Basoilarra agertu da Larra-Belaguan, baina zer esatera etorri zaigu?
Desagertzeko arriskuan dagoen basoilarra ikusi dute azken egunetan Larra eta Aztaparretako naturgunean, Belaguako La Contienda bailarako eski estazioko aparkalekuan. Jokabide arraro horrek kezka sortu du biologoen artean, aurtengo negu beroak eraginda izan baitaiteke. Basoilarra azken izotzaldiaren lekuko fosila da kasik, eta klima aldaketaren eta ekosistemen galeraren adierazle izan liteke bere bisita, zer mezu dakarkigu gizakioi?
Apenas geratzen da basoilarrik jadanik Euskal Herriko mendietan. Azkeneko aleak aspaldi ikusi ziren Nafarroako Pirinioetan, Larra eta Belagua inguruan; ugariagoa den Aragoiko Pirinioetan, berriz, lehendik zegoen eremuen %40 ingurutik desagertu egin da azken urteetan, 2022an egindako ikerketa baten arabera.
Egunotan basoilarra Belaguako La Contiendako aparkalekuraino hurbildu da, gizakitik gertu eta jokabide arraroarekin, izutzeko imintziorik egin gabe. Horrek harridura eta kezka sortu ditu, izan ere, basoilarra oso hegazti zaurgarria da: ezkutuan egon ohi da, pinu beltzen artean, eta gizakia bizi den tokietatik oso aparte.
Adituen esanetan, baliteke neguko eguraldi beroak eraginda hartu izana jarrera hori –elurra erabat desagertu da Pirinioetan 2.000 metrotik behera–. Horrela kontatu dio Gabi Berasategi biologoak Euskalerria Irratiari: "Aemet agentziak berak esan du urtarril honek martxoaren antza hartu duela eta seguruenik bere jokabidean eta bizimoduan kalte egin du horrek".
Milaka urtez iraun du gure artean baina orain desagertzeko zorian jarri dugu, ez soilik negu honetako ez-ohiko beroagatik, baita horri gehituta bere ekosistema hondatu dugulako ere
Basoilarra araldian sartu da ohi baino azkarrago eta bere kantatokian emerik agertu ez denez, bere eremuetatik kanpo irten da haiek erakarri nahian, jendearengana hurbilduta –hainbat espeziek noiz edo noiz izaten duten jokabidea da hori–. Hala, Arlas mendi inguruetan eta La Contienda eski estazioan zeuden eskiatzaile eta mendizale zenbaitek haren kantu bitxia entzun dute.
Horrek, noski, arrisku handian jarri du basoko hegazti handiena den galiforme berezia –70 zentimetro neurtu ditzake–. Gizakiaren presentziarekin asko estresatzen da basoilarra, garrasiekin eta zakurren zaunkarekin esaterako, eta energia eta indar asko galdu dezake, oraindik negua den honetan. Basozainek operazioa jarri dute martxan, basoilar hori babestu eta ahal izanez gero bere ohiko tokiren batera eramateko.
Herritarrei eskatu diete ikusten badute ez daitezela hurbildu, ez dezatela argazkirik atera –debekaturik dago desagertzeko arriskuan dauden animaliei argazkiak ateratzea baimenik gabe– eta lehenbailehen abisatzeko basozainei.
Datozen egunetarako eguraldi ona dela eta, #Larra #Belagua #LaContienda inguruan jende ugari ibiliko dela aurreikusten da. Horregatik, ingurunea errespetatzeko beharra gogoratu nahi dugu. #Basoilar pic.twitter.com/B03M2mlD7Q
— Basozainak / Guarderío de Medio Ambiente (@Guardas_na) January 26, 2024
Berasategik kezkaz hartu du albistea, eta nabarmendu du "oso zail" jartzen ari garela bizimodua halako espezieei: bateko basoen ustiaketa eta hesiak, besteko naturaren beraren prozesuak, eta mendiko beste jarduera batzuk, hala nola eski pistak, turismoa... "Bere ekosistema zatikatzea ekarri du", dio.
Pirinioetan bizi den basoilarraren azpi-espeziea azken glaziazioaren lekuko zuzena da, milaka urtez iraun du gure artean baina orain desagertzeko zorian jarri dugu. Ez soilik negu honetako ez-ohiko beroagatik, horri gehituta, baita bere ekosistema hondatu dugulako ere.
Basoilarrak ez du bere kantatokian inor aurkitu, baina ez du modurik beste kantatokietara joateko. Bioindikatzaile ezin hobea den heinean, gure etorkizunaren ispilu ere bada. Akaso hori esatera etorri zaigu?
Metano isurketak murriztearen beharra berresten du klima aztertzen dabilen The Global Carbon Project proiektuko 69 ikerlarik plazaraturiko txostenak. Horrez gain, biharamunean atera du bere txostena Lurraren Aldeko Batzarrak, eta argiki dio: aldaketa sistemikoak bideratzeko... [+]
Espainiako Estatuan 1.386 pertsona hil dira gehiegizko beroagatik abuztuan –iazko abuztuan baino %3 gehiago–, Osasun Ministerioaren Carlos III. Institutuak emandako datuen arabera. Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan 44 lagun hil dira, eta Nafarroan 22.
Munduko klima gogorrenetakoa du Balutxistanek: basamortuko klimaren muturreko bero eta lehorteak, eta Arabiako itsasotik ekarritako montzoiaren eurite irregularrak, urte batzuetan eskasak eta bertzeetan uholdeak eragiteko modukoak. Hala eta guztiz ere, bertan laborantza badago,... [+]
Itsasoaren heina 9,4 zentimetroz igo da azken 30 urteetan, baina guneka anitzez handiagoa da igoera –besteak beste, Pazifikoko eremu batzuetan 15 eta 30 zentimetro artekoa da–. Beroketa efektuko gasen isurketak ttipitzeko eta klima larrialdiari aurre egiten... [+]
Hori da ikerketa berri batek ondorioztatu duena, baldin eta betetzen badira gaur egun berotzearen handitzeari buruz dauden aurreikuspenak. Eta NBEren arabera, mende amaierarako tenperaturak 3 graduko igoera izango du XX. mende hasierarekin konparatuta.
Mundu mailan erregistratutako urterik beroena izan zen, eta Europako bigarren beroena, ISGlobalek egindako azterlanaren arabera. Europa hegoaldeko estatuak dira heriotza-tasa handienak dituztenak. Parisko Akordioan zehaztutako helburuak ez dira betetzen ari.
Munduko erakunde militar suntsitzaileenak 75 urte bete ditu, eta eztei horiek behar bezala ospatzeko, esan du bere kideek gehiago gastatu beharko dutela armetan. Gainera, urtemugaren goi bileran beste potentzien kontrako gerra hauspotu du NATOk, Txinaren eta Errusiaren kontrako... [+]
Akainak edo kaparrak batetik, eltxo tigreak bestetik, Euskal Herrian duten presentziaz eta gurean dauden espezieez mintzatu zaigu Aitor Cevidanes ikertzailea. Osasuna eta ingurumena hizpide, dituzten arriskuez, herritarron uste faltsuez eta klima aldaketaren nahiz gizakion... [+]
Klimari buruzko datuak jasotzen dituen Copernicusen arabera, hamahirugarren hilabetez jarraian errekorra hautsi da aurtengo ekainean. Parisko Akordioan hitzartutako 1,5ºC-en helburua ez da bete eta egoera aldatzen ez bada, errekor negatibo berriak izango direla aurreikus... [+]
Ingurumena, bioaniztasuna, uraren gestioa eta haurren beharrak oinarri hartuta, ikastetxeetako patioak aldatzeko proiektu kolektiboa jarri dute martxan Pirinio Atlantikoetan; Euskal Herriko lau herrik hartuko dute parte. Iruñean ere, itzal eta landare gehiago izango... [+]
Zeintzuk dira gure benetako beharrizanak ondo bizitzeko? Zer da ondo bizitzea? Galdera hauei erantzutea funtsezkoa da gehiegikeriaren gizartean, are gehiago larrialdi klimatiko, ekologiko eta zibilizazio krisiaren garaiotan.
Azken urteotan nabaritu den beroketa globalaren emendatzea neurri batean kutsadura murriztearen ondorioa da, hain zuzen, murriztuz doazen aerosol sufredunen isurketek, berez, berotegi efektuaren zati bat konpentsatzen dutelako. Paradoxa horrek egoera berri batean sartzen gaitu,... [+]