Teknologiaren eta komunikazioaren arloko hainbat adituk eta kidek parte hartuko dute euskara eta teknologia elkartzea helburu duen jardunaldi dibulgatzailean. Urriaren 17an egingo da, Donostiako San Telmo Museoan.

Iametzak aurtengo edizioaren bitartez teknologiaren erabilera “etikoagoa, iraunkorragoa eta bideragarriagoa” aldarrikatu nahi du. Adimen artifizialaren “eztandaren sasoia” dela nabarmendu du, eta “inoiz baino garrantzitsuagoa” ikusten du erabiliko diren tresna informatikoei eta martxan jarriko diren digitalizazio prozesuei buruzko erabakiak “pertsonen behar eta eskubideak lehenetsiz” hartzea, baita teknologia “betaurreko kritikoz begiratzea” ere: “Euskarabilduak ikuspegi kritikoa sakondu eta zabaldu nahi du. Gelditu, ingurura begiratu eta norantz goazen ikusi nahi dugu, eta artifizialaren gainetik, pertsona eta komunitateei garrantzia nabarmendu ”.

Datuen kudeaketa eta algoritmoen demokratizazioa
Adimen artifizialak algoritmoak ditu oinarri, Iametzaren arabera “problema bat ebazteko eman behar den urratsen deskribapen formala”. Komunikazio enpresak azaldu du datuak algoritmoen lehengaiak direla, eta “ondasun preziatuena”. Azpimarratu du “datu ugari oparitzen” dizkiegula erraldoi teknologikoei, eta “doako zerbitzuaren aitzakian” datu horiek “euren teknologia elikatzeko” erabiltzen dituztela. Iametzak dio enpresa pribatuen sisteman sartzen diren lehengaiek, datuek eta prozesamenduko arauek “azken emaitza %100 baldintzatzen” dutela.

Iametzak eskatzen du publikoa izatea algoritmoen bitartez ematen den azken emaitza nola eta zein irizpiderekin erabakitzen den, eta, dioenez, “oso garrantzitsua” da jakitea algoritmoak nola eraikitzen diren, horrek zehaztuko edo markatuko baitu eraikiko den mundu edo gizarte mota. “Arau horiek publikoak balira, segur aski mundua apur bat etikoagoa izango litzateke”. Euskarabildua jardunaldian datuen etikan eta pribatutasunean aditua den Manuela Battaglini abokatuak hartuko du parte, eta algoritmo publikoei buruz hitz egingo du. Abokatuak “gobernantza demokratiko bat lortzeko beharra” azalduko du, eta testuingurua “botere kontzentrazioei” dagokienez.

Algoritmoen arauak publiko egitea eskatzea “ezinezkoa” dirudiela nabarmendu du Iametzak, baina aldarrikatu du administrazio publikoan erabiltzen den adimen artifizialak modu publikoan funtzionatu beharko lukeela: “Herritarrok eskubidea dugu administrazioaren erabakiak zergatik eta nola hartu diren jakiteko”. Nabarmendu du algoritmoek norberaren gustu edo nahiekin bat datozen edukiak eskaintzea dutela helburu, eta horrek gizarteak “geroz eta mundu ikuskera murritzagoa” eta “ez anitzagoa” izatea ekartzen duela.

Las redes son nuestras (Sareak gureak dira) liburuaren egile eta kazetari Marta Guerrero Francok “sare kooperatibo eta demokratikoagoak” bilakatzeko proposamenak egingo ditu Euskarabildua jardunaldian. Kazetariak aldarrikatzen du Internet sorreran “deszentralizatua, anitza eta librea” zela, eta proposamenak egingo ditu “berriro Internet guztiona” bilakatzeko.

Teknologia, garapen ekonomiko eta sozialerako lagungarri izatea
Datuak biltzen dituen “hodeia” konpainia handien kontrolpean dagoela adierazi du Iametzak. Horren aurrean, beharrezkoak ikusten ditu datuen kudeaketa eta zaintza lokalak, “gizakiaren beharretara egokitutako teknologia sortzeko eta lantzeko”, euskarari “balioa emateko”, eta teknologia “gizakiaren mesedera erabiltzeko, eta ez alderantziz”. Teknologiaren jabe bilakatzea  beharrezkoa ikusten du, eta garapen ekonomiko eta sozial “jasangarria” sustatzeko bideak proposatu ditu; esaterako, teknologia propioa garatzea eta kontrolatzea, tokiko elkarte eta kooperatibak saretzea, edota jakintza partekatzea: “Azpiegitura teknikoak eta telekomunikazioak kontrolatzen baditugu, komunitateek beren partaideen beharrei egokitutako teknologia sortu, partekatu eta berraprobetxatzeko aukera izango dute. Eta hori soilik software libre eta burujabearen bidez lor dezakegu”.

Aurtengo edizioan Euskal Herriko hainbat proiektu eta egitasmori ikusgarritasuna emango die Iametzak, hala nola zerbitzari lokalak eraikitzen ari diren kolektiboei, edota Common Voice egitasmo komunitarioari– lankidetza irekiko proiektua, ahots-grabazioen datu-base librea sortzeko–. Azken horren bitartez azalduko dute "ahotsaren bitarteko teknologian aurrera nola egin daitekeen".

Hezkuntzan, erraldoi teknologikoen esku-hartzea
Aurtengo udan Nafarroako Gobernuak Microsoften esku utzi du administrazioa digitalizatzea, “enpresa-lehiakortasuna hobetzea, lan-aukerak sortzea eta talentu digitala bultzatzea” ekarriko duela argudiatuta, eta Eusko Jaurlaritzak 2022an lau urterako lankidetza akordioa sinatu zuen Google-ekin, ikastetxe publikoetan multinazionalaren tresnak erabiltzea ahalbidetzen duena. Iametzak adierazi du multinazionalek egindako eskaintzek “tresnak erraztea eta bide erraz bat aukeratzea” ahalbidetzen dutela, oso “baldintza erakargarriekin”, baina Euskarabilduan azpimarratuko dute garrantzitsua dela garrantzitsua dela “burujabetzari heltzea”, nahiz eta batzuetan ez izan biderik errazena. “Beharrezkoa da hezkuntza bezalako esparru publiko eta erabakigarri batean tokiko digitalizazio plan eta estrategiak garatzea, non euskarari eta kalitatezko irizpideei lehentasuna emango zaien. Beharrezkoa da herri batek horretarako gaitasuna garatzea”.

Konpainia handiek euskara ez dutela kontuan izaten nabarmendu du Iametzak, euren interes komertzialei begira jarduten dutelako. Gaineratu dutenez, teknologiaren jabetza eskuratuz gero, adimen artifiziala “aliatu” eta “lagungarri” izan daiteke Euskal Herriko kultura eta errealitatea kanpoan ezagutarazteko.