Bertso eta kopla zahar eta berriak


2021eko uztailaren 16an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Antton Valverde, Julian Lekuona eta Xabier Lete kantariekin
Bertso eta kopla zahar eta berriak
Joan zen astean aipatu genuen bezela Antton Valverde, Julian Lekuona eta Xabier Lete kantari ezagunak, bertso eta kopla zahar eta berrien erakusketa bat prestatzen jardunak zaizkigu, eta lehenengo agerpena datorren martxoaren batean (ostiralez), eta hiruan (igandez), Donostiako "Teatro Principal" delakoan egitekotan ditugu.
Gertakizun hori dela ta, hiru kantariekin mintzatzen jardunak ginen, eta galdera batzuk egin genizkion Hona hemen galderak, eta beren erantzunak.
Antton Valderdekin hasi ginen.
Bertso zahar eta berrien bilduma baten antzeko zerbait prestatu omen duzue kantuz emateko. Nola bururatu zitzaizuen horrelakorik?
Nik bertso eta kopla zaharrak aspaldi danik kantatzen nituen, bai bakarka eta bai Oskarbi taldean ere. Behin batez Xabier Letekin nengoela, elkarri galdera hori egin genion: zergatik ez bertsolarien bertsoak kantatuz errezital bat prestatu? Hasieran, Xenpelar eta Txirritaren konposizioetatik aukeratzea pentsatu genuen, antolojia gisara, baina gero bertsolari zahar eta berri gehiago ere sartzea komeni zela iruditu zitzaigun. Eta idea hortatik abiatuz egin dugu lana. Julian eta Juan Mari Lekuinarekin ere hortaz mintzatu ginen, eta berek ere parte hartu dute, batak kantari eta besteak aukeratzaile bezela.
Oker ez bagaude, zure aita zenak, Antonlo Valverde jaunak, bertsotarako zaletasun haundia zuen. Hari zor ahal diozu zuk zure ahalmen hortatik zerbait.
Bai, hortan zalantzarik ez dago. Nere aita oso artixta izateaz gainera, bertso-zale eta, bereziki Xenpelar-zalea (biak errenteriarrak izaki). Haren mintzaldi bat ilustratzeko hasi nintzen ni Xenpelarren bertsoak kantatzen. Nere aitari asko gustatzen zitzaion ni euskeraz kantuz jardutea, eta hortan asko lagundu zidan.
Gu denok oroitzen gera Antonio Valverde zenaz, eta haren euskal-zaletasunaz. Gizon haren gizontasunaz... Eta Julian Lekuona ere alboan daukagunez gero, honi ere galdetzen diogu.
Zuek kantatuko duzuen hori antolojia bat ahal da?
Antolojia hitz hori harro xamarra ez ahal da...? Gure hori bilduma bat da, aukeraketa baten ondoren prestatutako bilduma bat. Gauza batzuk onartu behar izan ditugu, besteak baztertu; ez bertsoak bakarrik, bai eta bertsolariak ere. Izan ere, zoritxarrez, denak ezin genitzakean sar. Gu bertsolaritzaren aro edo garai klasikoenaren azterketa egin ondoren, muestra batzuk aukeratu ditugu... Gure erakusketa hortan bertsolaritzeren historia guztia ez dago, zati adierazgarri batzuk baizik. Hori bai, uste dugu aukeratutakoa interesgarri dela.
Lekuonatarrak erdi bertsolari eta erdi poeta zerate... Baina Julian Lekuona aspaldian ez zenuen kantuz entzun. Hau itzulera bat ahal da?
Baietz esan liteke. Eta aurrera jarraitzeko asmoz. Ikusiko dugu etorkizonak zer dioen, eta eguraldiak zer arpegi jartzen duen..
Irrifarre egiten dugu, eta Xabier Leteri galdezka hasten gera.
Zuek, kantari izanik, bertsolarien saillean sartu zerate orain. Horrek zer esan nahi du? Bide berri bat aukeratu ahal duzue orain? Bateon batek galdegin lezake besteren saillean zergatik sartu ote zeraten...
Hori garbi gera bedi: guk ez diegu inundik ere bertsolariei tokirik kendu nahi izan. Bertsolariek, beste inork bete ez lezaken eginkizun nagusi bat badute: bertsoak asmatuz herriz-herri kantatzea. Guk ez dugu ordea ezer asmatuko. Jendeak ezagutzen ez dituen edo ahaztatu daduzkan bertso zaharrak kantatzea nahi izan dugu, errezital gisara, kitarraz lagunduz Hau da, gure betiko erara. Gainera uste dugu horrek agian bertso-zaletasuna piztu lezakeala, gazteengan batez ere. Bertso zaharren mundua gure espresio biderik aberats eta herrikelena dugu. Guk horixe nahi izan dugu: gaur kantatzen ez diren garai bateko bertso zahar bikain hoiek jendeak berriro goza ditzala. Jendeak, ahal bada, negar eta farre egin dezala. Entzuleak bi edo hiru ordu gustora pasa ditzala...
Zuen bidean eragozpen asko topatu ahal duzue? Eta nork lagundu dizue?
Eragazpenak, gutxi gora-behera betikoak. Bertso denak zentsuratik pasa behar izan dira, eta guztiak ez dituzte onartu. Hori pena da. Aukeratuta geneuzkan gai batzuk oso kamuts geratu dira. Hortik aparte, eragozpen haundrik ez dugu izan. Laguntzak bai, eta bihotzez eskertzen ditugu. Alde batetik, Juan Mari Lekuonarena, gaiak aukeratzerakoan eman zizkigun argibideengatik. Bestetik, eskertzekoa da bai eta C.A.T.-ko Rafael Agirrek, udaletxearen bitartez, "Teatro Principal" kondizio onetan eskuratzeko eskeiñi digun laguntza ere. Eskertzeko, bai eta ere, Jorge Oteizaren laguntza, kartela egiteko utzi zizkigun irudi zoragarriengatik... Eta jende gehiago aipatu beharko genuke, laguntzarik asko izan baitugu.
Elkarrizketa hau bukatu baiño lehen, Antton Valverderi, musiko bezela, gure azken galdera.
Doinu aldetik zuen errezitalerako zer kriterio erabili duzue? Musika aldetik aberastasunik izan ahal du ?
Guk baietz uste. Alde hori asko zaitu dugu. Hasteko, bertso bakoitzaren jatorrizko doinua errespetatu dugu, jakiterik zegoenean behintzat. Bertsolari-doinu bikainekin topatu gera. Xenpelarren "Amigo batek" bertsoen doinua, Txirritaren "Zuk hil zenuen artzaia", Zapirainen "Brabanteko Jenobeba"-rena, eta beste asko, zoragarriak dira.
Jatorrizko doinurik ez genekien kasotan, neurri bereko beste bertsoren batzutatik hartu ahal izan dugun doinurik ederrena erantsi dugu. Bertso batzuk kitarraz lagunduz kantatuko ditugu, besteak kitarrarik gabe, abots soilez.
Beraz, gure kantari hauek beren saio berezi hortarako prest dauzkagu. Gure ustez, arrakasta izango dute. Izan ere, era hortako emanaldiak ez baitira eguneroko gauza izaten.
Gure bertso eta kopla zahar eta berrien maitaleek aukera ederra izango dute egun gutxi barru bertso ederrez asetzeko.
Emanaldi hoietan, bertso eta kopla anonimo zaharretatik kanpo, gutxi edo gehiago honako bertsolari hauen bertsoak agertuko omen dira: Xenpelar, Txirrita, Bilintx, Otano, Pello Errota, Prantses Txikia, Errenteriako Pello Zabaleta, Tellei Txiki, Urrutia, Zapirain, Uztarri, Iturrino (Markesaren alaba), Antonio Urbieta, Kazkazuri, Zepai, Xalbador eta Lazkao Txiki.
ERRIALDE
6

GaiezKulturaBertsolaritBertso saio
EgileezHERRIALDE1Kultura

Azkenak
2024-11-22 | Julene Flamarique
Voxen aurka Bilbon protesta egiteagatik auzipetutako zortzik ituna egin dute Fiskaltzarekin eta bat epaiketara joango da

Atxuriko irakasle eta ekintzaile batek uko egin dio akordioari kontzientzia arrazoiak direla eta. Voxek bost urteko kartzela-zigorra eskatzen du auzokidearentzat, Fiskaltzak aldiz zazpi hilabeteko espetxe-zigorra hauteskunde-delituagatik eta hiru hilabeteko isuna mehatxu... [+]


2024-11-22 | Ahotsa.info
Saskien bidez Nafarroako euskalgintzari inoizko ekarpenik handiena egingo dio Errigorak: 230.000 euro

 Euskarari Puzka azken kanpainan 16.000 saski saldu dituzte, eta euskararen alde lan egiten duten elkarteentzat bideratuko zaie lortutako etekina.


2024-11-22 | Sustatu
Euskarazko esamoldeak baloratzen lagundu online galdetegi honetan

Bi irakasle eta ikerlarik inkesta jarri dute sarean, euskarazko esamolde batzuen inguruko datuak biltzeko. Bost minutu hartuko dizu betetzeak baina adi, bi galdetegi daude, egun bakoitian jaio bazara 1A betetzeko eskatzen dizute, eta egun bikoitian jaioa bazara 1B delakoa.


Nazioarteko Zigor Auzitegiak Netanyahu eta Israelgo Defentsa ministro ohi Gallant atxilotzeko agindu du

Gizateriaren aurkako krimenak eta gerra krimenak egotzi dizkie Hagako auzitegiak bi sionistei. Erabakia "antisemitismotzat" jo du Netanyahuk, eta Hamasek, aldiz, "Justiziarako urrats garrantzitsutzat".


Umandi izena eta izana

Andoni Urrestarazu Landazabal Araiako herrian 1902ko uztailaren 16an jaio zen eta 1993ko azaroaren 21ean hil zen Gasteizen. 31 urte bete dira jadanik eta bere izena eta izana aitortzeko une aproposa dela deritzot, ez baita ongi ezagutzen utzitako ondarea. Umandi, bere herriko... [+]


Memoriadun euskara

Autobiografia idaztea omen da garapen pertsonalerako tresnarik eraginkorrena, askatzaileena. Iraganeko kontuei tira egin eta gogora ekartzeak, orainaldiko korapiloak askatzen laguntzen omen du. Bai, laguntzen du orainaldia ulertzen eta komeni zaigun etorkizun bat marrazten... [+]


Etorkizuneko apustua

Pandemiaren iragarpenetik Valentziako tragediarainoko errepasoa egin eta ondorioztatu dut gezurra eta forupea suhesi gisa dituen kudeaketa instituzional negargarria klase gobernariaren konstantea dela.

Ez dugu gobernari ordezko baliogarririk sistema pendular hau aldatzen ez... [+]


Gelditu dute emakume baten eta bere alaba adingabearen etxegabetzea Gasteizen

Polizia etxegabetzea geratu nahi zituzten herritarren aurka oldartu da eta hainbat lagun zauritu ditu. Azkenean, etxegabetzea atzeratu duela jakinarazi du epaitegiak.


X-etik irten nahi? Nor dago Mastodonen eta Blueskyren atzean? Nola finantzatzen da bakoitza?

Gaur, azaroak 21, Mastodon.eus komunitateak sei urte bete ditu. Urteurrena ospatzeko Gure aukera, sare libreak kanpaina abiarazi dute, atxikimenduak biltzeko. Izan ere, azken asteetan “eXodoa” ematen ari da: erabiltzaile asko X-tik ihes egiten ari dira, sare... [+]


Iruñeko Erorien Monumentua
Maravillas Lambertoren izena ez erabiltzeko eskatu dute fusilatuen senideek

Nafarroako Fusilatuen Senitartekoen Elkarteak gogor kritikatu du Iruñeko Erorien Monumentuaren inguruan EH Bilduk, Geroa Baik eta PSNek egindako akordioa. "Pedagogia" egiteko toki hobeagoak daudela dio eta interpretazio zentroari Maravillas Lamberto izena... [+]


2024-11-21 | Julene Flamarique
933 nobedade eta 200 ekitaldi Durangoko Azokaren 59. edizioan

Abenduaren 5ean Ikasle Goizarekin hasiko dute azoka. Hurrengo egunean Gazte Eztanda eguna egingo dute, eta gazteei zuzendutako hamaika jarduera egongo da. Egun berean, iazko Sormen Beka irabazi zuen Argizagi. Zubiak adiskidetasunerantz telesailaren aurkezpena egingo du Marramiau... [+]


Mastodon.eus-en “Gure aukera, sare libreak” kanpainarekin bat egin du ARGIAk

ARGIAko lantaldeak bat egin du Mastodon.eus-ek bere seigarren urtemugan abiatutako Gure aukera, sare libreak  atxikimendu kanpainarekin.


2024-11-21 | Sustatu
Sei urte bete ditu gaur Mastodon.eus-ek

Mastodon.eus euskal fedibertsoko instantzia agian nagusiak sei urte bete ditu gaur. Urteurrena ospatzeko "Gure aukera, sare libreak" kanpaina abiarazi dute, atxikimenduak biltzeko. Efemeridea une interesgarri batean dator: Elon Musk-ek, X/Twitterren jabeak,... [+]


Ertzaintzak zaurituriko Realeko zalearen kasua berriz irekitzeko agindu du epaileak

Gipuzkoako Lurralde Auzitegiaren ustez, bideo bateko irudietan ikusten denak "talka" egiten du Ertzaintzaren atestatuarekin, eta Amaia Zabarte foam bala batekin zauritua izan zenaren "ebidentzia erakusten" du, Noticias de Gipuzkoa-k jaso duenez.


Arma nuklearrarekin erantzuteko bidea ireki du Putinek, Ukrainak AEBek eta Ingalaterrak emandako misilekin eraso egin eta gero

Arma nuklearrarekin erantzuteko aukera dakarren dekretua izenpetu du Vladimir Putin presidenteak. Hegazkinekin, gurutzaldi misilekin zein droneekin "eraso masibo bat" pairatzeak ondorioztatu dezake arma horren erabilpena. 


Eguneraketa berriak daude