Las Vegas hiri ezagunetik ordubetera Creech-eko aire-base militarra dago basamortuaren erdian. 1950eko hamarkadan, Gerra Hotzean, ia mila leherketa nuklear "esperimentalen" lekua izateagatik ospetsu egin zen. Creechen koordinatu dituzte azken 20 urteotan AEBek mundu osotik egindako drone eraso gehienak.

Base militarraren sarrerako atearen gainean ondoko hitzak daude idatzita: "Ehiztarien etxea". Drone pilotuei eta operadoreei ehiztari deitzen diete. Drone pilotu ohien memorietan (Matt J. Martin, 2010), "arratoi", "uso", "oilo", "sagu" eta abarren ehiza deskribatzen dute, pertsonen ordez. Hildakoei bugsplat (intsektuen zipriztina) deitzen diete. Pertsona bat hiltzea askoz errazagoa da biktimari gizatasuna kentzen bazaio eta animaliak hiltzen ari zaren fantasiarekin estaltzen bada. Ikuspegi deshumanizatzaile hori oso presente dago gaur egun ere. Israelgo Defentsa ministro Yoav Gallantek ondorengoa esan zuen 2023ko urriaren 9an: Gazan, "giza animaliak dira eta horren arabera tratatuko ditugu". Ordutik 33.000 "animalia" ehizatu dituzte Gazan.

Esan izan da droneen bidezko gerrak gerra despertsonalizatzen duela, hiltzailearen erantzukizuna lausotzen delako. Operadoreek indarkeriarekin duten harremana bideojokoekin parekatzen da. Indarkeria esperientzia traumatikoari utzi eta jarduera ia ludiko bilakatzen da. AEBetako armadak bideojokoak erabiltzen ditu errekrutatze-prozesuetan eta entrenamenduetan, eskua eta begia azkar koordinatzeko, aldi berean ataza askoren ardura garatzeko eta ikusmen-azkartasuna lantzeko. Adibidez, Call of Duty joko ezagunaren sortzaileetako bat Pentagonoaren aholkularia da defentsa kontuetan.

Baina egungo gerraren konplexutasuna bideojokoen mailara murriztu nahi duten diskurtsoak errealitatearekin bat ez datozen karikaturak dira. Askok kontrakoa salatzen du. Pilotuek hilabetetan behatu behar dituzte beren helburu militarrak, ezagutzen dituzte, egunerokoan ikusten dituzte, beren familia eta alaba-semeak ezagutzen dituzte, unerik intimoenetan ere behatzen dituzte. Horren ondorioz, askok ezin dio eutsi ehiztari izatearen fantasiari, haren biktimak harrapakin bilakatzen dituena.

Joseba Zulaika Irureta antropologoak gertutik ezagutu eta aztertu du gaia. Ia 30 urtez, 2019ra arte, Renoko Nevadako Unibertsitateko Euskal Ikasketen Zentroko irakaslea izan da, eta AEBetako Gobernuaren diskurtso kontraterrorista izan du aztergai. Haren azken liburua da Muerte desde Las Vegas. La Guerra de drones y la resistencia a la fantasia americana (Heriotza Las Vegastik. Droneen gerra eta amerikar fantasiaren kontrako erresistentzia, Hincapie, 2022).

Urtean zenbait aldiz Creechen aurrean elkartzen dira drone eta nuklearren aurkako militanteak, eta azken urteetan Hollomango base militarrean ere bai, Mexiko Berriko basamortuan. AEBetako militarismoaren aurka protesta egitea da helburua. 2016 eta 2018 urte artean, Zulaika haiekin bizi izan zen eta bere jardueretan hartu zuen parte. Droneen aurkako ekintzaileak elkarrizketatzeaz gain, Creecheko pilotu ohien esperientziak ezagutu zituen, horien artean zeuden Brandon Bryant eta Cian Westmoreland. Biek parte hartu zuten dronen aurkako taldeen bileretan, eta haien bizipenak partekatu zituzten.

Bryantek 19 urte zituen 2007an institutuan graduatu zenean eta armadan sartu zen unibertsitatean ikasteko zorrak saihesteko. Bryantek misil bat jaurti zuen lehen aldian, bi gizon hil zituen momentuan, eta hirugarren bat bere agonia bizian apurka-apurka hiltzen ikusi zuen. Inoiz ez zitzaion burutik pasa gizarteak, artean nerabe zela, serieko hiltzaile bihurtzea eskatuko zionik. Apaiz batekin hitz egin zuen horri buruz eta esan zion "dena Jainkoaren planaren parte" zela. Zulaikak bere liburuan jaso duenez, Bryantek kontatu zuen behin droneekin txikitzen ari ziren zonalde batean ama bat ikusi zuela bere alaba-semeak zubi batetik behera botatzen, eta, ondoren, bera ere bere buruaz beste egiten.

Creechen sartu eta lau urtera, egun batean, bere dronearen kontrol-estazioan zela, ahotik odola zeriola konortea galdu zuen. Sindrome post-traumatikoa diagnostikatu eta etxera bidali zuten. Bere gorputzak ezin izan zuen gehiago jasan masiboki hiltzen jarraitzearen trauma. Sari gisa, zenbat "etsai" hiltzen lagundu zuen adierazten zuen errekonozimendua jaso zuen: 1.626. Bryant etxerik gabeko arlote eta lur jotako gizon bihurtu zen.

William Westmorelanden aita AEBetako armadako jenerala izan zen Vietnamen, berak zuzendu zituen AEBetako tropak gerra odoltsu hartan. Bere seme Cianek, Creechen egon ondoren, bere burua "gerra-kriminal" gisa definitzen du. Zulaikak jaso duenez, denbora batez drone pilotu lanetan aritu ondoren, Cian Westmorelandek zenbat zibil hil zituzten galdetu zien Creecheko buruzagiei. "Ez nuen erantzunik jaso, orduan nire kabuz ikertzea erabaki nuen eta ondorioztatu nuen 359 zibil hil genituela. Hiltzen lagundu nuen gazte horiengatik nago orain hemen", zioen. Zulaikak ezagutu zuenean 22 urte zituen Westmorelandek, traumatizatuta eta terapian zegoen. Obama presidentearen arabera, bere administrazioaren zortzi urteetan, ofizialki hamar bat mila hildako izan ziren, horietatik zibilak 64 eta 116 artean baino ez zirela izan zioten. Westmorelandek aipatzen dituen 359 zibilak 2009an exekutatu zituzten, bere komandante buru Barack Hussein Obamari Bakearen Nobel saria eman zioten urte berean. Dawn egunkari pakistandarraren arabera, 2009an AEBetako droneek Pakistanen exekutatutako 708 pertsonetatik bost baino ez ziren militante ezagunak.

Baina ustezko "ezjakintasun" hori "terrorismoaren aurkako gerran" funtsezko oinarrietako bat da. Zulaikak azpimarratu duen bezala, ez zaie interesatzen terroristaren subjektibotasuna, hobe dute ez jakitea eta ez ulertzea, pertsona bat zergatik den den bezalakoa, errezagoa zaiela bere giza izaera ukatzea. Ekuazio horretan droneek zeregin garrantzitsua dute, prozesua are gehiago despertsonifikatzen laguntzen baitute. "Soldaduak ezin du egunero-egunero birplanteatu bera soldadua edo hiltzailea den, baina sinetsi duten fikzioa erortzen denean, orduan trauma agertzen da”.

Bryant, Westmoreland eta haiek bezalako ehunka drone piloturen arazoa da, dio Zulaikak, gehiegi ikusi dutela. Horrela hobeto ulertzen da zergatik Nevadan, bi milioi eta erdi pertsonako biztanleriarekin, 300.000 gerrako beterano erroldatuta dauden eta horietatik %20k traumaren bat duela kalkulatzen da.