Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

igandea 2025eko otsailaren 16an

Federiko Zabala, Euskal Kondairagille

2021eko uztailaren 23an

Federiko Zabala euskal kondairagileari elkarrizketa
Federiko Zabala, Euskal Kondairagille
Bere Elburua: Gauzak Gertatu Ala Azaltzea
Euskal Erriaren arazoen berri eman, kultura alorrean eta beste alorretan lanean ari diren gironen lanak azaldu, ori da gure elkarrizketa auen bitartez nahi duguna. Gaurkoan Federiko Zabala dugu. Gizon ezaguna da. Bere . Euskal Erriaren kondairan jende asko ari da irakurtzen. Lan ederra eta beharrezkoa berea. Euskal jakintza zorionez aurrera ari da.
–Federiko, zu legegizon izanik, zer nola asi zatzaizkigu Euskal kondaira egiten?
–Nik, gure Erriaren berri jakiteko gogoa, txikitandik dut. Lege ikasketaz gainera Zaragozako Ikastetxe nagusian historiari buruzko ikasketek ere egin nituen. Nere historia aztertzeko Joera, jakintza metodoz ornitu ahal izan nuen.
–Zer metodo erabiltzen duzu zure azterketetan?
–Kondaira ez zegoela lehen egiten zen bezala egiterik. Garai artarako aldakuntza aundia zen. Erregeen bizitzetan zegoen oiñarriturik lehen egiten zen historia. Gaur egun metodo aldetik, ori, itxuragabekeria da. Sozial-ekonomia aldetik begiratu behar zaio historiari.
–Zer da beraz zaretzat kondaira?
–Lur eta leku batetan bizi dan erriaren ekintza da kondaira, nere iritziz. Ekintza ori erriaren nortasunaren adierazle da. Ekintza ori erriaren izateko era da:. Historia aztertzerakoan, zerbait funtsezkorik egin nahi bada behintzat, ori, erria izateko era ori aztertu behar da.
–Esan duzunari jarraituz, gure Erriaren Kondaira nola aztertu da?
–Batzuek, besterik gabe, gure Erriaren nortasuna ukatzeko asmotan egin nahi izan dute. Jakintza maillan behintzat, onartu ezin ditekean bidea da au. Jakintzaz jantzitako iñork ere ezin dizaioke bide oni jarrai. Beste batzuek berriz, eta au ere ez da bide egokia, gure kondaira lorez bete nahi izan dute. Lan orietan, euskaldunok errugabe azaltzen gara, gure zaharrak aingeru izan balira bezala.
–Caro Baroja jaunak, orain dela gutxi esan zigunaz bat zatoz beraz...
–Bai, Caro Barolak arrazoi aundia du. Gauzak otz ikusi behar ditugu. Gauzak izan ziren bezala azaltzeko ez dugu beldurrik izan behar. Lege gizonok auzitan jokatzen dugun gisara kondaira egiterik, ez dago.
–Gure Erriaren berri jakiteko beldurra dagoela iruditzen al zaizu?
–Gaur egun, zorionez, ez asko. Garai oneteko gizaldi berriak egia garbi esateko eskatzen du. Gure Erriaren bizitzan gauza illun eta akats asko dagoela esateak ez dio gaurrko gizaldiari atzera egin erazten. Orregatik Erriarenganako maitasuna ez zaio itzaltzen.
–Baina objetibidade utsez gauzak aztertzerik ba al dago?
–Hori lortzen egiñahalak egin behar ditugu. Ala ere kondizionamentu batzuen menpean gaude. Nahi eta ez, kondizionamentu edo baldintza oriek eragiten digute. Erri onen, seme naiz eta bera maitatzen dut. Egia onek gauzak era batera ikustera eragiten didala ukatzea, ez litzake jator izango.
–Liburu ori egiteko, zer nola baliatu zara?
–Kondaira azterketa egiteko, batetik euskaldun ziren eta ez ziren kondairagille zaharretara jo dut Bestalde, gai zehatz batzuetan, ain zuzen Ahaide Nagusien arteko borrokak aztertzeko, kondaira-jakintzaren laguntzaille den "Genealogia" jakintzaz baliatu naiz. Eta azkenik Euskal Errian dagoen zenbait artxibu miatu dut. Iru iturburu auen laguntzaz burutu ahal izan dut nere lana.
–Besteen lanetatik datoak jasotzeak izango du kondaira egiteko arriskurik ez al da ala?
–Lehengoek kondaira nola egiten zuten ikusirik, datoak garbitu eta gertatu ziren bezala azaltzea izan da nere eginkizuna. Asmatu dudan ala ez, kritikoek esan bezate.
--Artxibuetan gauza asko arkitu al duzu?
Gauza asko arkitu dut eta gauza asko dago. Artxibuetako autsak astintzea beharrezkoa zaigu Artxibuak miatzen eta aztertzen izugarrizko lana dago. Caro Barojak, adibidez, Nafarroari buruz egin duan azterketan, lana nola egin behar den ederki erakutsi digu.
–Artxibu oriek non arkitzen dira?
–Etxe zahar eta leku ofizialetan asko dago. Baina ez pentsa Euskal Errian bakarrik daudenik, Madrilgo eta Parisko liburutegi nagusietan ere paper mordo ikaragarri da. Nahi duanarentzat ba da lanik.
--Bakarrik ibilli beharrean, kondairagilleek elkarrekin eskuz-esku lan egitea ez al da komenigarri?
--Komenigari bakarrik ez; taldea osatzea beharrezkoa da. Kondaira saillean zenbat lan den egiteko ikusirik, batek bakarrik oso gutxi dezake. Historia orokor bat egin nahi bada, beste biderik ez da, taldean lan egin.
–Talde orrek profesionala izan behar luke ordea... eta orretarako dirua...
–Bai orretarako diru asko behar da. Baina ba da Euskal Errian zenbait diru-instituzio, onelako lanak ordiaintzeko. Aurrezki kutxak alor onetan egiteko aundia du.
–Zure lan ori egiteko ez dizu diruz iñork lagundu?
–Ez, lege-gizon bezala ateratzen dut bizimodua. Libre dudan denbora guzian kondaira saillean lan egiten dut. Denbora guzia emango banio obe, baina...
–Zenbat denbora igaro duzu lehen liburu ori egiten?
–Orain dela lau urte asi nintzen. Lehenik apunte gisa egin nituen. Nere asmoa jendearentzat eta batipat ikastolentzat lan-treana bat eskeintzea zen. Orain liburu gisa atera nahi izan dut. Era onetara zerbitzu aundiagoa egingo du, nere ustez.
–Zure liburuari, bibliografiaz ondo orniturik dagoela, deritzat...
–Ahalik eta bibliografi egokiena eta ugariena eman nahi izan dut Gehiago ikasi nahi dutenek badakite nora jo behar duten. Bibliografiaren bidez, jendeari, Euskal kondaira ikasteko bidea erakutsi nahi izan diot. Nere lan au bedi laguntza bat.
–Egin duzun lanak jarraipen bat duenez, beste liburuak zer eta nolakoak izango dira?
–Orain argitara dena, Amairugarren mendean geratu da. Beraz ba da Mende sail ederra oraindik aztertzeko. Mende oriek guziek iruren bat liburutan aztertuko ditut. Bigarren liburuan 13-14-15garren mendeak aztertuko dira. Irugarren liburuan berriz, amaseigarrenetik emezortzigarrenera arteko Euskal erriko sozial-ekonomia eta politika-egoera azalduko da. Eta azkenik laugarren liburuan emeretzigarrenetik asi eta ogeitamaseiko guda arte aztertu nahi litzake. Itz gutxitan esateko auek dira nere asmoak.
–Munduaren lehen mendeak alde batera utzirik, zein mende dira gure artean gutxien landu izan direnak?
–Amaseigarren mendetik asi eta gaur artekoa da gutxien landua. Au irakurtzean zenbait arrituko da, baina nik orrela pentsatzen dut. Puntu batzuk bai piska bat aztertu dira. Adibidez Azkoitiako Zalduntxoen kondaira aide askotatik aztertu da. Aia eta guziz puntu au bera ere ez da osotasun guzian aztertu.
–Zer esan nahi duzu orrekin?
–Begira, guk kondaira aztertzen dugularik, gizartearen, euskal gizartearen egitura, bere barne-egitura aztertu behar diugu. Dato asko, bata bestearen ondoan pillatu eta azaltzea, ez da kondaira egitea Guk gertaeren oiñarria, sustraria, arkitu behar diagu. Egitura bat nola jaio azi eta galtzen dien ikasi behar dugu. Talde sozialak nola jaio, nola egin duten borrokan ikusi behar dugu. Dato ugari da. Dato orien sustraia billatea da gauza zailla.
–Zailtasun ori burutzeko zer egin duzu?
–Garai bakoitzeko egitura ekonomikoa ikusi nahi izaten dut lehnik. Ekonomiaren egitura ondo sakondu behar da. Neurri aundi batetan, sozial arazoak ekonomiari itsatsita daude. Ezin diteke sozial arazorik ongi esplika ekonomiaren zertzeladen berri zuzen jakin gabe. Kondaira sakonki egiteko ori da neretzat biderik egokiena.
–Zergatik atera duzu zeure liburua bi liburu-etxetan?
–Liburu sortzalleak ugarituz doaz Onek bizi garela esan nahi du. Ala ere editorialek elkartu egin behar dutela pentsatzen dut. Ez dut batu egin behar dutenik esaten, elkartu baizik. Gure Euskal Kulturak aurrera egin dezan, Editorialek ere elkarrekin egin behar dute lan. ETOR eta JAKIN-ek elkarturik nere lana argitaratzean, orixe egin nahi izan dut.

Berandu bukatu genduen gure solasaldia. Denbora azkar joan zitzaigun. Elkarizketa onetan ditekeana da "behar" itza askotxo azaltzea. Beste elkarrizketetan ere ala gertatu izan ohi da. Izan ere gure Euskal Kulturaren egoera ain behartsua da...
ERRIALDE
1

GaiezGizarteaHistoriaBesteak
PertsonaiazABALA3
EgileezHERRIALDE1Gizartea

Irakurrienak

Matomo erabiliz

“Bukele diktadorea da, baina milaka pertsonaren bizimodua askoz hobea da egun duela hiru urte baino”

Maria Ortega Zubiate

“Hezkuntza sailburuaren determinismo teknologikoak kezkatzen gaitu: bai ala bai sartu behar da, modu akritikoan”

Mikel Garcia Idiakez

Efemeridea: Joxe Arregiren gorpua sekretuan hilobitik atera eta torturaren froga bilakatuko ziren argazkiak egin zizkioten

ARGIA

Inauteriak 2025 oinarrizko egutegia

dantzan.eus

Efemeridea: Mildred Harnack idazlea gillotinatu zuten Hitlerren aginduz

ARGIA

Azkenak

2025-02-16 | Artedrama Arte Eszenikoen Plataforma

Autokarabanie

MULTIMEDIA - Antzezlana

2025-02-15 | Iratzar Fundazioa

Abertzaletasuna. Aita hil, bai ala ez?

MULTIMEDIA - solasaldia

2025-02-14 | Inaxio Mendizabal Arrese

Harrera premia aurreikusiz Zumeta margolaria

Irakurlea dagoeneko jakitun dateke Euskal Herrian askatasunaren alde egon den eta dagoen gatazka politikoaren ondorioz urte luzetan kartzelan, erbestean edota deportazioan bizi behar izan duten euskaldunak, etxerako bidean, beren bizitza berregiten hasteko izaten dituzten... [+]

2025-02-14 | Xabier Letona Biteri

Trump-ek distentsio nuklearra eskaini die Errusia eta Txinari

Bi herrialdeekin arma nuklearrei buruz hitz egin nahi du AEBko lehendakari Donald Trumpek, ostegun honetan bere bulegoan kazetariei jakinarazi dienez.

2025-02-14 | Lander Arbelaitz Mitxelena

Sexu jazarpena leporatu dioten EHUko irakaslea eskoletatik kanpo utzi du errektoretzak

EHUko Errektoretza Taldeak hedabideetara igorritako ohar baten bidez jakinarazi du neurria: "Unibertsitateak baieztatzen du salatu duten irakaslea jada klaseetatik at dagoela eta ez dela fakultatera joango kasua argitu arte".

2025-02-14 | Xabier Letona Biteri

AHT Hego Euskal Herrian: 15.000 milioi euroko inbertsioa Irunera abiadura handian iristeko?

Abiadura handiko trenaren aurkako manifestazioa egingo dute Iruñean larunbat honetan AHT Gelditu plataformak deituta, 12:00etan Diputaziotik abiatuta. Castejon eta Iruñea arteko trenbidearen eraikuntza lanek aurrera jarraitzen dute eta Espainiako Garraio... [+]

2025-02-14 | Udane Barinagarrementeria Laka

Emeadedei + Mahl Kobat

Gutaz ari dira

EMEADEDEI + MAHL KOBAT
NOIZ: otsailaren 2an.
NON: Zuiako gaztetxean, Murgian.

----------------------------------------------------

Iazko irailaren 20an izan genuen lehen aldiz musika kolektiboaren berri, sortu berri zuten sare sozialeko profilean: “Hemen da Hil da... [+]

2025-02-14 | ARGIA

Adin txikiko beisbol jokalari bati musu emateagatik entrenatzaile bat kondenatu dute

Adin txikiko neskak 2023an salatu zuen entrenatzaileak hiru aldiz musukatu zuela bere baimenik gabe. Nafarroako Probintzia Auzitegiak Iruñeko epaitegiak ezarritako zigorra baieztatu du. Entrenatzaileak ezingo du harreman zuzenik izan adin txikikoekin inongo lanbidetan eta... [+]

2025-02-14 | dantzan.eus

Inauteriak 2025 oinarrizko egutegia

Kaskarotak eta maskaradak urtarriletik dabiltza martxan, Malerrekakoak etorri dira segidan eta pixkanaka han eta hemen ospatu dira inauteri festak. Aurten, ordea, data nagusiak berandu datoz oso; Kandelaria egunean Hartza esnatu zen, baina ilargiari begiratu eta beste pixka... [+]

2025-02-14 | Parean Elkartea

Sustraietatik eraldatuz

MULTIMEDIA - dokumentala

2025-02-14 | Sustatu

Itzulinguru ikerketa: itzulpen automatiko aurreratuak nola eragiten dio euskarari?

Sozioluinguistika Klusterrak, zenbait erakunderen laguntzarekin eta Asier Amezaga, Eduardo Apodaka eta Asier Basurtok landutako lanean, Itzulinguru izeneko proiektuaren emaitzak argitaratu ditu. Itzultzaile neuronalek (azken belaunaldiko itzultzaile automatikoak, zeinak euskaraz... [+]

2025-02-14 | Euskal Irratiak

David Gramond

“Gizartea beldurrarazteko baliatu zuten tortura, militantziari uko egiteko”

Otsailaren 13a Torturaren Kontrako eguna izanki, Euskal Herriko Torturaren Sareak gutun publiko bat igorri du. Poliziek torturatu euskal jendeen lekukotasunak bildu, eta aitortza egiteko xedea du sare berri horrek Euskal Herri osoan. Torturatuak izan diren 5.000 pertsonei... [+]

2025-02-14 | Gedar

Munichen, manifestazio sindikal bat harrapatu eta gutxienez 21 pertsona zauritu ditu gizon batek

Ibilgailu baten bidez, Ver.diren protesta batean zeuden manifestariak aurretik eraman ditu. Duela egun gutxi, supremazista zuri batek 11 pertsona erail zituen Suedian.

2025-02-14 | Aiaraldea | Txabi Alvarado Bañares

Gizon bat atxilotu du Guardia Zibilak Amurrion, hildako bi agenteren kontura sare sozialetan barre egitea egotzita

"Polizia hila, baratzerako ongarririk onena" idatzi zuen atxilotuak sare sozialetan, eta lau milioi jarraitzaile baino gehiago ditu bere profilak, Guardia Zibilak azaldu duenez.

2025-02-14 | Xabier Letona Biteri

Iruñeko Laba, agur labur bat, irailean indarberrituta itzultzeko

Larunbat honetan itxiko dute Laba ostatua Iruñeko Gazteluko plazan eta, bitxia bada ere, egun osoko festarekin ospatuko dute itxiera, agurra ez baita behin-betikoa: Labak ondoko Windsor tabernarekin bat egingo du, obrak hastera doaz, eta beranduenez irailean berriz... [+]

Eguneraketa berriak daude