Muga-zergek depresioa areagotzen dute
Washington (AEB), 1930eko ekainaren 17an. AEBetako Kongresuak Muga-Zergen Legea onartu zuen. Smoot-Hawley Legea ere esaten zaio Reed Smoot senatariak eta Willis Hawley diputatuak bultzatu zutelako.
Legeak 900 produktu ingururako inportazio zerga-mugak %40 eta %60 artean igo zituen, estatubatuar enpresak eta nekazariak babestu asmoz.
1920ko hamarkadaren europar nekazariak Lehen Mundu Gerrak eragindako hondamendia atzean uzten hasi ziren, ekoizpena handitzen hasi zen, nazioarteko konkurrentzia areagotu zen eta elikagaien prezioek behera egin zuten. Gainera AEBetako nekazari asko zorpetuta zeuden, urte horietan ekoizpena optimizatzeko inbertsioak egin baitzituzten. Gogoan izan behar da garai hartan herrialdeko eskulanaren %20 inguru lehen sektorean aritzen zela.
Zenbaitentzat muga-zergek mundu osoan izan zuten eraginak Bigarren Mundu Gerraren piztaileetako bat izango ziren hainbat urte geroago
Horregatik, 1928an, Hervert Hoover presidente hautatu zutenean, nekazariek presioa egin zuten neurri protekzionistak har zitzan.
Smoot-Hawley Legea 1929ko maiatzean aurkeztu zuten kongresuan eta Hooverek 1930eko ekainean sinatu zuen. 1929ko kraka gertatu zen tartean, urte hartako iraila-urrian. Beraz, muga-zergak Depresio Handiaren hasierarekin batera iritsi ziren. Eta krisia arindu ordez, areagotu egin zuten.
Neurriak inportazio askori eragin zien: arropa, petrolio-upelak, azukrea, arrautzak… Besteak beste, Kanadak eta Europak antzeko neurriekin erantzun zuten eta, hurrengo bi urtetan, AEBetako inportazio nahiz esportazioek %40 inguru egin zuten behera. Legea indarrean jarri baino lehen AEBetako produktuen atzerriko salmenta 7.000 milioi dolarrekoa zen, eta 1932an ia herenera jaitsi zen, 2.500 milioitaraino. Eta ondorioak ez ziren soilik AEBetan nabaritu.
Zenbaitentzat muga-zergek mundu osoan izan zuten eraginak Bigarren Mundu Gerraren piztaileetako bat izango ziren hainbat urte geroago. Thomas Lamont presidentetzako aholkularia izan zen Hooveren agintaldian, baita J.P. Morgan inbertsio-bankuko akzioduna ere. Bere esanetan, “lege hark nazionalismoa bultzatu zuen mundu osoan”. Eta zera gaineratu zuen: “Ia belauniko jarri nintzen Herbert Hooveren aurrean, legeari betoa jarri ziezaion erregutzeko”. Ez dakigu ahalegin hura benetakoa izan zen ala ez. Dakiguna da muga-zergen ondorio negatiboak jakin ondoren erakutsi zuela kontrako jarrera irmo hura.
Vienako Simmering auzoan kirol-zelai bat berritzeko lanetan ari zirela, 150 gorpu dituen hobi komuna topatu zuten 2024ko urrian. Erromatar legionarioak zirela ondorioztatu dute, eta K.o. 100 urte inguruan hil zirela. Edo, hobe esanda, hil zituztela.
Gorpuak edozein... [+]
Orain arte uste izan dugu Erdi Aroan eta inprenta zabaldu baino lehen liburuak kopiatzeaz arduratu zirenak gizonezkoak zirela, zehazki, monasterioetako monjeak.
Baina Bergengo (Norvegia) unibertsitateko ikerlari talde batek ondorioztatu du emakumeak ere kopista... [+]
Florentzia, 1886. Carlo Collodi Le avventure de Pinocchio eleberri ezagunaren egileak zera idatzi zuen pizzari buruz: “Labean txigortutako ogi orea, gainean eskura dagoen edozer gauzaz egindako saltsa duena”. Pizza hark “zikinkeria konplexu tankera” zuela... [+]
Lineal A duela 4.800-4.500 urte erabilitako idazkera minoikoa da. Berriki, Kretako Knossos jauregi ezagunean, bolizko objektu berezi bat aurkitu dute, ziurrenik zeremonia-zetro gisa erabiliko zutena. Objektuak bi idazkun ditu; bata, kirtenean, laburragoa da eta aurkitutako... [+]
Londres, 1944. Dorothy izeneko emakume bati argazkiak atera zizkioten Waterloo zubian soldatze lanak egiten ari zela. Dorothyri buruz izena beste daturik ez daukagu, baina duela hamar urte arte hori ere ez genekien. Argazki sorta 2015ean topatu zuen Christine Wall... [+]
Bilbo, 1954. Hiriko Alfer eta Gaizkileen Auzitegia homosexualen aurka jazartzen hasi zen, erregimen frankistak izen bereko legea (Ley de Vagos y Maleantes, 1933) espresuki horretarako egokitu ondoren. Frankismoak homosexualen aurka egiten zuen lehenago ere, eta 1970ean legea... [+]
Eskultura grekoerromatarrek bere garaian zuten itxurak ez du zerikusirik gaurkoarekin. Erabilitako materiala ez zuten bistan uzten. Orain badakigu kolore biziz margotzen zituztela eta jantziak eta apaingarriak ere eransten zizkietela. Bada, Cecilie Brøns Harvard... [+]
Japonia, XV. mendea. Espioitzan eta hilketa ezkutuetan espezializatutako eliteko talde militarra sortu zen. Edo horixe uste du behintzat Stephen Turnbull historialari britainiarrak. Beste aditu batzuen ustez, askoz lehenago sortu ziren ninjak, duela 2.300-2.500 urte inguru. Eta... [+]
Chão de Lamas-eko zilarrezko objektu sorta 1913an topatu zuten Coimbran (Portugal). Objektu horien artean zeltiar jatorriko zilarrezko bi ilargi zeuden. Bi ilargiak apaingarri hutsak zirela uste izan dute orain arte. Baina, berriki, adituek ilargietan egin zituzten motibo... [+]
Hertfordshire (Ingalaterra), 1543. Henrike VIII.a erregearen eta Ana Bolenaren alaba Elisabet hil omen zen Hatfield jauregian, 10 urte besterik ez zituela, sukarrak jota hainbat aste eman ondoren. Kat Ashley eta Thomas Parry zaintzaileek, izututa, irtenbide bitxia topatu omen... [+]
Luxorren, Erregeen Haranetik gertu, hilobi garrantzitsu baten sarrera eta pasabide nagusia aurkitu zituzten 2022an. Orain, alabastrozko objektu batean Tutmosis II.aren kartutxoa topatu dute (irudian). Horrek esan nahi du hilobi hori XVIII. dinastiako faraoiarena... [+]
AEB, 1900eko azaroaren 6a. William McKinley (1843-1901) bigarrenez aukeratu zuten AEBetako presidente. Berriki, Donald Trump ere bigarrenez presidente aukeratu ondoren, McKinleyrekiko miresmen garbia agertu du.
Horregatik, AEBetako mendirik altuenari ofizialki berriro... [+]
Urruña, 1750eko martxoaren 1a. Herriko hainbat emakumek kaleak hartu zituzten Frantziako Gobernuak ezarritako tabakoaren gaineko zergaren aurka protesta egiteko. Gobernuak matxinada itzaltzeko armada bidaltzea erabaki zuen, zehazki, Arloneko destakamentu bat. Militarrek... [+]
Poloniako Maszycka kobazuloan duela 18.000 urteko arrastoak topatu zituzten XIX. mendearen amaieran. Baina berriki giza hezurrak teknologia berriak erabiliz aztertu eta kanibalismo zantzu garbiak aurkitu dituzte.
Ez da ikerlan bat ondorio horretara iristen den lehen... [+]
Porzheim (Alemania), 1945eko otsailaren 23a. Iluntzeko zortziak jotzear zirela, hegazkin aliatuak hiria bonbardatzen hasi ziren bonba su-eragileekin. Erasoak sarraski izugarria eragin zuen denbora gutxian. Baina Pforzheimen gertatutakoa itzalean geratu zen, egun batzuk lehenago,... [+]