Julio Caro Baroja Ta Nafarroako Enda-Azterpena


2021eko uztailaren 23an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Julio Caro Barojari elkarrizketa
Julio Caro Baroja Ta Nafarroako Enda-Azterpena
«Ez naiz ezertaz azalpenik egiten ari; nik egin dudana, askakizun bat plazaratzea izan da».
"Degun zerbait kontuan artu dut: Nafarroa, alegia, bere kondaira askotariko izateaz, baiña ala ere, izate bateratuaz".

Ezaguna degu euskal gai arloan Julio Caro Baroja. Beti ere, noizean bein, ba du zerbait erakusgarri guretzat lanbide orretan. Eta oraingoan ero, Nafarroako Aurrezki Kutxari eman berri dio, Naforroazko enda-lan bat. Gizon au bere akademiko ta idazle bikain izena ugaltzen eta sendotzen ari zaigu, aspertzeke ekiñean. Sail askotako billatzaille ta garbitzaille izanik, emen degu oraindik gure artean Irakas-alkirik ez duan sail ontan bere maixutza erakusten. Atzo Iruñen arkitu nuan, eta orduantxe ain zuzen ere, bere Berako ITZEA izeneko etxeruntz abiatzekotan zan.
Etzijoan utsik, beti bezela, liburuz eta ametsez astundua zeraman bere burua. Eta ni bere azken-lan ortaz zerbait jakiteko irrikitzen:
–Nafarroako Aurrezki Kutxari eskeiñi diodan lan orrek makiñaz idatzitako milla ta irureun orrialde ditu. Guzia iru liburutan banatua agertuko da.
An ari zan, bere paperok esku artean gorde eziñik... Azken-aldi ontan, Bidasoako Beran jaiotako gizon au, gure kondaira ta izatea aztertzen ari da jo ta ke. Entzun dezaiogun:
–Nere azterpen onetan, burutapen bitxikeriak alde batera utzi ta bizirik dugun zerbait artu dut ikusteko: Nafarroa, alegia. Ta Nafarro au, bere askotariko izatearekin, baiña asieratik aurrenengo agirietan batasun egin bat bezela agertzen zaiguna. Orra nere lana... Nik ari:
–Ta kondaira aurreko denboretan, geografi zaleen aurreneko agiri oiek baiño leenago, zer?
–Endazale batentzat, etnologo batentzat, alegia, Kondaira aurreko gertaerak, oso labaiñak oi dira. Nik agiriz sendotutako gaietan eman det nere ardura ta astia. Ta agiri oietan, Nafarroaren izena aipatzen asi zanetik, gure lur au, Oiartzundik Muskariaraiño, zerbait batua bezela ematen zaigu. Orduko erderatan: "tierra de los vascones" deitua agertzen baita.
–Nolako batasuna, ordea? Jatorrizkoa ala?
–Asiera aretan, bai. Nolabait banatuxea, ori bai. Ebro aldeko erriberako lurrak, orduan "ager Vasconum" (euskal-alorrak) deituak, uriz osatuak eta ango jendeak erri barruetan bilduak agertzen zaizkigu. Ipar aldeko bizilagunak, ostera, mendi ta basoetan («saltus Vasconum») izenez ezagutuak, oso banatuak agertzen dira. Beti ere, bitarikoak agertzen dira alde biak (saltus = basoak eta ager = soroak). Aldi batzuetan, erromatarren garaian-eta, erribera lurrak dira nagusiago; beste batzuetan, Erdi Aroan bezela, basoak nagusitzen dira.
–Ta gerora?
–Politika giroa, mediterran aldeko jendea tartetzen dalarik, baiña batasunean murgildua.
–Zure azter lana, antziñatean asten da. Ta bukatu, noiz bukatzen da?
–Nere eiña sei zatitan banatu dut: leenbiziko Edestia, aintziñatea; urrengo arabeengandik lurra Eskuratzea; Erdi Aroko giroa, aginte zaarra erori ondorengo Berpiztuera ta gure aldiko Kondaira azkenengo.
–Enda-idazle ala enda-zale?
–Ez naiz azalpenetan agortu; nere egina askabideak argiratzen eman dut
–Iritzi burruka sortuko du, ala eztu?
–Ba diteke, baiña ez dut erabakitzat jotzen nere egin ori. Billaketan, askabideak sortzea da bearrena. Alako batean, lan borobillen bat sortzen da ta kito. Baiña besteren aotik erabakiak sendotzea ez dut egoki danik uste. Beti ere, leen erabakia aztertu ta egiztu egin bear da.
–Zure lan ori, enda zale girotan argitalduko da, beintzat.
–Ala da, noski. Gaur ugari datoz onelako lanak, ugari ta onak ala ere. Gai bilketa aberatsa degu. Baiña agian, azter lan geiago komeni zaigu.
–Enda eskola bat ez al da sail ontan nagusitu? Claude Levi Strauss ote maixu?
–Baita ere, egitura aideak oso sartuak ditugu Baiña, nik uste, irakurleetan ez dirala asko ontaz jabetutakoak. Zer da «egitura» ta estructura? Jakintza? Zertzuk ditu bere asmaketak? eta zeintzuk bere akatsak? Au gutxik dakite. Lan arin asko iristen dira alor onetan, baiña lan aundi ta nagusirik, ez. Irakur dezagun, ta gero artaz sakondu gure billaketa. Bacon idazkariak zionez: irakurri bai, baiña gero aztertzeko; ez ezpaieetan agortzeko. Emen asko dira ezpai-zaleak. Ta gero bakoitzak bere kaiola, bere kapilla eratzen du... Unibersidadetako «kaiola» oiei kontu! Burua erraz naasten baita egia ikusteko.
–Ta zu zeure lanean, nola ari izan zera: «kaiolatxo» oien bildurrak eraginda, ala "kaiolatxo" oietako ume egiñaz?
–Oiñarriz askoz zabalagoa da antropologoaren lan-egitamua, Kondairagillearena baiño. Ta Gizaiztiak (antropologiak, alegia), mesede aundia egin baitio kondaira ikuspenari. Baiña lan arau bezela, kondairagileak oinpe sendoagoa du. Nik eskola bakoitzetik artzea merezi duana jasotzen dut.
–Ba duzu pelikularen batean ere tarteko lanen bat, ezta ala?
–Bai, pelikula ori, enda-girokoa da ta Diputazioaren erreguz or ari gera, nere anala Pio ta biok Orain arte, erromeriak, gertaerak, udaberri ta udazkeneko egitekoak eta ia negu osokoak artuak ditugu. Uda aldia bakarrik gelditzen zaigu jesotzeko. Zine mintz orrek bi orduterdi iraungo du. Koloretan artua da ta 35 milimetroko zabalerakoa da. Mintza komeni bada, zatika eman aal izango da; ta txandaka bota diteke lurralde bakoitzean. Urte onen azkenerako, bukatua izango degu mintza.
–Zuk egin dezun lanaren osaketa bezelatsu al da pelikula ori?
–Osaketa baiño obeto, begiz jotzen dan enda azterpena dala, esango nuke nik. Esan didatenez, badira oraingoz pelikula orren aldaketa eskatu duten Unibersidade batzuk.
Ontan, eskuak paperez lotuak baitzeuzkan, beribil baten zai gelditu da, Itzearuntz abiatzeko. Julio Caro Barojarekin izan dugun elkarrizketak ao gozoa utzi digu.
Etxaniztar N.
8

GaiezKulturaKulturgintz
PertsonaiazCARO BAROJ1
EgileezETXANIZ1Kultura

Azkenak
2024-11-22 | Julene Flamarique
Voxen aurka Bilbon protesta egiteagatik auzipetutako zortzik ituna egin dute Fiskaltzarekin eta bat epaiketara joango da

Atxuriko irakasle eta ekintzaile batek uko egin dio akordioari kontzientzia arrazoiak direla eta. Voxek bost urteko kartzela-zigorra eskatzen du auzokidearentzat, Fiskaltzak aldiz zazpi hilabeteko espetxe-zigorra hauteskunde-delituagatik eta hiru hilabeteko isuna mehatxu... [+]


2024-11-22 | Ahotsa.info
Saskien bidez Nafarroako euskalgintzari inoizko ekarpenik handiena egingo dio Errigorak: 230.000 euro

 Euskarari Puzka azken kanpainan 16.000 saski saldu dituzte, eta euskararen alde lan egiten duten elkarteentzat bideratuko zaie lortutako etekina.


2024-11-22 | Sustatu
Euskarazko esamoldeak baloratzen lagundu online galdetegi honetan

Bi irakasle eta ikerlarik inkesta jarri dute sarean, euskarazko esamolde batzuen inguruko datuak biltzeko. Bost minutu hartuko dizu betetzeak baina adi, bi galdetegi daude, egun bakoitian jaio bazara 1A betetzeko eskatzen dizute, eta egun bikoitian jaioa bazara 1B delakoa.


Nazioarteko Zigor Auzitegiak Netanyahu eta Israelgo Defentsa ministro ohi Gallant atxilotzeko agindu du

Gizateriaren aurkako krimenak eta gerra krimenak egotzi dizkie Hagako auzitegiak bi sionistei. Erabakia "antisemitismotzat" jo du Netanyahuk, eta Hamasek, aldiz, "Justiziarako urrats garrantzitsutzat".


Umandi izena eta izana

Andoni Urrestarazu Landazabal Araiako herrian 1902ko uztailaren 16an jaio zen eta 1993ko azaroaren 21ean hil zen Gasteizen. 31 urte bete dira jadanik eta bere izena eta izana aitortzeko une aproposa dela deritzot, ez baita ongi ezagutzen utzitako ondarea. Umandi, bere herriko... [+]


Memoriadun euskara

Autobiografia idaztea omen da garapen pertsonalerako tresnarik eraginkorrena, askatzaileena. Iraganeko kontuei tira egin eta gogora ekartzeak, orainaldiko korapiloak askatzen laguntzen omen du. Bai, laguntzen du orainaldia ulertzen eta komeni zaigun etorkizun bat marrazten... [+]


Etorkizuneko apustua

Pandemiaren iragarpenetik Valentziako tragediarainoko errepasoa egin eta ondorioztatu dut gezurra eta forupea suhesi gisa dituen kudeaketa instituzional negargarria klase gobernariaren konstantea dela.

Ez dugu gobernari ordezko baliogarririk sistema pendular hau aldatzen ez... [+]


Gelditu dute emakume baten eta bere alaba adingabearen etxegabetzea Gasteizen

Polizia etxegabetzea geratu nahi zituzten herritarren aurka oldartu da eta hainbat lagun zauritu ditu. Azkenean, etxegabetzea atzeratu duela jakinarazi du epaitegiak.


X-etik irten nahi? Nor dago Mastodonen eta Blueskyren atzean? Nola finantzatzen da bakoitza?

Gaur, azaroak 21, Mastodon.eus komunitateak sei urte bete ditu. Urteurrena ospatzeko Gure aukera, sare libreak kanpaina abiarazi dute, atxikimenduak biltzeko. Izan ere, azken asteetan “eXodoa” ematen ari da: erabiltzaile asko X-tik ihes egiten ari dira, sare... [+]


Iruñeko Erorien Monumentua
Maravillas Lambertoren izena ez erabiltzeko eskatu dute fusilatuen senideek

Nafarroako Fusilatuen Senitartekoen Elkarteak gogor kritikatu du Iruñeko Erorien Monumentuaren inguruan EH Bilduk, Geroa Baik eta PSNek egindako akordioa. "Pedagogia" egiteko toki hobeagoak daudela dio eta interpretazio zentroari Maravillas Lamberto izena... [+]


2024-11-21 | Julene Flamarique
933 nobedade eta 200 ekitaldi Durangoko Azokaren 59. edizioan

Abenduaren 5ean Ikasle Goizarekin hasiko dute azoka. Hurrengo egunean Gazte Eztanda eguna egingo dute, eta gazteei zuzendutako hamaika jarduera egongo da. Egun berean, iazko Sormen Beka irabazi zuen Argizagi. Zubiak adiskidetasunerantz telesailaren aurkezpena egingo du Marramiau... [+]


Mastodon.eus-en “Gure aukera, sare libreak” kanpainarekin bat egin du ARGIAk

ARGIAko lantaldeak bat egin du Mastodon.eus-ek bere seigarren urtemugan abiatutako Gure aukera, sare libreak  atxikimendu kanpainarekin.


2024-11-21 | Sustatu
Sei urte bete ditu gaur Mastodon.eus-ek

Mastodon.eus euskal fedibertsoko instantzia agian nagusiak sei urte bete ditu gaur. Urteurrena ospatzeko "Gure aukera, sare libreak" kanpaina abiarazi dute, atxikimenduak biltzeko. Efemeridea une interesgarri batean dator: Elon Musk-ek, X/Twitterren jabeak,... [+]


Ertzaintzak zaurituriko Realeko zalearen kasua berriz irekitzeko agindu du epaileak

Gipuzkoako Lurralde Auzitegiaren ustez, bideo bateko irudietan ikusten denak "talka" egiten du Ertzaintzaren atestatuarekin, eta Amaia Zabarte foam bala batekin zauritua izan zenaren "ebidentzia erakusten" du, Noticias de Gipuzkoa-k jaso duenez.


Arma nuklearrarekin erantzuteko bidea ireki du Putinek, Ukrainak AEBek eta Ingalaterrak emandako misilekin eraso egin eta gero

Arma nuklearrarekin erantzuteko aukera dakarren dekretua izenpetu du Vladimir Putin presidenteak. Hegazkinekin, gurutzaldi misilekin zein droneekin "eraso masibo bat" pairatzeak ondorioztatu dezake arma horren erabilpena. 


Eguneraketa berriak daude