Sabbatai Zevi mesiasaren irakaspenak
Esmirna (Turkia), 1647. Sabbatai Zevi rabinoak (1626-1676) bere burua mesias izendatu zuen. Autoizendatze horrek ez zuen une horretan oihartzunik izan. 1651n Esmirnatik egotzi zuten eta hainbat urtetan Grezian, Trazian, Palestinan eta Egipton ibili zen, noraezean. Baina 1665an Nathan Gazakoarekin topo egin eta haren bultzadari esker, jarraitzaileak izaten hasi zen eta oso tarte txikian mugimendu mesianikoak ia Europa osoa hartu zuen, Veneziatik Poloniaraino. Judutarren historian izandako mugimendu mesianiko garrantzitsuenetakoa bihurtu zen.
Baina hurrengo urtean, 1666an, otomandarrek atxilotu zuten Zevi eta mesias judutarra islamera aldatu zen. Bada bertsio bat emakume musulman batekin maitemindu zelako aldatu zela dioena, baina aditu gehienek diote bizia salbatzeko egin zuela.
Christopher Hitchens (1949-2011) kazetari eta historialariak 2007an argitaratutako God is not Great (Jainkoa ez da ona) lanean zioen "bere jarraitzaile sutsuek beste erlijio bat sor ez zezaten" erabaki zutela Zevi ez hiltzea. “Visirraren jauregian, Mesiasari galdetu zioten naturaz gaindiko epaiketa jasotzeko prest ote zegoen. Gorteko arkulariek jomugatzat hartuko zuten, eta, zeruak geziak desbideratuz gero, benetazkotzat joko zuten. Probari uko egiten bazion, paldoan sartuta hilko zuten. Dilema baztertzea nahiago bazuen, benetako musulmana zela baieztatu eta bizirik utziko zuten”. Eta zevik azken aukeraren alde egin zuen.
Haren atzetik joateko dena utzi zuten milaka jarraitzaile, noraezean eta traizionatuta geratu ziren. Baina gutxi batzuek Zeviren atzetik jarraitzea erabaki zuten Islamerako konbertsioa beren sinesmenetan txertatuz. Hiru mende eta erdi geroago, Turkian oraindik badira haren jarraitzaileak. Hitchensen hitzetan, "Turkiako sekta sinkretiko txikiak, dönme izenez ezaguna denak, judutarrekiko leialtasuna gordetzen du praktika erritual islamikoaren azalaren barruan".
Hitchensek Sabbatai Zeviren kasua erabili zuen erlijioen sorreraz pentsatzen zuena azaltzeko. “Absurdua da gaur egun milaka milioi pertsonek duela 1.300 edo 2.000 urte basamortuan bizi izan ziren profeta batzuen aginduak jarraitzea”.
Bere ustez, erlijio horiek gaur egun nagusi dira profeten gaitasun politikoari esker, beren jarraitzaile eta apostoluen pertseberantziagatik eta, azkenik, zoriak, halabeharrak hala nahi izan zuelako. Sabbatai Zevi beharbada ez zen politikari trebea izan, eta zoria ere ez zuen lagun izan, baina ezin da ukatu bere jarraitzaile batzuk, kontraesanak kontraesan, eta absurdua absurdu, bere inguruan erlijio bat sortzen tematu zirela.
Paris, 1845. Frédéric Bastiat (1801-1850) ekonomialari eta politikari lapurtarrak Pétition des fabricants de chandelles (Kandelagileen eskaera) satira idatzi zuen. Protekzionismoaren aurkari sutsua, kandelagileek "bere argia salneurri baxuegitan... [+]
Aurtengo neguan INRAPeko (Ikerketa Arkeologiko Prebentiboen Institutu Nazionala) arkeologoek nekropoli berezia aurkitu dute Auxerreko (Frantziako Estatua) erdigune historikoan: haur jaioberrientzako edo hilda jaiotako haurrentzako erromatar garaiko hilerria. K.o. I. eta... [+]
Viena, 1824ko maiatzaren 7a. Ludwig Van Beethovenen (1770-1827) 9. Sinfonia estreinatu zen. Konpositore alemaniarrak bukatu zuen azken sinfonia izan zen, baina, asmoari erreparatuta, lehena izan zela ere esan liteke. Beethovenek 1799 eta 1800 urteetan idatzi zuen 1. sinfonia;... [+]
Ospitalepea, 1944ko ekainaren 27a. Soldadu alemaniarrek sarekada egin zuten Zuberoako 80 biztanle inguruko herri txikian. Zortzi lagun hil zituzten zigor-ekintzan eta hemeretzi atxilotu, guztiak zibilak; horietatik bederatzi deportatuko zituzten eta kontzentrazio esparruetatik... [+]
1415eko udazkenean Agrincourteko gudua lehertu zen Ingalaterra eta Frantziaren artean, Ehun Urteko Gerraren gudu erabakiorrenetakoa. Horretarako, Henrike V.a Ingalaterrako errege eta Irlandako jaunak uda horretan bere ejertzitoa Frantziara bidaltzea erabaki zuenean, soldaduak... [+]
Normandia. 1944ko ekainaren 6a. Overlord operazioa abiatu zuten: Britainia Handiko, AEBetako eta Kanadako milaka soldadu Normandiako hondartzetan lehorreratu ziren, Bigarren Mundu Gerraren eta, beraz, historiaren norabidea goitik behera aldatzeko. Edo horixe da behintzat duela... [+]
rrak fundatu zuen duela 6.500 urte inguru. Eta berriki, Max Haibt Alemaniako Arkeologia Institutuko arkeologoak hiriaren "biki digitala" sortu du, bideojokoetan erabiltzen den teknologia baliatuz.
Aztarnategiak hartzen dituen 40 kilometro koadroen hiru... [+]
Mallorca, 1968. Joana Maria Escartin historialaria jaio zen. 1989an esklerosi anizkoitza diagnostikatu zioten eta joan den maiatzaren 30ean hil zen jaioterrian, 56 urte zituela, hain zuzen, esklerosi anizkoitzaren nazioarteko egunean.
Ikasketak UIBn (Universitat de les Illes... [+]
Duela bi urte, Edgard Camarós arkeologo katalanak bi giza garezur eta "Minbizia?" zioen txartel bat topatu zituen kartoizko kaxa baten barruan, Cambridgeko Unibertsitatean. Garezurrak Gizatik zetozten, Egiptotik eta berriki Frontiers in Medicine aldizkarian... [+]
Elba ibaiaren arroa, 1417. Lehorteak eraginda ibaiaren mailak nabarmen egin zuen behera, eta norbaitek ur maila markatu zuen harri batean, idazkun bat zizelkatuta: “Harri hau berriro ikusten baduzu, negar egingo duzu. Ura maila honetan zegoen 1417... [+]
Marfa (AEB), 1954. Texasko basamortuko herri horretako Blackwell lehen hezkuntzako eskolan haurrak zeremonia berezi batean parte hartzera behartu zituzten. Irakasleek paper zatiak banatu zizkieten eta bertan zera idazteko eskatu: “Ez dut espainieraz hitz egingo, ez... [+]
Duela aste batzuk Sony etxeak Rise of the Rōnin bideojokoa kaleratu du, eta adituek jokoaren kokapen historikoa nabarmendu dute orduz geroztik. Jokoa XIX. mende erdialdeko Japonian kokatuta dago, Yokohama, Edo eta Kyoto inguruetan.
Edo aroaren azken urteak izan ziren... [+]
Egipto, K.a. 1303. Seti I.a faraoiak Gaza eta Siria inguruan egindako kanpaina militarren berri jaso zuten idazkun batean. Inskripzio horretan lehenengoz aipatu zen Robihwa herria. Egiptoarrek hala esaten zioten, asiriarrek Rafihu, greziarrek eta erromatarrek Raphia eta... [+]
Australiako ipar ekialdean dagoen Jiigurru uhartean duela 2.000-3.000 urteko zeramika zatiak aurkitu dituzte James Cook unibertsitateko eta Australiako Ikerketa Kontseiluko kideek. Australian orain arte aurkitutako zeramika arrastorik zaharrenak dira. Arrastoen azterketa... [+]
Erroma, K.a. 443. Lehenengoz zentsoreak aukeratu zituzten. Handik bi mendetara Errepublikako magistraturarik garrantzitsuena izango zen zentsurarena. Bost urtean behin bi zentsore aukeratzen zituzten, kontsul izandako senatarien artean.
Erantzukizun handiko kargua zen:... [+]