balitz, literaturak hego aldean sortu behar zukeen, arte mugimenduak bezalaxe. Hala ere, ipar aldean sortu zen, Nafarroako politik egoeragatik alde batetik, eta protestanteen eta katolikoen arteko erlijio burrukengatik, bestetik. Funtsean, euskal literatura landua, herria norbereganatu nahi zuten bi indarren arteko konpetentziak sortarazi zuen.
–Benetan interesgarri. Aski, ordea, gaurkoz.
Koldo Olazabal
6

GaiezKulturaKultur ErakEuskaltzain
GaiezHizkuntzaEuskaraErakundeakEuskaltzain
PertsonaiazSAN MARTIN1
EgileezOLAZABAL1Kultura

Azkenak
Harrera premia aurreikusiz Zumeta margolaria

Irakurlea dagoeneko jakitun dateke Euskal Herrian askatasunaren alde egon den eta dagoen gatazka politikoaren ondorioz urte luzetan kartzelan, erbestean edota deportazioan bizi behar izan duten euskaldunak, etxerako bidean, beren bizitza berregiten hasteko izaten dituzten... [+]


Trump-ek distentsio nuklearra eskaini die Errusia eta Txinari

Bi herrialdeekin arma nuklearrei buruz hitz egin nahi du AEBko lehendakari Donald Trumpek, ostegun honetan bere bulegoan kazetariei jakinarazi dienez.


Sexu jazarpena leporatu dioten EHUko irakaslea eskoletatik kanpo utzi du errektoretzak

EHUko Errektoretza Taldeak hedabideetara igorritako ohar baten bidez jakinarazi du neurria: "Unibertsitateak baieztatzen du salatu duten irakaslea jada klaseetatik at dagoela eta ez dela fakultatera joango kasua argitu arte".


AHT Hego Euskal Herrian: 15.000 milioi euroko inbertsioa Irunera abiadura handian iristeko?

Abiadura handiko trenaren aurkako manifestazioa egingo dute Iruñean larunbat honetan AHT Gelditu plataformak deituta, 12:00etan Diputaziotik abiatuta. Castejon eta Iruñea arteko trenbidearen eraikuntza lanek aurrera jarraitzen dute eta Espainiako Garraio... [+]


Emeadedei + Mahl Kobat
Gutaz ari dira

EMEADEDEI + MAHL KOBAT
NOIZ: otsailaren 2an.
NON: Zuiako gaztetxean, Murgian.

----------------------------------------------------

Iazko irailaren 20an izan genuen lehen aldiz musika kolektiboaren berri, sortu berri zuten sare sozialeko profilean: “Hemen da Hil da... [+]


2025-02-14 | ARGIA
Adin txikiko beisbol jokalari bati musu emateagatik entrenatzaile bat kondenatu dute

Adin txikiko neskak 2023an salatu zuen entrenatzaileak hiru aldiz musukatu zuela bere baimenik gabe. Nafarroako Probintzia Auzitegiak Iruñeko epaitegiak ezarritako zigorra baieztatu du. Entrenatzaileak ezingo du harreman zuzenik izan adin txikikoekin inongo lanbidetan eta... [+]


2025-02-14 | dantzan.eus
Inauteriak 2025 oinarrizko egutegia

Kaskarotak eta maskaradak urtarriletik dabiltza martxan, Malerrekakoak etorri dira segidan eta pixkanaka han eta hemen ospatu dira inauteri festak. Aurten, ordea, data nagusiak berandu datoz oso; Kandelaria egunean Hartza esnatu zen, baina ilargiari begiratu eta beste pixka... [+]


2025-02-14 | Sustatu
Itzulinguru ikerketa: itzulpen automatiko aurreratuak nola eragiten dio euskarari?

Sozioluinguistika Klusterrak, zenbait erakunderen laguntzarekin eta Asier Amezaga, Eduardo Apodaka eta Asier Basurtok landutako lanean, Itzulinguru izeneko proiektuaren emaitzak argitaratu ditu. Itzultzaile neuronalek (azken belaunaldiko itzultzaile automatikoak, zeinak euskaraz... [+]


2025-02-14 | Euskal Irratiak
David Gramond
“Gizartea beldurrarazteko baliatu zuten tortura, militantziari uko egiteko”

Otsailaren 13a Torturaren Kontrako eguna izanki, Euskal Herriko Torturaren Sareak gutun publiko bat igorri du. Poliziek torturatu euskal jendeen lekukotasunak bildu, eta aitortza egiteko xedea du sare berri horrek Euskal Herri osoan. Torturatuak izan diren 5.000 pertsonei... [+]


2025-02-14 | Gedar
Munichen, manifestazio sindikal bat harrapatu eta gutxienez 21 pertsona zauritu ditu gizon batek

 Ibilgailu baten bidez, Ver.diren protesta batean zeuden manifestariak aurretik eraman ditu. Duela egun gutxi, supremazista zuri batek 11 pertsona erail zituen Suedian.


Gizon bat atxilotu du Guardia Zibilak Amurrion, hildako bi agenteren kontura sare sozialetan barre egitea egotzita

"Polizia hila, baratzerako ongarririk onena" idatzi zuen atxilotuak sare sozialetan, eta lau milioi jarraitzaile baino gehiago ditu bere profilak, Guardia Zibilak azaldu duenez.


Iruñeko Laba, agur labur bat, irailean indarberrituta itzultzeko

Larunbat honetan itxiko dute Laba ostatua Iruñeko Gazteluko plazan eta, bitxia bada ere, egun osoko festarekin ospatuko dute itxiera, agurra ez baita behin-betikoa: Labak ondoko Windsor tabernarekin bat egingo du, obrak hastera doaz, eta beranduenez irailean berriz... [+]


Eguneraketa berriak daude