Berako matxinada eta Primo de Riveraren irribarrea
Bera (Nafarroa), 1924ko azaroaren 7a. Anarkista talde bat Beran sartu zen goizaldean, Primo de Riveraren diktaduraren aurka egin eta Espainiako Estatuan iraultza abiatu asmoz.
Espainiatik eta Hego Euskal Herritik Baiona, Hendaia eta Donibane Lohizunera ihes egindakoen artean Batzorde Zentralaren berri zabaldu zen urrian. Besteak beste, Migel Unamunok, Vicente Blasco Ibañezek eta José Ortega y Gassetek osatutako batzordearen asmoa Romanonesko kondea buru izango zuen Errepublika ezartzea zen. Horretarako, altxamendu orokorra egingo zuten azaroaren 8an, hainbat guarnizio militarren eta langile mugimendu osoaren babesarekin.
Lapurdiko iheslariak matxinadan parte hartzeko antolatu ziren. Azaroaren 6ko iluntzean, 42 kidez osatutako anarkista taldea Donibane Lohizunetik abiatu zen armak, eskudirua eta iraultzara dei egiten zuten eskuorriak hartuta
Horrenbestez, Lapurdiko iheslariak matxinadan parte hartzeko antolatu ziren. Azaroaren 6ko iluntzean, 42 kidez osatutako anarkista taldea Donibane Lohizunetik abiatu zen armak, eskudirua eta iraultzara dei egiten zuten eskuorriak hartuta. Goizaldeko ordu txikietan heldu ziren Berara. Kontrabandistak zirelakoan, Miguel Berasain aguazilak abisua eman zion Guardia Zibilari. Matxinatuen eta guardien artean tiroketa izan zen orduan: lau anarkista hil eta 27 zauritu zituzten tiroketan, eta guardia zibilen aldean, aldiz, bi hildako izan ziren.
Bi guardien hilketagatik lau lagun atxilotu zituzten: Pablo Martín Sánchez 25 urteko Barakaldoko gizon ezkongabea; Enrique Gil Galaz –haren daturik ez da ezagutzen–; Lugoko 29 urteko José Antonio Vázquez Bouzas; eta Juan Santillan Rodríguez Burgosko guardia zibil ohia.
Epaiketa bat nahiko ez eta...
Epaitegi militarrean epaitu zituzten lauak, baina lehen gerra kontseiluan absolbitu egin zituzten froga faltagatik. Hala ere, orduan, epaiketa errepikatzea erabaki zuten, lehen epaiarekin gustura ez zirelako geratu, nonbait. Madrilen egin zuten bigarren gerra kontseilua, abenduaren lehenean, eta froga berririk aurkeztu ez arren, heriotzera kondenatu zituzten Vázquez Bouzas ez beste hiruak.
Epaitegi militarrean epaitu zituzten lauak, baina lehen gerra kontseiluan absolbitu egin zituzten froga faltagatik. Hala ere, orduan, epaiketa errepikatzea erabaki zuten, lehen epaiarekin gustura ez zirelako geratu, nonbait
Berehala indultuaren aldeko mugimendua jarri zen abian. Besteak beste, Mateo Mugika Urrestarazu Iruñeko gotzaiak ahalegin berezia egin zuen, exekuzioaren bezperan hainbat telefono dei egiteraino. Baina ahaleginak alferrikakoak izan ziren. Ohikoa zen Alfontso XIII.ak horrelako kasuetan indultuak ematea, baina Berako matxinatuekin ez zuen erabaki hori hartu, herritarren artean zigortuekiko elkartasun giro nabarmena sortu zen arren (edo, agian, horregatik).
Enrique Gil eta Julián Santillan garrotean hil zituzten abenduaren 6an, Iruñean. Pablo Martín barakaldoarrak bere buruaz beste egitea lortu zuen exekuziora zeramatela.
Berako saiakeraren eta horren ondorioen xehetasun guztiak ezagunak dira; garaiko prentsan eta, besteak beste, Pio Barojaren La familia de Errotacho lanean jasota daude. Baina saiakeratik ehun urte bete direnean, oraindik zer aztertua badago gertatutakoaren atzean zeuden interesen eta ondorioen inguruan. Diktadura ahultzeko antolatutako saiakerak, itxuraz, diktadura indartzeko balio izan zuen azkenean.
Diotenez, Jose Antonio Primo de Riverak, kezka izpirik azaldu gabe, irribarre zabala ahoan eman zuen Beran gertatutakoaren berri.
Beste detektibe triste baten telesail bat ikusi berri dut. Eskoziako irla urrun batean gertatzen dira trama guztiak. Badakizue nola funtzionatzen duten fikzio horiek: hildako asko, jende arrunta baina ez hainbeste, eta paisaia berde iluna. Oraingo honetan duela urte pila bat... [+]
Japonia, VIII. mendea. Nara Aro betean furoshiki terminoa erabiltzen hasi ziren, baina Edo Arora arte (XVII-XIX. mendeak) ez zen hedatu. Furoshiki objektuak ohialetan biltzeko artea da, baina bere etimologiak garbi uzten du bere jatorria: furo hitzak bainua esan nahi du eta... [+]
Memoria Demokratikoaren Legea bete eta Lasa eta Zabala bahitu eta torturatu zituzten Donostiako La Cumbre eraikina memoria historikorako gune bihur dezaten exijitu dute Gipuzkoako Batzar Nagusietan. Jauregia 2023an Donostiako Udalari utzi behar zion estatuak, baina prozedura... [+]
Hamarkada askotako eskaeraren ostean, Parisko Marceau etorbidearen 11. zenbakian dagoen jauregi historikoa EAJren esku geratu da azkenean. Jeltzaleentzat, balio monetariotik harago, balio sinboliko itzela du eraikin horrek, erbestearekin eta faxismoaren kontrako borrokarekin... [+]
Astearte gauean egin dituzte pintaketak, bizilagunek azaldu dutenez. Fatxada nagusia, bertako ateak eta alboetako paretak margotu dituzte. Gazte Koordinadora Sozialistak urtarrilaren 25rako deitutako mobilizazioarekin bat egiten du aldarriak.
Duela 3.300 urteko egiptoar momia batean Yersinia pestis-en arrastoak topatu berri dituzte, hau da, VI. mendean Justinianoren izurria eta XIV. mendean Izurri Beltza eragin zuen bakterioarenak.
Adituek orain arte uste zuten garai hartan izurria soilik Eurasian hedatu zela,... [+]
Groenlandia, X. mendearen amaiera. Lehen esploratzaile eta kolono eskandinaviarrak uhartera iritsi ziren. Baina XV. menderako kokaleku horiek abandonatuta zituzten eta jatorrizko inuitak geratu ziren. Baina 1721an, Hans Egede misiolariak espedizio bat antolatu zuen eta kolonoak... [+]
Burgosko Gamonalen 2014ko urtarrilean gertaturikoa M15 mugimenduak eta antzekoek hauspotutako protesta soil batzuk izan zirela uste duena, oso erratuta dabil. Auzoaren memorian arakatzea besterik ez dago konturatzeko zer nolako eragina izan zuten iraganeko galera sentimenduak,... [+]
Elkarte memorialisten ustetan, Rozalejoko Markesaren Jauregia, Nafarroako Memoriaren Institutua kokatuko litzatekeen tokia, "omenaldi, oroimen eta oroimenerako lokal bat" izan daiteke, eta Maravillas Lamberto izena eraman. Manifestariek adierazi dute ez dela nahikoa... [+]
Tafallan, nekazal giroko etxe batean sortu zen 1951. urtean. “Neolitikoan bezala bizi ginen, animaliez eta soroez inguratuta”. Nerabe zelarik, 'Luzuriaga’ lantegian hasi zen lanean. Bertan, hogei urtez aritu zen. Lantegian ekintzaile sindikala izan zen;... [+]
Talde memorialistek deitutako manifestazioa Erorien monumentuan hasiko da 18:00etan eta Gazteluko plazan bukatuko da. Amaierako ekitaldian El Drogas, Gran Ritxarson, Ilargigorri eta La Chula Potrak esku hartuko dute, besteak beste. Gaia orokorrean nola dagoen azaldu dugu... [+]
Jesus Carreraren erailketaren 80 urteurrenean udal adierazpena plazaratu dute Hondarribiko udalbatza osatzen duten alderdi politiko guztiek.
1937 eta 1940 artean, Eusko Jaurlaritzak bere zerbitzu sozialen bidez, Iparraldeko osasun zentro handiena izango zena zabaldu zuen Bidarten: La Roseraie ospitalea. Helburua zen Hego Euskal Herritik gerraren ondorioz uholdeka zetozen zauritu eta elbarriak artatu eta... [+]