Ahanzturaren gaixotasuna
Frankfurt (Alemania), 1901. Alois Alzheimer psikiatra eta neurologoak Auguste Deter pazientea ikusi zuen lehen aldiz. 51 urteko etxekoandre alemaniarra kasu arraroa zen. "Pazientea eserita dago eta babesgabe dirudi" jaso zuen Alzheimerrek idatziz: "Nola duzu izena? Auguste. Nola du izena zure senarrak? Auguste, uste dut. Galdera ulertzen ez duela dirudi".
Garai hartan Alzheimerrek uste zuen gaixotasun psikiatrikoak beste gaixotasunak, gorputzeko gaixotasunak bezalakoak izan zitezkeela, eta hori probatzeko kasu baten bila zebilen; Auguste Deterrek eman zion aukera. Oroimen eta ulermen galera, afasia, desorientazioa, jarrera iragarrezina, paranoia eta ezgaitasun psikosozial nabarmena ziren Deterren sintometako batzuk. Alzheimerrek “ahanzturaren gaixotasuna” deitu zion.
1990eko hamarkadan Frankfurteko ospitale psikiatrikoko zuzendaria Conrad Maurer zen, eta ondorio garbi bat atera zuen: Alzheimerrek erabilitako metodoak eta egindako diagnostikoak guztiz zuzenak ziren; ia mende bat geroago, Maurerrek ez luke ezer aldatuko
Bost urtez egon zen Deter Frankfurteko ospitale psikiatrikoan ingresatuta. Eta psikiatrak eskuz idatzita jaso zuen pazientearen eboluzioa. “Arkatza, boligrafoa, diru-zorroa, giltzak, egunkaria eta zigarro bat erakutsi dizkiot, eta zuzen identifikatu ditu” idatzi zuen. “Frau Auguste D. idatzi behar duenean, frau hitza idazten du eta, ondoren, gainerako hitzak errepikatu behar ditugu ahaztu egiten zaizkiolako”. Eta aurrerago: “Pazienteak ezin du idazketan aurrera egin eta ‘galduta nago’ esaten du behin eta berriro”.
1990eko hamarkadan Frankfurteko ospitale psikiatrikoko zuzendaria Conrad Maurer zen. Maurerrek Alzheimerrek idatzitako eduki guztia aurkitu zuen han. Kasua goitik behera berriro aztertzeko aukera eman zion aurkikuntzak, eta ondorio garbi bat atera zuen: Alzheimerrek erabilitako metodoak eta egindako diagnostikoak guztiz zuzenak ziren; ia mende bat geroago, Maurerrek ez luke ezer aldatuko.
Auguste Deter 1906ko apirilaren 6an hil zen. Alzheimerrek berehala pazientearen garunaren laginak aztertu zituen mikroskopioan eta ikusi zuen kortex zerebrala ohi baino estuagoa zela, atrofiatua zegoela. Aurkitu zituen plaka eta neurofilamentuak gaixotasuna azaltzeko balio izan zioten. Eta gaur egun oraindik hori jotze da gaixotasunaren kausatzat. Urte horren amaieran, Alemania Hegoaldeko 37. Psikiatria Biltzarrean, kasua xehe xehe azaldu zien kideei. Beste espezialista batek iradoki zion gaixotasun hari bere izena jarri behar ziola.
Alois Alzheimer 1915ean hil zen, 51 urte zituela, jakin gabe Alzheimerren gaixotasunak milioika pertsonari eragingo ziola. Eta jakin gabe, 120 urte geroago dementzia diagnostikatzeko berak erabilitako metodo bertsua erabiliko zela oraindik. Paziente bakarra behar izan zuen bere izena luzaroan oroitu zedin ahanzturari lotuta.
Etiopia, 1974ko azaroaren 24a. Lucy-ren hezurdura aurkitu zuten Hadarren, giza arbasoen arrasto zaharrenetakoa. Australopithecus afarensis espezieko hominidoak 3,2 eta 3,5 milioi urteren artean ditu.
Homo espezieen arbasotzat jo zuten orduan, gu guztion amatzat. Mende erdi... [+]
Ancient Earth mapa birtualak gure herrialdea, eskualdea, hiria... duela milioika urte non zegoen ikusteko aukera ematen du Dinosaurpictures.org/ancient-earth helbidean.
Toponimoa idatzi eta 750 milioi urte atzera egiten duen kronologian garai bat aukeratuta, emaitza puntu... [+]
Berkeleyko unibertsitateko (Kalifornia, AEB) arkeologo talde baten arabera, ezkerreko irudian ageri den eszena ez litzateke zuzena. Hau da, gizakiek ez zituzten lantzak jaurtitzen mamutak eta beste ugaztun handi batzuk ehizatzeko. Horixe zen orain arte zabalduen zegoen... [+]
Zamora, X. mendearen amaiera. Duero ibaiaren ertzean eta hiriko harresietatik kanpo Santiago de los Caballeros eliza eraiki zuten. Eliza barruko kapiteletan askotariko eszenak irudikatu zituzten, besteak beste, eduki sexualak zituztenak: orgia bat, emakume biluzi bat gizon baten... [+]
Bera (Nafarroa), 1924ko azaroaren 7a. Anarkista talde bat Beran sartu zen goizaldean, Primo de Riveraren diktaduraren aurka egin eta Espainiako Estatuan iraultza abiatu asmoz.
Espainiatik eta Hego Euskal Herritik Baiona, Hendaia eta Donibane Lohizunera ihes egindakoen artean... [+]
Washington (AEB), 1807. AEBetako Konstituzioak esklaboen trafiko transatlantikoa debekatu zuen. Horrek ez du esan nahi esklabotza abolitu zenik, esklaboen iturri nagusia eten zela baizik. Hala, emakumezko esklaboak bihurtu ziren esklabo berriak “ekoizteko” bide... [+]
Berlingo Unibertsitate Libreko eta Zuse institutuko diziplinarteko ikerlari talde batek eredu matematiko konplexua garatu du Afrika iparraldean erromanizazioa nola hedatu zen hobeto ulertzeko.
Plos One aldizkarian argitaratutako ikerlanaren arabera, eredua osatzeko galtzada... [+]
Japonia, 1945eko abuztuaren 6a eta 9a. AEBek bonba atomiko bana bota zuten Hiroshima eta Nagasaki hirietan milaka eta milaka hildako eraginez; kopuru zehatzik ez dagoen arren, urte horren bukaeran hildakoak gutxienez 210.000 inguru izan zirela diote kalkulu zuhurrenek. Baina... [+]
Normandiako erromatar garaiko aztarnategi batean lanean ari zirela, arkeologia ikasle batzuek aurkikuntza bitxia egin dute berriki: buztinezko eltze baten barruan kristalezko flasko txiki bat topatu zuten, XIX. mendean emakumeek lurrina eramateko erabili ohi zuten... [+]
Mexiko Hiria, 1968ko urriaren 2a. Hilabete batzuk lehenago, ekainaren 22an abiatutako ikasle mugimenduak mitin bat antolatu zuen Hiru Kulturen Plazan, hiriko Nonoalco-Tlatelolco unitatean. Mexikoko ejertzitoak eta Batallón Olimpia talde paramilitarrak bildutako ikasleei... [+]
Yamagata unibertsitateko Masato Sakai arkeologo japoniarra buru duen ikerlari talde batek geoglifo ugari aurkitu berri ditu Nazcako basamortuan (Peru). Guztira 303 geoglifo topatu dituzte, orain arte ezagutzen zen geoglifo kopurua ia bikoiztuta. Horretarako adimen artifiziala... [+]
Peru iparraldeko kostaldean, Pañamarca aztarnategian, mochica kulturako (K.a. 330- K.o. 800) tronu areto bat aurkitu berri dute. Arkitektura ikusgarriagatik, iruditeria erlijioso zabalagatik eta xehetasunez betetako hormairudi koloretsuengatik ezaguna da kultura... [+]
Tijarafe (Kanariar Uharteak), XIV. mendearen erdialdea. Lehen monje katolikoak La Palma uharteko inguru horretara iritsi zirenean, ikusi zuten awarek, bertako aborigenek, Eguzkia, Ilargia eta izarrak gurtzen zituztela.
Eta azken urteetan Tijarafen egindako kanpaina... [+]
Maule, 1892. Zaraitzu ibarreko zortzi emakume espartingile Zuberoako hiriburutik etxera abiatu ziren, baina bidean, Larrainen, elurteak harrapatuta, hotzak hil omen zituen denak. Zortzietatik zazpiren izenak iritsi zaizkigu: Felicia Juanko, Felipce Landa, Dolores Arbe, Justa... [+]
Nottinghameko Unibertsitateak Anglosaxoiei eta Vikingoei buruzko Ikasketak masterrari izena aldatu dio: Ingalaterrako Goi Erdi Aroko Ikasketak. Cambridgeko Unibertsitateko Anglo-Saxon England Journal aldizkariari ere izen aldatu zioten lehenago: Early Medieval England Journal... [+]