Dantza bertikala duzu ogibide. Zeri diozu bertigoa?
Prekaritateari. Hau dut ogibide, eta hurrengo urteko agenda orri zuria izaten da askotan. Sorkuntza estreinatzen dudan aldiro hustu egiten naiz, eta beldurra sartzen zait: eta orain zer? Ez dago atsedenik. Hasieran hezkuntza eta dantza bertikala uztartzen nituen, baina geroz eta gehiago murrizten nuen jarduna dantzari heltzeko, dantza bertikalaren aldeko apustua egitea erabaki nuen arte.

Sokak lotu edo askatu, zer egiten zaitu?
Bi gauzak. Batetik, askatu: maite dudana egiten dut. Tartean, ebakuntza izan nuen besoan (oso gogorra izan zen psikologikoki), baina errekuperatuta nago jada. Dantza eta soka dira nire pasioa, eta horrek lotu ninduen. Lan oso jarraia da gurea: prozesu kreatiboa, fisikoa eta ekoizpenarena. Hasten zarenetik plazaratzera, bidea luzea da: mendira joan, planoak hautatu, gidoia osatu, ahotsak grabatu, musika sortu, eta grabatu, koreografia eratu eta landu… Paretan dena doa segundoka koordinatuta, eta horrek lanketa handia eskatzen du: paretara jantziekin ateratzeko probak egitea, jauziak une berean bukatzeko gorputz bakoitzaren indarra eta bultzada neurtzea… Entsegu guztiak grabatzen ditugu mugimenduak fintzeko.

Arte diziplina horren 360º daude zure gain. Paretan ez da ikusten atzeko lan guztia.
Imajinaezina da. Emanaldia sortzeko urte eta erdi edo bi behar ditut. Sorkuntza ez da arlo koreografikoa bakarrik: proiektuaren erredakzioa, dosierren prestaketa, aurkezpen bilerak… Ezinezkoa da konpainia mantentzea babes ekonomiko eta sozialik gabe: altuera eta argi teknikariak, segurtasun planak, entsegu guneak, dantzarien entseguak, sorkuntza egonaldiak, jantziteria, komunikazio eta banaketa lana... Hori guztia dago 25 minutuko emanaldiaren atzean, eguneroko lan asko.

Horrez gain, dantza bertikaleko klaseak ematen ditut Gernika eta Gautegiz-Arteagako eskoletan, eta ikastaro trinkoak antolatzen ditut urtean zehar; barruan neguan eta udan mendietako pareta edo basoetan. Ezin gara ekoizpen eta zuzeneko emanaldietatik bizi, oso prekarioa da. Dimegaz da nire proiektu pertsonala; horrekin egiten ditut Harrobi Dantza Bertikala konpainiaren ekoizpenak, proiektu pertsonalak edota film laburrak, eta Dingilizke da formakuntzarako egitasmoa.

Zure lehen bakarkakoa aurkeztuko duzu laster.
Antzina deituko da. Apirilaren 14an izango da aurrestreinaldia Urnietako antzokian, han egingo baitugu azken egonaldi artistikoa. Aurkezpena Bizkaian egin nahi dut ekainaren bueltan, baina toki bila gabiltza, oraindik. Haize lerroak dokumentala ere bukatu nahiko nuke eta Bilboko Mendi Film jaialdian estreinatu.

Zer da Antzina, orainetik?
Benito Lertxundiren Altabizkar kantuarekin inspiratu nintzen. Amama oso presente izan dut. Objektu erraldoi batekin aterako naiz, sinbologiaz eta formaz aldatzen joango dena zuzenekoan. Emakumeen burukoarekin egongo naiz: espainiar inkisizioak burukoa debekatu zuen, eta gure kulturak zer nolako karga duen gizartean transmititu nahi izan dut horrela. Nerabezaroan, zahartzaroan... etapa bakoitzeko emozioak eta gudak nahastuko dira. Arte Ederrak ikasteak dantza bertikala beste arte plastikoekin fusionatzera eraman nau.

Bien bitartean, Geure(R)a-rekin jarraituko dugu, Bilbon Loraldian egongo gara, Euskalduna jauregian, martxoaren 23an. Emanaldietan beti dago agerian gure tradizio eta memoria historikoa. Geure(R)a emanaldian, adibidez, sorginen ehizaz ari gara, Toti Martinezen hitzen laguntzarekin, nahiz eta gaur egun emakumeak sutan ez erre, erretzen jarraitzen gaituztela agerian uzten dugu. Artea aldarrikapen sozialerako tresna da, eta artistok gizartean gertatzen denarekiko haziak jartzeko aukera dugu, eta nire hazia oso argi dut zein den: euskal kultura, tradizioa, eta gure memoria historikoa dantza bertikalaren bitartez ezaugarritzea.

Arrokazalea zara. Natura da zure etxea?
Bai, naturguneak gustatzen zaizkit sorkuntzen hasiera espaziorako. Gune batzuk esangura handia dute. Kuttunenak Anboto mendia eta pareta zaizkit; eta entrenatzeko, harrobiak. Hastapen prozesua bakarka egiten dut, normalean, eta denbora asko mendiko paretetan ematen dut.

Ez ditugu eraikinak kaltetzen, ez dugu ia inoiz zulatu. Dantza bertikala edozein herriko pareta edo elizatan egin daiteke. Ulertzen dut kultura arduradunen beldurra, baina oso segurua da. Ikuskizunek segurtasun berme guztiak dituzte.

Harrobi edo eskoletan, bada harrobirik?
Bai. Harrobi dantza konpainiak harrobia sortu nahi du, horregatik ematen ditugu eskolak. Jende asko ikasteko gogotsu dago Euskal Herrian. Taldeak beteta ditugu eta ikastaro trinkoetara ere asko animatzen dira. Oso positiboa da hori. Guk jendeak dantza bertikalarekin jarraitzea nahiko genuke: ikasi eta sortzeko gogoak jarrai dezala Euskal Herrian, eta euskaratik.