"Uraren erronka ez da bigarren mailako kontu bat. Israel eta bere auzo arabiarren arteko harremanen oinarrian dago, Israel eta Palestinaren arteko harremanak ulertzeko gakoetako bat da". Baieztapen hori irakurri dezakegu 2013an Hervé Amiot-ek idatzitako Eau et conflits dans le bassin du Jourdain (Ura eta gatazkak, Jordan arroan) artikuluan. Israel-Palestina gatazkari nazioartetik bideratu albistegintzan eta analisietan gutitan kontuan hartu ohi bada osagai hori, protagonista nagusiek badakite hil ala biziko garrantzia duela urak. Hil ala biziko osagaia dela badaki zisjordaniarrak, israeldar kolonoen etorreraz geroztik etxe ondoko iturriko ura desagertu zaiolako. Hil ala bizikoa dela dakite Israelek erabakitako eta banaturiko ur kantitate eskasaren arabera aitzina egin behar duten Zisjordaniako herriek. Hil ala bizikoa dela badaki Israelek putzua tapatu  izanagatik bere uztak galduko dituen laborari palestinarrak, eta nola ez, hil ala bizikoa dela daki urteetan iturriko urak kutsaturik dituen Gazako herritarrak. Eta hil ala bizikoa dela badaki legalitate osoan Palestinaren lurretan putzuak zulatzen dabilen Israelgo Mekorot ur konpainiak ere.

Mapa hidraulikoaren arabera kokatu zuten sionistek Israel eta orduz geroztik gatazka iturri izan da. 1919an jadanik ondokoa zioen Munduko Erakunde Sionistako presidente Chaim Weizmannek: "Palestinaren gero ekonomikoa erabat lotua da bere ur hornidudari". Ekialde Hurbilean, inguruak basamortu eta toki zehatz batzuetan metatzen delako ura –tartean, Palestinan–. Ibaiek berebiziko garrantzia dute, hala nola, Libano hegoaldean sortu, Kinnereth lakuan sartu eta Itsaso Hilean itsasoratzen den Jordan izenekoak. Israelek bere nahi zuena eta gehiengoan bere egin zuena. 1959an abiatu zuen, gainera, akueduktu baten eraikuntza, Kinnereth lakuko urak Israelen hegoaldera bideratzeko. Horrek ekarriko zuen 1967ko Sei Eguneko Gerra. Eraikuntza-lan horiek izan ziren 1965ean Fatah erakundearen lehen atentatuaren jomuga eta Israelen bereganatze horri kontra egiteko ubideak eta urtegiak eraiki zituzten Jordaniak eta Siriak ere –sistematikoki Israelek suntsitu zituenak–. Sei Eguneko Gerra "uraren gerra" izan zenik ezin bada erran ere, osagai horiek kontuan hartu beharrak direla dio Amiotek bere artikuluan.

Gainera, mapa hidraulikoan ondorio zuzenak –eta kalkulatuak– ondorioztatu zituen: Gazako Zerrendaz eta Sinaiaz gain, Zisjordania eta Golan ere okupatuko zituen orduz geroztik. Amiotek dio: "Ibai-behealdean izatetik ibai-goialdean izatera pasa zen Israel, baliabide andanaren kontrola eskuratuta", Golanetik Kinnereth lakura doazen ubide ttipi guztiak, Zisjordaniako lurpeko ur geruzak eta beste. Pentsa, Israelen kontsumituriko uraren %20 okupaturiko Golanekoa da, %25-30 Zisjordaniako lurpeko ur geruzetakoa, Jordanetik desbideratu uren %95 israeldarrei doa… Orduz geroztik, Israelen baimena jaso behar du putzu bat zulatu nahi duen lurralde okupatuetako palestinarrak.

Hori horrela, dependentzia horri lotua ere da okupazioarekin jarraitzeko Israelen postura. Ondokoa irakurri daiteke Ura eta gatazkak, Jordan arroan erreportajean: "Estatu hebrearrak lurralde okupatuetako ur baliabideei begira duen dependentzia kontuan harturik, Israelentzat ezinezkoak dirudite Siriari Golan itzultzeak eta Zisjordaniaren burujabetzaren aitorpenak. Baliabide horien ustiaketak segituko du beraz, Hagako IV. Hitzarmenaren 55. artikulua zangopilatuz, zeinek dioen indar okupatzailea ez dela okupaturiko ur baliabideen jabe bihurtzen eta ezin ditzakeela bere zibilentzako erabili".

Israelgo Lehen ministro Yitzhak Rabinek berak zioen 1992an: "Ekialde Hurbileko arazo guztiak konponduta ere, uraren banaketarena ez badugu konpontzen eskualdea zartatuko zaigu, bakea ezinezkoa izango zaigu". Urtebete geroago etorriko zen Osloko Ituna, bi estatuko aterabide politikoa ekarri behar, baina, sekula ekarri ez zuena.

"IItuneko zatirik okerrena"

Comment les accords d´Oslo ont consolidé la mainmise d´Israel sur l´accès à l´eau en Palestine (Osloko Akordioek nola finkatu zuten Palestinaren ur eskuragarritasunaren gaineko Israelen kontrola) erreportajean irakurri dezakegunez, Middle East Eye-ko kazetariari ondokoa adierazi zion Osloko Itunaren izenpetzaileetariko batek –anonimotasuna atxiki nahi izan duena–: "Uraren gaian adituak ziren palestinar gehienak atera ziren negoziaketetatik, ez zutelako onartzen egin moldea. (…) Arduradun politikoen lehentasuna, ordea, akordio batera iristea zen".

Bost urterako iraun behar zuen adosturikoak, eta seguruenik uste horretan onartu zuten palestinarrek akordio injustu hori: Israeli bideratu zitzaion mendietako akuiferoaren %80a –nagusiki Zisjordanian kokaturikoa– eta Jordaneko ura debekatu zitzaien palestinarrei. Palestinarrei bideratu ur kuota %15era mugatu zuten –orduz geroztik aldatu ez dena, 1995az geroztik %75az emendatu bada ere Palestinako biztanleria–. Hori horrela, Mekorot israeldar konpainiari erosi behar diote ura, prezio altuan. B´Tselem GKEren arabera, 2020an Zisjordanian kontsumituriko uraren herena erosi behar izan zioten. Teorian, Palestinako Uraren Autoritateak du Palestinako uraren kudeaketa, baina uren fluxuen kontrolak Mekoroten esku segitzen du. Urari dagokion erabaki ororentzat israeldarren baimena behar izaten dute palestinarrek –errefusatu izan ohi zaiena–. Akordio horri segi, palestinarrek ezin dezakete leku batetik bestera bideratu ura, haatik Israelek, lasai asko, bideratu dezake Zisjordanian dauzkan kolonietara.

Abdulrahman Tamini ikerlari palestinarrak dio "ituneko zatirik okerrena" dela uraren kudeaketari dagokiona: "Mugimendu sionistaren historiari begiratzen dion orok badaki arras ongi urak zer nolako garrantzia duen eta badaki uraren baliabideen kontrola palestinarrei uztea ez zaiola erraza Israeli".

30 urte pasa dira geroztik eta orduan adosturikoak hor darrai. Eta gatazkei aterabideak atzemateko asmoz bi aldeek osaturiko Uraren Batzorde Mistoak berdin-berdin segitzen du ez-eraginkor: Zisjordaniako A eta B guneentzat balio du –Zisjordaniako lurren %40arentzat–, eta kontsentsu bidez funtzionatzen duenez Israelek betoa jarri eta palestinarren ubide ala putzu eskaerak blokeatu ohi ditu.

Kolonoen onurara, palestinarrak haizatzeko estrategiaren barne kokatzen du uraren kudeaketa hori aditu bat baino gehiagok. Ondokoa irakurri dezakegu plateforme-palestine.org webgunean: "Zisjordaniako C gunekoei [Israelen okupazio pean dagoena] iturriak lapurtzen dabiltza armada eta kolonoak. Iturridun guneak maiz 'tiroketa gune' sailkatuak dira (sarrera debekatuz), lekuak hustera behartzeko palestinarrak. Apartheid-aren murrua eraikitzerakoan ere putzu eta iturri palestinar andana anexionatu zituen Israelek".

Egoera are okerragoa da Gazako Zerrendan: B´Tselem GKEren arabera, uraren %96,2 dute kutsaturik, Israelen ur zikinengatik; lurpeko ur geruzen kantitate handia ponpatzen die Israelek, eta gainera, azpiegituren egoera kaskarragatik uraren %40 galdurik dute (2020ko datuak dira). Hori horrela, lapurturikoa erosi beharra die israeldar enpresei Gazako familien %90ak –iturrikoa baino 10-30 aldiz gehiago pagatuta–. Eta 2023ko urriaren 7az geroztik zer erranik ez: hiru litro pertsonako dituzte egunean hidratatzeko, sukaldatzeko eta garbitzeko –40 litro zituzten urriaren 7a aitzin–. Batez beste, egunean 135 litro kontsumitzen ditu israeldar batek.