Kristobal Balenziaga, "haute couture"ko "Luis Buñuel"


2021eko uztailaren 20an
Andre Courreges, Kristobal Balentziagaren ikaslearekin
Kristobal Balenziaga, "haute couture"ko "Luis Buñuel"
Christian Dior, Jacques Fath eta Kristobal Balenziaga euskalduna (Getarian jaioa), bai eta Coc6 Chanel bizia, hauetxek izan dira jostun handiaren aurrelari, gaur egun "pret a porter" eta horrelako moda funtzionaletan erortzen ari baita.
Dior, Fath, Balenziaga, Coco Chanel ez dira, jadanik mundu honetakoak. Lehen bien firma komerzialek iraun dute, bai eta azken honenak ere. Epoka bat erabaki zuten haiek. Denetan askatuena Balenziaga euskoa. Bost axola zitzalon Balenziagari "syndikal" zeritzan kriterioa Zaputza eta handia, bakarra, zorrotza eta ispiratua, Kristobal Balenziaga beti izan da, ezbairik gabe, "lehena". Zinegileen artean Luis Buñuel dena da jostunen artean Balenziaga. Ikasle bakarra utzi zuen; Courreges, Nafarroa Beherako euskaldun bat. Beste batez, mintzatuko gara honetaz.
Courregesek biziki eta neurririk gabe du miesten bere irakaslea, baina ez darraio haren bideari. Garaiak aldatu dira eta garaiarekin emakumea ere Egun, "pret a porter", merkea nahiz garestia, ari da gailentzen
Duela guti hil zen Balenziaga eta Getarian zuten ehortzi. Ez zuen ezer asko esan prentsa espainolak, ez eta euskaldunak ere orduan egun, omenaldi egiten ari zaio New York eta Madrideko Museoeta haren 100 kreazio hoberenak erakutsiz Guk ere nahi diogu egin hemen qure omentxoa
Nor izan zen, bada, Balenziaga?
Lanari ekin nioenan, Balenziagaren bi bozeto aurkitu nituen. Garai hartan modaren egile haundia zen Balenziaga. Izaera zorrotza zuen... baina orduko jostunik nagusiena zen. Ikustera joan nintzaion. Urte bete luzea iragan nuen ate joka. Azkeni esan zidan: "Honen tematsu bazara, tira, emanen dizut lana baina jakin ezazu ez zaidala zure kasoa axola, ez baitakizu deus ere egiten". Lantegian sartu ninduen, orduantxe hasten ari ziren jostuntxo edo dendariekin batera. Eta horrela, poliki-poliki, hamar urtez ikasi nuen nere ofizioa.
Nor jantzi zuen Balenziagak?
Ezagutu zuen Balenziagak Espaiñiako erregeren garaia, Donostiakoa eta Madridekoa. Emakume-typo hartan pentsatuz zuen diseñatzen.. Balenziagak bezero bereziak zituen, oso bereak, oso isilak. Joskura haundia ez zela kalera jaitsi behar uste zuen eta hala frogatzen zioten bere bezeroek, erregina eta printzesek. Gaur egun, emakumerik aberatsenak ere Courrègesen "jertsey" bat jantzi nahiko luke eta "Lewi's" fraka batzuk, esate baterako... Balenziagak oso gogoko zuen "vestir" erdal aditza. Lehen (eta orain ere berdin) Espaiñiako emakumeentzat "vestir" zera zen, ongi atontzea, hornitzea, harat-honat eramaten den monumento bat bezala. Maiz eta usu mintzatzen zitzaidan Kontxaz, eta Madridetik Donostiara etortzeko auto berezi bat -heuren maletak ekartzeko, noski- behar zuten gorteko dama haundi haietaz. Zenbait soinekok hiruzpalau ordu behar zituzten plantxatzeko... Francesca Bertini-ren mundua zen, Rubens-en matronak liuratzen zituen mundua. Guzti horrek behea jo zuen, Sueziako kalegarbitzaile baten alabak, Greta Garbok, hirurogei kilo baino gutiago pisatuz eta gerri zabalik gabe polit eta "sexy", izan daitekeela frogatu zuenenan. Gereta Garbok eragin zuen eta xuritu aldaketa haundi hura. Greta Garbo etorri baino lehen, ez zuen jostun batek ere diseñatzen meharrentzat. Meheak ez ziren kontutan hartzen. "Walkyria" emakumeak atzekalde zabala behar zuen, senarra topako bazuen. Atzekalde handiekin nahi aina senar aurki zezakeen.
Orain, beste emakume-typo bat gogoan hartuz diseñatu ohi da, oraingo ispirituko emakumeentzat, emakume langile eta borrokalrientzat: non nahi, Ameriketan, Euskal Herrian, Suezian edota Japonen aurki daitezkeen emakumeentzat.
Zein izan ziren Balenziagaren merezimenduak?
Hara, Balenziaga genio-sortzaile bat izan zen, batipat; bere asmakizun eta bere mugekin, beste edozein bezala. Emakume-pertsona eta ez emakume-panpina jantzi nahi ukan zuen. Honi jarraiki, emakumeari hobeki zihoakiola, uste zuen, belaunaz bi behatz beheragoko gona, eta asmatu egin zuen. Motzegi doan emakumea farregarri da, farregarri izatea gauza subjetiboa bada ere. Espainiar eta euskal iluntasuna oso gogoko zuen. Beltza izan zuen kolorerik maiteena eta toki orotan ezaguna egin zuen bere kreazioetan. Bere idurimena eta diseinua emakumearen zerbitzurako jarri zuen, eta ez alderantziz. Guti ahal deritzozu bizi dugun mundurako?
Ez, noski, ez deritzat guti. Aski deritzat. Gehiegi. Getariako mutilzaharra, hainbat uda gure artean, Igeldon pasa zuen getariar hura, egun mundu guzian da ezaguna, Elkano eta Txillida bezain ezaguna. Eta ez da harritzeko. Getaria bezalako kaila polit horretatik ez baitaiteke atera xori beltz, urdin, berde eta gorri besterik, munduko lau haizeetara hegatzen direlarik.
EDORTA KORTADI
KRISTOBAL BALENZIAGA
7

GaiezGizarteaModa
PertsonaiazCOURREGES1
EgileezKORTADI1Gizartea

Azkenak
Harrera premia aurreikusiz Zumeta margolaria

Irakurlea dagoeneko jakitun dateke Euskal Herrian askatasunaren alde egon den eta dagoen gatazka politikoaren ondorioz urte luzetan kartzelan, erbestean edota deportazioan bizi behar izan duten euskaldunak, etxerako bidean, beren bizitza berregiten hasteko izaten dituzten... [+]


Trump-ek distentsio nuklearra eskaini die Errusia eta Txinari

Bi herrialdeekin arma nuklearrei buruz hitz egin nahi du AEBko lehendakari Donald Trumpek, ostegun honetan bere bulegoan kazetariei jakinarazi dienez.


Sexu jazarpena leporatu dioten EHUko irakaslea eskoletatik kanpo utzi du errektoretzak

EHUko Errektoretza Taldeak hedabideetara igorritako ohar baten bidez jakinarazi du neurria: "Unibertsitateak baieztatzen du salatu duten irakaslea jada klaseetatik at dagoela eta ez dela fakultatera joango kasua argitu arte".


AHT Hego Euskal Herrian: 15.000 milioi euroko inbertsioa Irunera abiadura handian iristeko?

Abiadura handiko trenaren aurkako manifestazioa egingo dute Iruñean larunbat honetan AHT Gelditu plataformak deituta, 12:00etan Diputaziotik abiatuta. Castejon eta Iruñea arteko trenbidearen eraikuntza lanek aurrera jarraitzen dute eta Espainiako Garraio... [+]


Emeadedei + Mahl Kobat
Gutaz ari dira

EMEADEDEI + MAHL KOBAT
NOIZ: otsailaren 2an.
NON: Zuiako gaztetxean, Murgian.

----------------------------------------------------

Iazko irailaren 20an izan genuen lehen aldiz musika kolektiboaren berri, sortu berri zuten sare sozialeko profilean: “Hemen da Hil da... [+]


2025-02-14 | ARGIA
Adin txikiko beisbol jokalari bati musu emateagatik entrenatzaile bat kondenatu dute

Adin txikiko neskak 2023an salatu zuen entrenatzaileak hiru aldiz musukatu zuela bere baimenik gabe. Nafarroako Probintzia Auzitegiak Iruñeko epaitegiak ezarritako zigorra baieztatu du. Entrenatzaileak ezingo du harreman zuzenik izan adin txikikoekin inongo lanbidetan eta... [+]


2025-02-14 | dantzan.eus
Inauteriak 2025 oinarrizko egutegia

Kaskarotak eta maskaradak urtarriletik dabiltza martxan, Malerrekakoak etorri dira segidan eta pixkanaka han eta hemen ospatu dira inauteri festak. Aurten, ordea, data nagusiak berandu datoz oso; Kandelaria egunean Hartza esnatu zen, baina ilargiari begiratu eta beste pixka... [+]


2025-02-14 | Sustatu
Itzulinguru ikerketa: itzulpen automatiko aurreratuak nola eragiten dio euskarari?

Sozioluinguistika Klusterrak, zenbait erakunderen laguntzarekin eta Asier Amezaga, Eduardo Apodaka eta Asier Basurtok landutako lanean, Itzulinguru izeneko proiektuaren emaitzak argitaratu ditu. Itzultzaile neuronalek (azken belaunaldiko itzultzaile automatikoak, zeinak euskaraz... [+]


2025-02-14 | Euskal Irratiak
David Gramond
“Gizartea beldurrarazteko baliatu zuten tortura, militantziari uko egiteko”

Otsailaren 13a Torturaren Kontrako eguna izanki, Euskal Herriko Torturaren Sareak gutun publiko bat igorri du. Poliziek torturatu euskal jendeen lekukotasunak bildu, eta aitortza egiteko xedea du sare berri horrek Euskal Herri osoan. Torturatuak izan diren 5.000 pertsonei... [+]


2025-02-14 | Gedar
Munichen, manifestazio sindikal bat harrapatu eta gutxienez 21 pertsona zauritu ditu gizon batek

 Ibilgailu baten bidez, Ver.diren protesta batean zeuden manifestariak aurretik eraman ditu. Duela egun gutxi, supremazista zuri batek 11 pertsona erail zituen Suedian.


Gizon bat atxilotu du Guardia Zibilak Amurrion, hildako bi agenteren kontura sare sozialetan barre egitea egotzita

"Polizia hila, baratzerako ongarririk onena" idatzi zuen atxilotuak sare sozialetan, eta lau milioi jarraitzaile baino gehiago ditu bere profilak, Guardia Zibilak azaldu duenez.


Iruñeko Laba, agur labur bat, irailean indarberrituta itzultzeko

Larunbat honetan itxiko dute Laba ostatua Iruñeko Gazteluko plazan eta, bitxia bada ere, egun osoko festarekin ospatuko dute itxiera, agurra ez baita behin-betikoa: Labak ondoko Windsor tabernarekin bat egingo du, obrak hastera doaz, eta beranduenez irailean berriz... [+]


Eguneraketa berriak daude