Basoilarra agertu da Larra-Belaguan, baina zer esatera etorri zaigu?
Desagertzeko arriskuan dagoen basoilarra ikusi dute azken egunetan Larra eta Aztaparretako naturgunean, Belaguako La Contienda bailarako eski estazioko aparkalekuan. Jokabide arraro horrek kezka sortu du biologoen artean, aurtengo negu beroak eraginda izan baitaiteke. Basoilarra azken izotzaldiaren lekuko fosila da kasik, eta klima aldaketaren eta ekosistemen galeraren adierazle izan liteke bere bisita, zer mezu dakarkigu gizakioi?
Apenas geratzen da basoilarrik jadanik Euskal Herriko mendietan. Azkeneko aleak aspaldi ikusi ziren Nafarroako Pirinioetan, Larra eta Belagua inguruan; ugariagoa den Aragoiko Pirinioetan, berriz, lehendik zegoen eremuen %40 ingurutik desagertu egin da azken urteetan, 2022an egindako ikerketa baten arabera.
Egunotan basoilarra Belaguako La Contiendako aparkalekuraino hurbildu da, gizakitik gertu eta jokabide arraroarekin, izutzeko imintziorik egin gabe. Horrek harridura eta kezka sortu ditu, izan ere, basoilarra oso hegazti zaurgarria da: ezkutuan egon ohi da, pinu beltzen artean, eta gizakia bizi den tokietatik oso aparte.
Adituen esanetan, baliteke neguko eguraldi beroak eraginda hartu izana jarrera hori –elurra erabat desagertu da Pirinioetan 2.000 metrotik behera–. Horrela kontatu dio Gabi Berasategi biologoak Euskalerria Irratiari: "Aemet agentziak berak esan du urtarril honek martxoaren antza hartu duela eta seguruenik bere jokabidean eta bizimoduan kalte egin du horrek".
Milaka urtez iraun du gure artean baina orain desagertzeko zorian jarri dugu, ez soilik negu honetako ez-ohiko beroagatik, baita horri gehituta bere ekosistema hondatu dugulako ere
Basoilarra araldian sartu da ohi baino azkarrago eta bere kantatokian emerik agertu ez denez, bere eremuetatik kanpo irten da haiek erakarri nahian, jendearengana hurbilduta –hainbat espeziek noiz edo noiz izaten duten jokabidea da hori–. Hala, Arlas mendi inguruetan eta La Contienda eski estazioan zeuden eskiatzaile eta mendizale zenbaitek haren kantu bitxia entzun dute.
Horrek, noski, arrisku handian jarri du basoko hegazti handiena den galiforme berezia –70 zentimetro neurtu ditzake–. Gizakiaren presentziarekin asko estresatzen da basoilarra, garrasiekin eta zakurren zaunkarekin esaterako, eta energia eta indar asko galdu dezake, oraindik negua den honetan. Basozainek operazioa jarri dute martxan, basoilar hori babestu eta ahal izanez gero bere ohiko tokiren batera eramateko.
Herritarrei eskatu diete ikusten badute ez daitezela hurbildu, ez dezatela argazkirik atera –debekaturik dago desagertzeko arriskuan dauden animaliei argazkiak ateratzea baimenik gabe– eta lehenbailehen abisatzeko basozainei.
Datozen egunetarako eguraldi ona dela eta, #Larra #Belagua #LaContienda inguruan jende ugari ibiliko dela aurreikusten da. Horregatik, ingurunea errespetatzeko beharra gogoratu nahi dugu. #Basoilar pic.twitter.com/B03M2mlD7Q
— Basozainak / Guarderío de Medio Ambiente (@Guardas_na) January 26, 2024
Berasategik kezkaz hartu du albistea, eta nabarmendu du "oso zail" jartzen ari garela bizimodua halako espezieei: bateko basoen ustiaketa eta hesiak, besteko naturaren beraren prozesuak, eta mendiko beste jarduera batzuk, hala nola eski pistak, turismoa... "Bere ekosistema zatikatzea ekarri du", dio.
Pirinioetan bizi den basoilarraren azpi-espeziea azken glaziazioaren lekuko zuzena da, milaka urtez iraun du gure artean baina orain desagertzeko zorian jarri dugu. Ez soilik negu honetako ez-ohiko beroagatik, horri gehituta, baita bere ekosistema hondatu dugulako ere.
Basoilarrak ez du bere kantatokian inor aurkitu, baina ez du modurik beste kantatokietara joateko. Bioindikatzaile ezin hobea den heinean, gure etorkizunaren ispilu ere bada. Akaso hori esatera etorri zaigu?
AEBetako Ozeanoko eta Atmosferako Administrazio Nazionalaren (NOAA) ikerketaren emaitza zabaldu du Nature Climate Change aldizkariak: bereganatzen zuen karbono dioxido eta metano kopurua baino gehiago isurtzen du orain tundrak.
-(1).jpg)
Brasilen suteek 30,86 milioi hektarea baso eta eremu natural suntsitu zituzten iaz, Italia osoaren azalera baino gehiago. Suteek %79ko igoera izan zuten 2023arekin alderatuta, Fire Monitorren ikerketa batek agerian utzi duenez.
Inor ez ala denok. Klima larrialdia inork ez pairatzeko aldaketak bideratu ezean, behintzat guztiek pairatu dezagula. Zuk –irakurle–, nik –Jenofa–, haiek –pobreak– eta haiek –aberatsak–. Satisfaziorik ez zidaten eragin Los... [+]
Hodeiak murrizten ari dira eta horrek eragin nabarmena du klima-aldaketan, NASAko ikertzaile-talde batek ondorioztatu duenez. Terra satelitearen datuak aztertuta, ikusi dute azken 20 urteetan, pixkanaka, baina etengabe, murriztu dela hodeien estaldura. Amerikako Batasun... [+]
Muturreko lehorte eta euriteak normaltasun berria bilakatu zaizkigu. Areagotzen dituzten kalte ekonomiko eta ekosistemikoen artean, laborantzak pairaturikoak ez dira txikienak. Bereziki, lehorte garaietan zaluegi idortzen diren edota eurite handietan ur guzia xurgatu ezin duten... [+]
Elur faltak eski estazio ugari kinka txarrean jarri ditu, klima larrialdiaren ondorioz. Baina paisaiari eta naturari ahalik eta etekin ekonomiko handiena ateratzeko batzuen logikak hor jarraitzen du, eta goi mendietan musika festibal erraldoi eta garestiak antolatzea da azken... [+]
220km/h baino abiadura handiagoko haize-boladek astindu dute Frantziako kolonia den Mayotte uhartea. Funtsezko azpiegiturak suntsitu, eta irlaren zati handi bat inkomunikaturik utzi du; biktimen zenbaketa zaildu du horrek. “Premiazko neurriak” hartuko dituela iragarri... [+]
Plastiko kutsadurari konponbide bat adosteko goi-bilera zikloa bukatu berri dute, Hego Koreako Busan hirian iragandako bosgarren gailurrean ere porrot eginda: hitzarmenik adostea ez dute lortu, nagusiki plastiko esportatzaile handiek negoziaketak oztopatu dituztelako. Bitartean,... [+]
Bilboko Zirika! herri gunean eginen dute banaketa, ostiralean 19:00etan. Fanzine bidez eta sare sozialetan zabalduko dituzte partehartzaileen testuak, eta irabazlearena argitaratuko du ARGIAk.
Azken hamar urteetan turismoak eragindako CO2 isurketen emendioa ekonomia orokorrarena baino bi aldiz handiagoa izan da. Nature Communications aldizkari zientifikoak abenduaren 10ean plazaratu ikerketaren emaitzak dira.
Hizkuntza matematikoa ondo ulertu eta interpretatzeak badu garrantzia ikasketa prozesuan; horixe esan ohi diegu guk geure ikasleei, bederen. Matematiken lengoaia unibertsala da, eta oro har, interpretaziorako errore marjina txikia izan ohi da. Nekez marraztuko genuke hiruki bat... [+]
Bide honetatik jarraituta, mende amaierarako, 5.000 milioi pertsona baino gehiago biziko dira lur idorretan. Arazo humanitario, ekonomiko eta sozial ugari eragingo lituzke horrek.
Duela gutxi, larrialdi klimatikoa zertan zetzan galderaren aurrean, zientzialari batek erantzun bikain hau eman zuen: “Begira, larrialdi klimatikoa hauxe da, zure mugikorrean muturreko fenomeno meteorologikoei loturiko gero eta bideo gehiago ikusten dituzu, eta konturatzen... [+]
Hegosudandar gehienak txirotasun larrian bizi izan dira azken bi mendeotan gutienez, eta zoritxarrez, estatu independente bihurtzeak ez die egoera hobetu, munduko herrialde txiroena baita, hainbat gerra tarteko. Testuinguru oso hauskor horretan klima aldaketak zailtasun berri... [+]
Azken asteotan, arkitekturan dihardugunontzat ez da posible izan Valentziako klima gertaera gure lan hizketaldira ez ekartzea. Uraren ibilbidea eraikinen estalkietan, estolderietan, plazetan eta parkeetan pentsatu eta diseinatu behar ditugulako. Ongi dakigu giza eskalako ur... [+]