Bere horretan ezohiko ezer ez dut deskubritu, ezpada handitasunarena, orain arte ez genuelako ikusita 50 bat akusatu dituen [bortxaketa] kasurik. Baina, bestela, ez da ezohiko ezer egon eginmoldean, bortxaketaz dagoen ikusmoldean edota biktimaren izaeran –ausardia mugagabea, epaiketak zerbaiterako balio izanaren helburua eta epaitegiko ateak ireki izana–. Finean, auzi horrek oroitarazten digu bortxaketa ze heinetaraino den estrukturala gure jendartean". Anne Bouillon abokataren hitzak dira, eta Mazango (Okzitania) auziaz ari da, Gisèle Pelicotek irekitakoaz, senarrak urte luzez somniferoz drogatu eta berak zein beste dozenaka gizonek 200 bat aldiz bortxatu izanagatik. Mediapart-en #MeToo et la justice: après le choc Mazan, en finir avec la culture du viol? (#MeToo et justizia: Mazango kolpea eta gero, bortxaketaren kulturaren bukaera ote?) mahai-inguru mamitsuan entzun daiteke Bouillonen analisia.

Erreportajea idazten ari garela ez dugu ezagutzen Mazango bortxatzaileei bideratutako zigorra, haatik, irakurleak eskura ukanen duenean bai, jakina izanen da. Bizkitartean, prokuradoreak hogei urteko presondegi zigorra galdetu du Dominique senar-ohiaren kontra eta hamar eta hemezortzi urte artean beste gizonentzat –bakar bati leporatu zaio "kaltetze sexuala" eta lau urteko kartzela zigorra eskatu da bere kontra, beste guztiei, ordea, bortxaketa–. Irailaren 2an abiaturiko 51 gizonen kontrako epaiketak luze iraun du, eta hor egon da Gisèle, defentsaren argumentu eta azalpen bortitzak jasotzen, berean tinko eta zut, hurbilekoez inguraturik, baita egunez egun sendotu eta masifikatu egin den babes feministaren indarrari esker irauten.

Zigorra dena delakoa izanda ere, bere horretan ekarpen andana utziko dizkigu Gisèlek irekitako auziak. Goazen hemen batzuk zerrendatzera, mainstream komunikabideen kontakizunen azterketatik eta ezker eskuin atzemandako analisi feminista bakanetarik abiaturik.

Estereotipoak hautsi

Bortxaketari loturiko estereotipoak bistarazi eta deseraiki izana litzateke bata. Alde batetik, bortxatutakoa fermu eta ahalkerik gabe agertu izanak biktimaren ohiko iruditegiarekin talka egin du: ez da suntsituriko pertsona gaixo –gizajoaren zentzuan– bat, ezta histeriko kontrolaezin bat ere. Gisèlen "duintasuna" azpimarratu dute kasik komunikabide guziek. Erran gabe doa duina dela, baina ondoko gogoeta zabaldu zuen Libération egunkarian Martine Delvaux idazle feminista quebectarrak: "Geldi gaitezen Gisèle Pelicoten duintasunaz hitz egitetik, ez delako biktima onik eta biktima txarrik. Indarkeria sexuala jasan duen pertsona oro da duina". Duen itxura zaindua, elegantzia, lasaitasuna eta odol-hotza azpimarratu dituzte kazetariek, behin eta berriz. Gisèlei elkartasun osoa erakutsi arren, ondokoa garatzen du Delvauxek: "Zoritxarrez, hedabideetako deskribapenek aipatzen ez diren guztiei buruz hitz egiten digute, ikusezin bihurtu ditugun edo 'biktima onaren' irudiarekin bat ez zetozelako sinetsi ez diren erasoa jasandakoak. 'Biktima ona' Virginie Despentesek King Kong Teoria (Txalaparta, 2017) liburuan aipatzen duen 'emakume ona' ere da, hau da, ideal femeninoa, feminitate normatiboa, emakume batek izan beharko lukeenaren irudiaren antza duena, nahiz eta benetan ez existitu emakume hori". Zer pentsatua ematen digu Gisèlentzako eta bestelako bortxatuentzako erabili izan diren deskribapenen alderatzeak. Hainbat adibide jartzen ditu iritzi-artikuluan Delvauxek: "Nola hitz eginen genuen, hasteko, ez bazen zuria izan? Gaztea balitz? Tatuajeak eta piercingak balitu? Gona motzak, leotardoak, kamiseta motz eta estuak bazeramatzan? Sexu langilea, fabrikako langilea edo langabea izan balitz? Buruko gaitzen bat balu, edo ageriko ezgaitasun batekin bizi balitz? Burua makurtuta, oinak arrastaka edota bizkarra okertuta egonen balitz?"

Are nabarmenagoa izan da bortxatzailearen irudiaren gezurtatzearena. Epaituriko 51 gizonen profilak ikusirik, argi gelditu da erasotzailea ez dela "munstro" bat, ezta bat-batean gainera salto egiten digun ezezagun bat. "Bortxatzailea gizon arrunta da, egunerokoa zintzoki daramana, bere inguruan ongi integraturikoa. Bortxatzailea ez da ‘munstro’ bat, bortxatzailea gizon arrunta da. ‘Alterizaziorako estrategia’ deitzen zaio horri, bi multzo sortzeari, gureaz desberdina den beste multzo bat sortzeari. Gureaz ezberdina den multzo horretan sartu ohi dira bortxatzaileak: marjinalak, ‘eroak’, kanpotiarrak… Baina ez. Gure inguruko gizon arruntak dira, nahi edo ez –edo hobeki erran: nahiz eta nahi ez ukan–", idatzi genuen Mazango auziari buruzko Monsieur Tout le monde analisian.

Epaiketa auzitegiko ateak hetsirik egitea ez zuen onartu Gisèlek eta mundu guztiari zabaldu zion bere infernua, erabakia azalduta, gainera: "Lotsak aldez aldatu beharra duelako".

Oinarrian, bortxaketaren kultura

51 bortxatzaileek bortxaturiko emakumearen kasu espezifikotik soa zabaldu eta arazoa marko orokorragoan jartzeko balio izan du epaiketak: bortxaketaren kulturaren auzia izan da. Kultura bat delako bortxaketarena, antolaketa sistemiko batek bideraturikoa. Bestela, nola esplikatu dezakegu Mazango auzia bere baitan duen Frantziako Estatuan urtero 210.000 bortxaketa edo bortxaketa saiakera zenbatzea eta bortxaketa salaketen %94ari segidarik ez ematea Justiziak? Bortxaketaren kultura argira ekartzea ukan du xede Gisèlek: "Bada garaia bortxaketa arrunta bihurtzen duen jendarte matxista eta patriarkal honek begiak ireki ditzan".  Ondokoa zehaztu zion Gisèlen abokatu Stéphane Babonneauk ere epaileari: "Emakumearen gorputza konkista-objektu denaren ideiarekin bukatu behar dugu. Inork ez du erraten gizonak berez toxikoak direnik, baina anitzez aukera handiagoa dute bortxaketan egoteko, neurri handi batean haien eraikuntzan jaso dituzten errepresentazioengatik".

Feminismotik eta antifeminismotik

Epaiketan zehar, feministek erakutsitako babesa eta elkartasuna eskertu ditu Gisèlek: "Hunkitzen nau sakonki zuen sostenguak, eta ardura hartzen dut: zuek guztiei esker indartsu nabil borroka hori bururaino eramateko. Sexu erasoen biktima diren pertsona guztiei –emakume eta gizon– bideratzen diet borroka hori. Biktima guztiei erran nahi diet: ez zarete bakarrik”. Hain zuzen, auziaren lehen egunetik azkenera arte, dozenaka elkarte feministek eta milaka feministek babesa erakutsi izan diotelako.

Parean, argumentu antifeministaz jositako alegatua izan da defentsarena. Mediapart-en Plaidoiries au procès Mazan: feu nourri contre les féministes (Mazango auziko alegatua: feministen kontrako sua) erreportajean bildurik daude epaiketan entzundako esaldi antifeminista eta misogino batzuk: "Gizajo horien gainera gillotina erortzea da [feministek] espero duten bakarra"; "Joan daitezela Iranera ala Afganistanera [feministak]"; "alferrikako tentsio iturri izan diren parasito eta osagai [feministek] ez dezatela epaia bideratu"… Paperean idatzirik utziko ez ditugun esaldi higuindarriak ere entzun behar izan dituzte Gisèle eta bere ingurukoek.

Funtsean, defentsaren adierazpenei begiraturik, argi gelditu dira bortxatuak babesteko Justiziak dituen ezintasunak. Edonorentzat lirateke jasangaitzak Gisèlek hiru hilabetez entzundako adierazpen lizun, zikin, bortitz eta suntsitzaileak. Ondokoa idatzi du abokatu Carine Durrieu Dieboltek: "Badira justifika ezinak diren defentsaren estrategiak –bizitza pribatuan edo sexualean bidegabeki sartzea eta irainak–, finean suntsitzea dutenak helburu. (…) Trauma gainkarga hori saihesteko, abokatuek neurritasunez eta gizatasunez defendatu beharko lukete, eta epaileek bigarren mailako biktimizazioaren auziari heldu beharko liokete. Kontua ez da, noski, errugabetasun-presuntzioa eta defentsaren eskubideak gutxiestea, baizik eta gure zigor-prozeduraren oreka galdekatzea, Europako Giza Eskubideen Auzitegiak aholkatu bezala, beste printzipio konbentzional bat gehituta: biktimaren babesa".

Mazango auziaren testuinguruan, sexu erasoen kontra doan lege integral bat landu dute 50 bat elkarte feministek. Nola ez, 130 neurri horien artean, Justiziaren esparruari dagokionak ere badira.