Berako matxinada eta Primo de Riveraren irribarrea
Bera (Nafarroa), 1924ko azaroaren 7a. Anarkista talde bat Beran sartu zen goizaldean, Primo de Riveraren diktaduraren aurka egin eta Espainiako Estatuan iraultza abiatu asmoz.
Espainiatik eta Hego Euskal Herritik Baiona, Hendaia eta Donibane Lohizunera ihes egindakoen artean Batzorde Zentralaren berri zabaldu zen urrian. Besteak beste, Migel Unamunok, Vicente Blasco Ibañezek eta José Ortega y Gassetek osatutako batzordearen asmoa Romanonesko kondea buru izango zuen Errepublika ezartzea zen. Horretarako, altxamendu orokorra egingo zuten azaroaren 8an, hainbat guarnizio militarren eta langile mugimendu osoaren babesarekin.
Lapurdiko iheslariak matxinadan parte hartzeko antolatu ziren. Azaroaren 6ko iluntzean, 42 kidez osatutako anarkista taldea Donibane Lohizunetik abiatu zen armak, eskudirua eta iraultzara dei egiten zuten eskuorriak hartuta
Horrenbestez, Lapurdiko iheslariak matxinadan parte hartzeko antolatu ziren. Azaroaren 6ko iluntzean, 42 kidez osatutako anarkista taldea Donibane Lohizunetik abiatu zen armak, eskudirua eta iraultzara dei egiten zuten eskuorriak hartuta. Goizaldeko ordu txikietan heldu ziren Berara. Kontrabandistak zirelakoan, Miguel Berasain aguazilak abisua eman zion Guardia Zibilari. Matxinatuen eta guardien artean tiroketa izan zen orduan: lau anarkista hil eta 27 zauritu zituzten tiroketan, eta guardia zibilen aldean, aldiz, bi hildako izan ziren.
Bi guardien hilketagatik lau lagun atxilotu zituzten: Pablo Martín Sánchez 25 urteko Barakaldoko gizon ezkongabea; Enrique Gil Galaz –haren daturik ez da ezagutzen–; Lugoko 29 urteko José Antonio Vázquez Bouzas; eta Juan Santillan Rodríguez Burgosko guardia zibil ohia.
Epaiketa bat nahiko ez eta...
Epaitegi militarrean epaitu zituzten lauak, baina lehen gerra kontseiluan absolbitu egin zituzten froga faltagatik. Hala ere, orduan, epaiketa errepikatzea erabaki zuten, lehen epaiarekin gustura ez zirelako geratu, nonbait. Madrilen egin zuten bigarren gerra kontseilua, abenduaren lehenean, eta froga berririk aurkeztu ez arren, heriotzera kondenatu zituzten Vázquez Bouzas ez beste hiruak.
Epaitegi militarrean epaitu zituzten lauak, baina lehen gerra kontseiluan absolbitu egin zituzten froga faltagatik. Hala ere, orduan, epaiketa errepikatzea erabaki zuten, lehen epaiarekin gustura ez zirelako geratu, nonbait
Berehala indultuaren aldeko mugimendua jarri zen abian. Besteak beste, Mateo Mugika Urrestarazu Iruñeko gotzaiak ahalegin berezia egin zuen, exekuzioaren bezperan hainbat telefono dei egiteraino. Baina ahaleginak alferrikakoak izan ziren. Ohikoa zen Alfontso XIII.ak horrelako kasuetan indultuak ematea, baina Berako matxinatuekin ez zuen erabaki hori hartu, herritarren artean zigortuekiko elkartasun giro nabarmena sortu zen arren (edo, agian, horregatik).
Enrique Gil eta Julián Santillan garrotean hil zituzten abenduaren 6an, Iruñean. Pablo Martín barakaldoarrak bere buruaz beste egitea lortu zuen exekuziora zeramatela.
Berako saiakeraren eta horren ondorioen xehetasun guztiak ezagunak dira; garaiko prentsan eta, besteak beste, Pio Barojaren La familia de Errotacho lanean jasota daude. Baina saiakeratik ehun urte bete direnean, oraindik zer aztertua badago gertatutakoaren atzean zeuden interesen eta ondorioen inguruan. Diktadura ahultzeko antolatutako saiakerak, itxuraz, diktadura indartzeko balio izan zuen azkenean.
Diotenez, Jose Antonio Primo de Riverak, kezka izpirik azaldu gabe, irribarre zabala ahoan eman zuen Beran gertatutakoaren berri.
Hiru bideo dira (albiste barruan ikusgai). Batak jasotzen du, grebak antolatzea leporatuta, Carabanchelen espetxeratu zituzten Jesús Fernandez Naves, Imanol Olabarria eta Juanjo San Sebastián langileak espetxetik atera ziren unea, 1976ko abuztuan. Beste biak Martxoak... [+]
Otsailean bost urte bete dira Iruña-Veleiako epaiketatik, baina oraindik hainbat pasarte ezezagunak dira.
11 urteko gurutze-bidea. Arabako Foru Aldundiak (AFA) kereila jarri zuenetik epaiketa burutzera 11 urte luze pasa ziren. Luzatzen den justizia ez dela justizia, dio... [+]
Bilbo Hari Gorria dinamikarekin ekarriko ditu gurera azken 150 urteetako Bilboko efemerideak Etxebarrieta Memoria Elkarteak. Iker Egiraun kideak xehetasunak eskaini dizkigu.
33/2013 Foru Legeari Xedapen gehigarri bat gehitu zaio datozen aldaketak gauzatu ahal izateko, eta horren bidez ahalbidetzen da “erregimen frankistaren garaipenaren gorespenezkoak gertatzen diren zati sinbolikoak erretiratzea eta kupularen barnealdeko margolanak... [+]
79. urtean, Vesubio sumendiaren erupzioak errautsez eta arrokaz estali zituen Ponpeia eta Herkulano hiriak eta hango biztanleak. Aurkikuntza arkeologiko ugari egin dira hondakinetan; tartean, 2018an, gorpuzki batzuk aztertu zituzten berriro, eta ikusi zuten gizon baten garuna... [+]
Luxorren, Erregeen Haranetik gertu, hilobi garrantzitsu baten sarrera eta pasabide nagusia aurkitu zituzten 2022an. Orain, alabastrozko objektu batean Tutmosis II.aren kartutxoa topatu dute (irudian). Horrek esan nahi du hilobi hori XVIII. dinastiako faraoiarena... [+]
AEB, 1900eko azaroaren 6a. William McKinley (1843-1901) bigarrenez aukeratu zuten AEBetako presidente. Berriki, Donald Trump ere bigarrenez presidente aukeratu ondoren, McKinleyrekiko miresmen garbia agertu du.
Horregatik, AEBetako mendirik altuenari ofizialki berriro... [+]
Andeetako Altiplanoan, qocha deituriko aintzirak sortzen hasi dira inken antzinako teknikak erabilita, aldaketa klimatikoari eta sikateei aurre egiteko. Ura “erein eta uztatzea” esaten diote: ura lurrean infiltratzen da eta horrek bizia ekartzen dio inguruari. Peruko... [+]
1936ko Gerran milaka haurrek Euskal Herria utzi behar izan zuten faxisten bonbetatik ihes egiteko. Frantzia, Katalunia, Belgika, Erresuma Batua, Sobietar Batasuna eta Amerikako herrialdeetara joandako horien historia jasotzeko zeregin erraldoiari ekin dio Intxorta 1937... [+]
49 urte eta gero Espainiako Poliziak Gasteizko Maria Sortzez Garbiaren katedralean eraildako bost langileak oroitu dituzte beste behin astelehen arratsaldean. Milaka pertsona batu dira Zaramagatik abiatutako eta katedralean amaitutako manifestazioan. Manifestari guztiek ez dute... [+]
Martxoaren 30erako Iruña-Veleia martxan, SOS Iruña-Veleia eta Euskeraren jatorria elkarteek manifestaziora deitu dute, Aski da! Argitu, ez suntsitu lelopean. Azken bi urteetan "hondeatzaileak sistematikoki eremu arkeologiko oso aberatsak suntsitzeko modu... [+]
Martxoak 3ko sarraskiaren 49. urteurrena beteko da astelehenean. Grebetan eta asanblada irekietan oinarritutako hilabetetako borroka gero eta eraginkorragoa zenez, odoletan itotzea erabaki zuten garaiko botereek, Trantsizioaren hastapenetan. Martxoak 3 elkartea orduan... [+]
1976ko martxoaren 3an, Gasteizen, Poliziak ehunka tiro egin zituen asanbladan bildutako jendetzaren aurka, zabalduz eta erradikalizatuz zihoan greba mugimendua odoletan ito nahian. Bost langile hil zituzten, baina “egun hartan hildakoak gehiago ez izatea ia miraria... [+]