Intuizioaren ebidentzia: erdara darabilten Euskal Herriko hedabideek bizkarra ematen diote euskarazko kulturari

  • Bertsolarien kasua da agerikoena: euskaraz eta erdaraz egiten duten hedabideetan, euskarazko bertsioan soilik dira ezagutarazten. Horrez gain, bistaratu da beste titular interesgarri hau ere: Euskal Herriko 11 hedabideren 2023ko lana aztertuta, Euskal Herrikoa ez den kanpoko kulturari eman zaion tartea %40 ingurukoa izan da. Alegia, hemengo komunikabideek ahots handia ematen diotela kanpokoari.

    Txostena aurkeztu du NOR ikerketa-taldeak, Euskarazko kulturgintzaren presentzia hedabideetan deiturikoa.

UEU

2024ko urriaren 27an - 08:00
Azken eguneraketa: 2024-10-29 11:30

Ukatu egiten zaio jende bati euskal kultura jasotzea. Nagusiki erdarazkoak diren arren, Euskal Herriko hainbat komunikabideren kontsumitzaile diren herritarren gehiengoak badaki euskaraz, ez da dudarik, eta CIESen datuek horrela baieztatzen dute –El Correo-ren irakurleen %51ak euskaraz egiten du, El Diario Vasco-ren %73ak, Naiz-en %90ak–. Baina kultur paisaia oso ezberdinak marrazten dituzte erdarazko eta euskarazko hedabideek. Ukatu egiten zaio jende bati euskal kultura jasotzea, eta, erdaldun asko, euskal kulturarekiko kontakturik gabe bizi dira.

Bistakoa da emaitza: euskara hutsezko hedabideetan, 2023an gehien agertu diren hamar kulturgileetatik zazpik euskara hutsean egiten dute lan; aldiz, gaztelaniakoetan, hamarretik hiruk egiten dute euskaraz, baina inork ez euskara hutsean. Elebidunetan, top-10eko zortzigarren postuan Harkaitz Cano ageri da; euskarazkoetan, top-10aren hurrenkera da Joseba Sarrionandia, Harkaitz Cano, Mikel Laboa eta Esti Urresola dira. Bi zerrendetan errepikatu diren izenen artean dago Urresola; ez da kasualitatea, 20.000 especies de abejas pelikularen sona iaz izan baitzen oro har.

2023an, Euskal Herriko 11 komunikabide esanguratsuenetan agerpen gehieneko kulturgileen hamarrekoa. NOR ikerketa-taldea

UEUren bueltan sortu zen Kultur Sorkuntzaren Transmisio Taldeak antolatu eta erakunde publikoek babestuta, Sormenean hezi, kulturan bizi jardunaldien hirugarren edizioan aurkeztu du NOR ikerketa taldeak labetik irten berri den txosten berria, Euskarazko kulturgintzaren presentzia hedabideetan deiturikoa. Azpeitiko San Agustin kulturgunean egin da jardunaldia.

Kultura” arloko 24.246 eduki 2023an

EHUren barnean antolatzen den NOR ikerketa taldeko kideek egin dute txostena, eta Euskal Hedabideen Behategiko koordinatzaile eta NOR taldeko Libe Mimenzak eman ditu xehetasunak, Naroa Burresok eta Ane Martinezek lagunduta. Galdera bat jaso zuten abiapuntu gisa, Mimenzak esan duenez: Euskal Herrian zer espazio mediatiko daukate euskal kulturgileek?

Euskal Herriko 11 komunikabidek kartografiatutako 2023ko paisaiaren analisia egin dute. ARGIAren 2023ko Kultura atalaren esposizio digitaleko lana aztertu dute, eta ondorengo komunikabide hauena ere bai: Berria, Arabako Alea, Goiena, Kazeta, Naiz, El Correo, El Diario Vasco, Noticias de Navarra eta Eitb.eus.

Guztira, iazko urtean, 24.246 eduki argitaratu ziren aipaturiko komunikabide horien Kultura ataletan. Horietatik 8.500 pasa izan ziren euskaraz, eta 15.700 inguru gaztelaniaz. Portzentajean, %35 inguru euskaraz, %65 gaztelaniaz. Aztertutako hedabide horien artean, pieza gehien argitaratu zituena El Correo izan zen, eta gutxien Kazeta.

Corpusean, kultur entitateak eta kulturgileak atzemateko lana egin dute. Datu argigarria da: 9.532 eragile agertu ziren guztira, eta horietatik 5.637 izan dira Euskal Herrikoak –%60ren bueltan–. Titular interesgarria da hori, Euskal Herriko marko mediatikoan nor badiren hedabide zerrenda horrek kanpoko kultur ekoizpenei tarte handia eskaintzen die, Kultura ataleko pieza guztien %40. Beraz, hemen jasotzen eta hedatzen da kanpokoa, hemengoa inork kanpoan hedatzen ez duen bitartean.

Ikerketa-lanean aintzat hartu behar da produkzio uneko erabaki hau: hedabide bakar batean eta behin bakarrik argitaratutako kultur arloko eragileak kanpo utzi dituzte. Gainontzekoak barrura, baldin eta Euskal Herrian eginiko ekoizpena bada.

Musika eta literatura, nagusi

Hedabideetan agertu ziren Euskal Herriko 5.637 kulturgileen artean, ia %92a diziplina bakarrean aritu zen, edo, hobe esanda, diziplina bakarrean izan zuen esposizioa. Batean baino gehiagotan dabiltzanak, oro har, bertsolariak dira.

2023an, Euskal Herriko 11 komunikabide esanguratsu hartuta, grafikoa: kulturgile kopurua ehunekotan, diziplinaka banatuta, hedabidez hedabide NOR ikerketa-taldea

Ildo orokorrean, azpimarratu beharreko hainbat gako eman ditu NOR-en txostenak. Alde handiz, euskaraz zein erdaraz, musikariek dute presentziarik handiena komunikabideetan, eta atzetik dituzte literatura arloko sortzaileak eta zinema eta ikus-entzunezkoetakoak.

Aintzat hartu behar da, kopuru absolututan, literatur sortzaile gehiago daudela musikariak baino –hedabideetan duten presentzian hori horrela dela baieztatu dute datuek–, baina protagonismo handiagoa dute musikariek. Era berean, bertsolariak kopuruz gutxiago direla adierazi dute, baina agerpen-maila handia da. Beste muturrean dira, aldiz, arte-plastikoak eta antzezpenaren alorrekoak.

Lehen El Correo eta Kazeta aipatu dituzte pieza kopurutan, baina gerturatze bat beharrezkoa da horretan. Izan ere, Kazeta-k espazio handia ematen die bertsolariei, eta El Correo-k, erlatiboki, oso txikia. Norabidea markatzen du horrek, beste kasuetan ere horrela baita: bertsolarien agerpena erlatiboki handiagoa da euskarazko hedabideetan, baita elebidunak diren hedabideen euskarazko bertsioetan ere. Gaztelaniazko edukietan ez dago bertsolaritzarik, apenas. Eitb.eus da salbuespena, euskarazko eta gaztelaniazko bertsioak oso paretsuak baititu.

2023an, Euskal Herriko 11 komunikabide esanguratsu hartuta, grafikoa: kulturgile kopurua ehunekotan, sorkuntza hizkuntzaren arabera, hedabidez hedabide NOR ikerketa-taldea

Naiz-en kasuan, alde handia dagoela seinalatu dute. Euskarazko artikuluetan, presentzia izan duten kulturgile guztiek egiten dute zerbait euskaraz, eta hamarretik zortzik euskara hutsean. Aldiz, gaztelaniazko edukiari dagokionean, El Correo-ren pare agertzen da grafikoan.

El Diario Vasco-n ere ez dituzte edukiak parekatzen, ezta gutxiago ere. Euskara hutsean aritzen den kulturgilerik ez da ageri gaztelaniazko orrietan, baizik eta beti euskarazkoan. Eta, gaztelaniaz ageri diren gehien-gehienak, gaztelania hutsean ari dira. Bitxia da El Diario Vasco-ren Kultura atalean gehien errepikatu den izena Julian Iantzi izatea.

2023an, Euskal Herrian euskaraz eta erdaraz egiten duten lau komunikabide esanguratsuk euskaraz jarduten duten kulturgileei eskainitako tartea, kopuru absolututan. NOR ikerketa-taldea

Lau puntuko ondorio sorta

Zerrenda osatu du Mimenzak, aurkezpenaren amaieran. Intuizioaren ebidentzia izan da lehenbiziko ondorioa: "Euskarazko hedabideek eta elebidunek, argi geratu bezala, kultur paisaia ezberdinak irudikatzen dituzte. Euskarazko hedabideek garrantzia handiagoa ematen diote euskarazko sorkuntzei, eta gaztelaniazkoek gutxi". Horren adibide esanguratsu ipini ditu Naiz, El Correo, Diario Vasco eta Noticias de Navarra. Izan ere, hedabide horien euskarazko bertsioetan badute presentzia –gehiago edo gutxiago– euskarak eta euskaraz lan egiten duten kulturgileek, baina ukatuak dira gaztelaniazko artikuluetan, "karikaturara hurbiltzeraino". "Trakzioa vs galga (edo gutxienez neutralizazioa)", aipatu du Mimenzak.

Bigarren ondorioa: hamaika hedabideko sorta horretan, kultura arloko artikuluen %40 inguru izan ziren kanpoko kulturakoak. Argi esan du Mimenzak: "Gure komunikabideak, batez ere elebidunak, kanpoko kulturaren zabaltzaile dira".

Hirugarrena: transmititzen ez den kultura bat ezin da hautatu. Intuizioari ipinitako bigarren ebidentzia da. "Bada publiko potentzial bat ez dena jasotzen ari euskal kultura, baina ez zaio bazka ematen, ez zaio erakusten", finitu du hizlariak.

Eta, azkenik, euskal hedabideei enkargua: "Errealitatea aldatu da, baina badirudi kartografia zaharrekin ari garela". Hau da, ikerketa-taldearen iritziz, komunikabideek ez dituzte haien gaur egungo audientziak ongi ezagutzen, eta duela 40 urte zegoen errealitate soziolinguistikoarentzat ari dira oraindik.

"Garaia da komunikazio sistema, kultura sistema, orainetik gerora proiektatzeko, garena kartografiatzen hasteko, kultura hila baino, kultura bizia gailendu dadin", esanez amaitu du Libe Mimenzak txostenaren aurkezpena.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Kultura
2025-04-30 | Jon Torner Zabala
Aramu + AimarZ
Bizirik bada, musikaren berotasunagatik da

Aramu + AimarZ
Noiz: apirilaren 26an.
Non: Zumarragako Zelai-Arizti frontoi irekian.

---------------------------------------------------------

Udalaren webguneak dio: "Bide Bizia marka turistikoa eta izen bereko jaialdia Zumarragaren arima munduari erakusteko,... [+]


Ziburuko azoka - Azokaroa
“Azoka hedatzen ari gara, baina gure neurrian, era kontrolatuan”

2019an hasi zen Ziburuko azoka eguneko ekitaldi gisa, baina azken urteetan azoka egunaz aparteko ekitaldiak antolatu izan dira inguruko herrietan ere: Azokaroa da. Ladix Arrosagarai Baltsan elkarteko kidearekin mintzatu gara Azokaroaren nondik norakoez.


2025-04-30 | Bertsozale.eus
Babes Kutxa: urrats txiki bat sortzaileen baldintzak duintzeko bidean
Administrazio publikoak baditu mekanismoak soldatapeko langileen ezintasun puntual edota behin-behinekoen aurrean erantzuteko. Kultur sortzaileen kasuan, ez. Babes Kutxarekin egoera horri erantzun nahi dio Bertsozale Elkarteak.

Aisialdia, kirola eta kultura, mugikorrik gabeko arnasgune Urretxun

Herriko kirolgune, liburutegi, gazteleku, kulturgune, eskola inguru eta abarrek bereizgarria gehitu dute sarreran, jendeari eskatuz mugikorra bazter utz dezala. “Kalitatezko aisialdiaz gozatzea da helburua, arreta horretara jarrita, mugikorrak ekarri ohi duen distrakzioa... [+]


Antton Valverdek jasoko du Adarra saria

Ekainaren 21ean jasoko du saria artista donostiarrak, Viktoria Eugenia antzokian, eta kontzertua emango du jarraian.


2025-04-28 | ARGIA
Uxue Alberdiren “Hetero” liburuaren aurkezpenak emango dio hasiera Azokaroari

Ziburuko Liburu eta Disko Azokaren 6. edizioa ekainaren 7an izango da. Girotzeko eta azokaren eragina inguruko herrietara zabaltzeko, aurreko asteetan zehar sei ekintza kultural antolatu dituzte Baltsan elkarteak eta ARGIAk elkarlanean. Lehena martxoaren 30ean izango da,... [+]


Bai, filosofatu dezagun heriotzaz

Zer nolako harremana dugu heriotzarekin? Zer nolakoa helduek, zer nolakoa haurrek? Adinean gora egin ahala nola aldatzen da heriotzarekiko dugun begirada? Eta nola hitz egin heriotzaz haurrekin?

Bai, gai tabua bada ere, hitz egin dezagun heriotzaz. Hirugarren saio honetan... [+]


Anestesia, Delirium Tremens, Zea Mays, Talco, Zetak eta Naxker Hatortxu Rockeko iragarpen berrien artean

24 talde berri iragarri ditu Hatortxu Rock elkartasun jaialdiak. 63 talde iragarri dituzte dagoeneko eta guztira, 100 talde izango dira jaialdiko bost eszenatokietan.


Izaki Gardenak
Kantuak euria atertu zuenekoa

Izaki Gardenak
Noiz: apirilaren 20an.
Non: Iruñeko Gazteluko Plazan.

-----------------------------------------------

Ordu erdia baino ez da falta Iruñeko Gazteluko Plazan kontzertua hasteko; baina erdi hutsik da oraindik, euria ari baitu. Porlanezkoa nahiz ez den,... [+]


MADDI OIHENART
“Kantuen ikastez hasi nintzen euskara ikasten”

1997an plazaratu zuen Maddi Oihenartek (Barkoxe, 1956) lehen diska, Lurralde zilarra, Mixel Arotze eta Mixel Etxekoparrekin batera. Txiki-txikia zenetik barrenean dituen paisaiak, isiltasunak eta soinuak partekatzen dizkigu kantuan ari denean. Kantatzean aurreko ahotsen... [+]


Asier Urbieta, 'Faisaien irla'
“Guretzako mugarik ez dago eta horrela estreinatu behar zen: mugarik gabe”

Asteazkenetik aitzina Ipar Euskal Herrian, eta ostiraletik Hego Euskal Herrian; film oso gutxi estreinatzen dira horrela zinema aretoetan. Halaxe egingo du asteon Faisaien Irla-k. Fikzioa baitira mugak, horrela dio Asier Urbieta (Errenteria, 1979) zuzendariak: ez dira... [+]


Sarako Idazleen Biltzarraren 42. edizioak euskal idazle eta irakurle andana bildu ditu

Ekintza sorta ugariko bi eguneko egitaraua eduki dute bertaratu diren irakurleek: besteak beste, liburu azoka, ikuskizunak, tailerrak eta mahai-inguruak izan dituzte. Maider Elcano koordinatzailearen ustez, Biltzarraren indarra idazleei eta sortzaileei lekua ematen dien... [+]


Emakumeek lan munduan izandako garrantzia islatu dute Arabako Arte Ederren Museoan

Arabako artisten 35 lan paratu dituzte Emakumea. Familia eta lana erakusketan, Gasteizen. Aukeraketa egiteko, kanpoan utzi dituzte historian zehar emakumeak sarritan margotu izan diren beste egoera eta estereotipo batzuk, eta lanari lotutakoei eman diete garrantzia. Urriaren... [+]


Eguneraketa berriak daude