Denok dakigu askatasuna kontzeptu zaila dela, ertz askotarikoa, hitzez definitzen zaila. Maiz mugagabetasunarekin definitu ohi dugu, baldintzamendurik gabe erabaki ahal izatearekin, ondoriorik ez edukitzearekin, edota ekintzen ardurarik hartu behar ez izatearekin. Baina ez denez existitzen mugarik gabeko ezer, elkar baldintzatzen ez duen harremanik, ondoriorik ez dakarren ekintzarik, edo ekintzen ardurarik gabeko ongizate jendarterik, libertatea zer da, ezinezko zerbait? Eta hala izanda, beste norbaitek beharko gaituela gidatu eta bideratu? Ondorio arriskutsua.
Heziketa libreaz aritu beharrak gai honen inguruko hausnarketa luzea eginarazi dit, zehaztu egin behar delako non ote dagoen modu askean edo ez askean haztearen arteko benetako ezberdintasuna, gakoa. Erantzunen xerka, eta filosofia, psikologia, politika eta soziologiari "galdetuta", hauxe da askatasunaz orain nire buruan egiten dudan irudia: askatasuna, izan ahal izatea da.
Horrela planteatzeak begirada beste toki batean jartzeko bederen balio duela uste dut, "mugak bai, mugak ez", "ondorioak bai, ondorioak ez" ohiko galderetatik at, izateko ume batek behar duen hori elikatzeko ahaleginean jartzeko indarra.
Haur batek jolas librea behar duela jakin, adibidez, eta horretarako nahikoa denbora, espazioa eta modua ote dituen galdetzea geure buruari. Nahiz eta ezin izango duen, jakina, edozein unetan edo edozein espaziotan jolastu, ez edozein modutan, bederen. Behar duena ematen diogu, baina muga (hots, forma) bat emanda. Adibidez.
Ez zait gustatzen askatasunari ematen zaion zentzu utopikoegia, eta izaera errealagoa eta utilitarioagoa eman nahian-edo, askatasunaren tresnaren ideia asmatu nuen garai batean, ikastaroetara zetorkidan jendeari opari emateko, egoki erabiltzen ikasiz gero beti poltsikoan eraman beharreko ezinbesteko gailu gisa.
Ondorioena beste mundu bat da; zenbateraino erabiltzen dugun zigorraren eufemismo gisa
Tresnak bi kable ditu. Bata geure buruarekin konektatu behar dugu, zer nahi-behar-desio dugun jakiteko, eta bestea kanpoaldearekin, errealitate konkretu hori nolakoa den ezagutzeko. Askatasunaren formula litzateke, nahi edo behar dugun hori egitea, errealitate konkretu batek duen formaren eta dituen mugen barruan, egiten dugunak ekarriko digun ondorioaren jakitun, eragin dezakegun kaltearen arduradun bezala, erreparazioa egiteko prest.
Errealitatearen mugak onartu daitezke, errealitate horrek daukan forma edo izaeraren zentzuan, eta nire nahia horri egokitu. Baina errealitatea moldatu ere egin daiteke, nik behar dudan hori egingarria izan dadin. Gero, noski, gainditu eta apurtu beharreko mugak daude, pertsonon beharren kontrakoak direlako, besterik gabe. Bai, iraultzaz ari naiz, eta eskubideen defentsa zilegiaz. Errealitatearekiko kableak zapalkuntzak antzemateko ere balio behar baitu, eta kasu horretan psikologikoki behintzat emantzipatzeko balio du askatasunak. Badakit zapalduta nagoela, eta badakit nor edo zer den horrela naukana.
Ondorioena beste mundu bat da; zenbateraino erabiltzen dugun zigorraren eufemismo gisa, zenbat mendeku gose, biolentzia, eta gehiegizko moralaren eragin dagoen ustez ondorio gisa aurkezten dugunaren atzean. Zerbaiten ondorioa, ekintza batek ekartzen digun ondorioaren bitartez ikasten duguna baizik ez da. Gehi –adina kontuan hartuta– inguruan sortutako kaltea konpontzen saiatzea.
Oso gai konplexua da, badakit, baina badago beti gogoratu beharreko printzipioa: askatasuna norberarena da. Zeren eta beste norbaitek eman behar baldin badizu, lehenago kendu dizun seinale da. Gugan dago, poltsikoan.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
2023ko otsailean irakurri nuen berria prentsan, eta triste geratu nintzen, ezustean harrapatu eta zer pentsatua eman baitzidan. Azpeitiko Jostaldi Kirolak Erdikaleko denda itxi egingo zuten, 48 urteko ibilbidearen ondoren.
Denboran atzera bidaiatu arazi zidan horrek. Makina... [+]
Datorren larunbaterako, urtarrilaren 11rako, Sare Herritarrak euskal presoen eskubideen aldeko manifestazioa deitu du, beste urte batez, Bilbon. Aukera paregabea da gure herriarentzat elkarbizitzaren bidean aurrera egiteko, hainbat hamarkadatan liskar bortitzetan murgilduta egon... [+]
Urtarrilaren 20rako bidea. Donald Trump urtarrilaren 20an izendatuko dute AEBetako presidente. Demokraten aldeko elite ekonomikoak hainbat aldiz saiatu dira Trump hiltzen. Lortuko al dute helburua urtarrilaren 20a baino lehen? Hortaz gain, guda fase berri garratzagora eraman... [+]
Iratzarri ginelarik, kulturalki eta administratiboki, paisaiak hiru abiadurako deserri bat erakusten zuen.
Kulturari dagokionez, hori baieztatzeko –berriro– aukera eduki nuen joan den azaroaren 14an, Ortzaizeko Menta liburu-denda goxoan. Hara bildu ginen... [+]
Elurrak lurra ezkutatzen du, baita laketu nahian dabiltzanen izakiek utzitako arrastoak ere. Elurraren edertasunaren azpian denbora dago, urteak, belaunaldiak, efemerideak, hitzorduak; baina denborak aurrera egiten duenean esan gabeko hitzak agertzen dira lehenago edo geroago... [+]
Munduarenak ere egin du, sinbolo bat delako aspaldi, zeren eta historian lehenago ere egin dira genozidioak eta egingo dira gehiago (zorte txarra, aizu, han jaiotzea egokitu zaizu), baina Palestinarenak ezaugarri bereziak ditu:
Usaian bezala, agertu ziren baratze zokotik, Mercedesa pasaiaren erdian berean aparkaturik, errotak ez zikintzeko belar eta istiletan, eta jin ziren atarirainoko bidexkan gaindi, triki-traka, plater handi bat eskutan. Usaian bezala, ageri zen la bûche prestatu zutela... [+]
Udazkena amaitzen den ber, Euskararen Egunean, euskararen urtaroan edo Durangoko Azokan beleak agertzen dira. Euskararen erabileraren inkesta soziolinguistikoen emaitzez jakitun, "politically correct" ariketak ez du inor harritzen jada. Ttattarrik gabe, cool eta irria... [+]
2025erako teknologia aurreikuspenen azterketa arina egin dut. Urtero bezala, medioetan 2025ean teknologiak ekarriko duenaz hitz egiterakoan diskurtsoa oso antzekoa da. Teknologiaz idazten dugun askok badugu etorriko denarekiko gehiago jakiteko larritasuna, berria aurreratzeko... [+]
Gabonetan liburu berri bat utzi dute mesanotxean. Etxearen filosofia eta poztasunari buruzkoa, Emanuele Cocciak berriki idatzia. Coccia, filosofo italiarra, ezaguna egin da landareekin ditugun loturak ezagutarazten planeta osasungarri bat eraikitzeko bidean, eta esanguratsua da... [+]
Berriz hasi dira laborarien manifestaldiak frantses estatu guzian. Sindikatu desberdinek aldarrikapenak hedatzen badituzte ere, entzun den lehena eta komunikabide nagusietan gomit izan dena, FNSEA "nagusia" izan da. Zer du saltzeko? Gezur andana bat ahal bezainbat boz... [+]
Badira, garun distiratsua izanik, "zehaztasun gutxiko" definizioekin, gauza bera, beste era batera esanda, aldatzen eta itxuraldatzen adituak direnak. Berea zen, eta hainbat hamarkadatan errepikatu den proiektu in eternum bat izan da. Hasiera batean hori zen hegemoniko... [+]
Abenduaren 26an, aireko eraso batean, Israelgo armadak bost kazetari palestinar hil zituen. Haiekin 130 kazetari palestinar hil zituzten. Albiste horrek gauza pare bat gogorarazi dizkit, lehenengoa, benetako kazetariek jasaten duten jazarpena munduko edozein lekutan, adibidez,... [+]
Azken hilabete hauetan hainbat institututan lan egitea egokitu zait eta, uneren batean edo bestean, ikasleekin lan merkatuak eskaintzen dituen aukerez hitz egin behar izan dut. Ikasleen tipologia askotarikoa da eta hiri berean asko aldatzen da auzo batetik aldamenekora,... [+]