BBVAk Sabadellen kontrola eskuratzeko egindako Erosketa Eskaintza Publikoak (EPP) harrabotsa sortu du, duen dimentsio ekonomiko eta politikoagatik. Espainiako Estatuko bigarren banku handiena bihurtuko litzateke BBVA, soilik Santander bankuaren atzetik, eta Europako hamar banku handienen top-ean kokatuko litzateke. Hedabide nagusiak samaldan irten dira opa hostil (EPP oldarkorra) delako horren ondorioak aztertzera –enpresako zuzendaritzaren oniritzirik gabe akziodunei zuzenean salerosketa proposatzea–, eta eskuak burura eraman dituzte, herritarren hipotekak eta enpresen kredituak gorbatadun gutxi batzuek maneiatuko lituzketelako.

Baina bankuen kontzentrazioa ez da zerutik San Pedrok bidalitako zerbait; 2008ko krisiaz geroztik Europan gizentzen ari diren piztia bat da.

BBVAk aspaldi jaso zituen hegoak Bilbao eta Vizcayatik Madrilgo eta nazioarteko negozio hobi zabalagoetara, apenas egoitza soziala utzita gure lurretan, Neguriko euskal erroen testigantza sinboliko moduan. Sabadellen kasuan, 2017ko urriaren 1eko erreferendumak bultzatuta aldatu zuen egoitza soziala Alacantera –bide batez, burtsan %6 irabazi zuen–, baina herrialde katalanetako enpresekin lotura estuagoa omen du, eta horrek bihurtu du pelikula honetako biktima txintxo, bidean jan dituen harrapakinak askoz gutxiago ez diren arren.

Euskal Herrian BBVAren oldarraldiak izan duen oihartzunak ez du zerikusirik Herrialde Katalanetako hedabideek gaiari eman dioten arretarekin. Ez da erraza jakitea zergatik iragarri zuen BBVAk Sabadell erosteko asmoa Kataluniako hauteskundeen bezperetan, baina horrek operazioaren inguruko esamesak hauspotu ditu, eta alderdi, patronal zein gobernu oro bere kontra jarri du.

Vilaweben irakur dezakegu Vicent Partal zuzendariaren editorial gogor bat. Sabadellen buru Josep Oliuren kexak “krokodilo malko zinikoak” direla dio Partalek –erreferendumarekin izandako jarrera akordura ekarrita– eta harriturik dago, Juntsetik PPraino, banku alacantarra babesteko zabaldu den diskurtso homogeneoarekin.

Egunkari digital berean, Jordi Goulak, La Vanguardia-n esperientzia handia izan duen kazetari beterano eta ekonomialariak, El BBVA treu l’artilleria pesant (BBVAk artilleria astuna atera du) izenburu belikoa duen analisia publikatu du: “Garbi dago finantza munduan inflexio puntu bat dela”, onartu du, baina ez du batere klaru BBVAk kontuak azti egin dituenik “pilota akziodunen teilatuan” utzita.

Sabadelleko akzioen %90 free float dira finantzen jergan, hau da, ez daude kontrolatuta –nahiz eta asko BlackRock, Vanguard, Norges eta antzekoen esku dauden–, eta inork ez daki hartzaren besarkada free loving potolo bat jasotzeko prest diren akziodun horiek, balore-merkatuan lau sos irabazteko.

Erne, arrisku sistemikoa

Sabadellen erosketak sortuko lukeen banku-kontzentrazioak ez ditu ezustean harrapatu batzuk. Joan Ramón Sanchís da horietako bat, Valentziako Unibertsitateko Guztien Ongizaterako Ekonomiaren katedrako zuzendari izandakoa eta finantza erakundeen inguruko hamaika liburu kritiko idatzitakoa, tartean Viejo Topok argitaraturiko ¿Es posible un mundo sin bancos? (Posible al da bankurik gabeko mundu bat?).

Sanchísek urteak daramatza gertatzen ari den bankuen fusio eta gizentze prozesuaren arrisku sozialez ohartarazten. Youtubeko Parlem d’Economia bere kanalean, etxeko logelan grabaturiko zortzi minutuko bideoan argiro laburbiltzen ditu, kaletar xumeontzat, BBVA eta Sabadellen arteko bateratzeak eragingo lituzkeen kalteak.

“Aspertuta nago, guztiz aspertuta, zeren eta urte askoan hitz egin dut banku handien fusioek izan ditzaketen ondorio larriez –kexu da ekonomialaria–. Denbora luzez bankuen fusioak egin dira, eta horrek eragin oso negatiboak izan ditu, esaterako bezeroei abusuak ekarri dizkie, baina inor ez da kontra agertu”. Kuriosoa egin zaio orain BBVAk Sabadelli egindako EPPk sorturiko larritasuna.

Fusioek bankuen arteko lehia gutxitzen dutela dio Sanchísek, baina batez ere horrek sortzen duen “arrisku sistemikoak” jarri behar gaitu erne: “Bankua hain handia bihurtzen da, krisi bat gertatzen denean ezin dela erortzen utzi eta diru publikoa injektatu behar zaiola”. 2008an gertatu zen bezalaxe. Orduan, estatuak zor publikoa handitzen du “obligazioa” omen duelako bankuen galerak finantzatzeko –erran nahi baita sozializatzeko–, eta noski, zerbitzu publikoak mantentzeko zen diru guztia irensten du piztiaren ahoak.

Herritarrei eragin diezaiekeen beste kontu bat sukurtsalen duplizitatea da. Bankuetako lantaldearen “berregituratzea” eta antzeko eufemismoen atzean zer dagoen ere oso ongi ikasi baikenuen 2008ko krisiarekin, baina badaezpada Sanchísek gogorarazi digu: “Bulegoak itxi eta lanpostuak suntsitzea”.

Gainera, kontzentrazioak bankuen boterea handitzen du: “Beraien negoziazio ahalmena handitzen da bezeroaren aurrean, eta hala, finantza bazterkeria erabili dezakete”, dio. Enpresa txikiek zailtasun handiagoak dituzte kredituak lortzeko, eta familientzako hipoteken eta abarren baldintzak ere asko gogortzen dituzte bankuek. Nora garamatza horrek? Hitz bakarrean ez, baina hirutan esanda: komisioak, abusuak, iruzurra.   

Txiza egiten txapeldunak  

Carlos Cuerpo Ekonomia ministro espainiarrak Bruselara bidaiatu zuen, BBVAk Sabadellen kontrako EEPa jaurti eta biharamunetan. Banku-kontzentrazioak Espainiako Gobernuari sortzen dizkion “kezkak” azaldu dizkio ministroak Europako Banku Zentraleko (EBZ) ikuskatzaileen buruari. Ez dirudi herritarraren hipotekak edo kutxazain-bulegoko langilearen kondizioek loa galarazten diotenik, kalkulu politikoek bainoago.

EBZren erantzuna mutis handi bat izan. Zer gehiago espero zitekeen banku erraldoien sorrerak pozik txalotzen dituen erakunde batekiko? EBZko arautzaile teknokraten ustez, krisi bat aguantatzeko adina kaudimen izan behar dute bankuek.

Frankfurtek urteak daramatza banketxeen bateratzeak bultzatzen –eta mugaz gaindikoak badira hobe–, “europar txapeldunak” sortzeko bidean. Finantzetan, energian, telekomunikazioan, baita mikrotxipak sortzeko mega-lantegietan ere, ideia bera da: munduko potentziekin parez pare lehiatzeko, Europar Batasunak alimaleko korporazioak behar ditu. Txiza zeinek urrunago egin.

Espainia dago banku-kontzentrazioaren gurdiaren abangoardian –2008an 55 banku zeuden estatu osoan, hamabost urte geroago, 9 besterik ez–, eta atzetik doaz gehiago ere. Frantziako Estatuan, adibidez, BNP eta Société Génerale erraldoien arteko ezkontzari buruzko zurrumurruak ez dira isildu. Munduko 100 banku handienen artetik 37 kontinente honetan daude.

Azken finantza krisian, mundu mailako too big to fail fenomenoak (handiegia erortzen uzteko) aurretik eraman zituen herritarren aurrezkiak eta diru-kutxa publikoetako azken zentimoak. Baina agintariek ez dute, ez kuanto, kataklismo horretatik irakaspen askorik atera.