“Liher taldeari esker ikasi dut aske izaten eszenatokian”
“Harreman ireki ez esklusiboa” du Lide Hernando Muñozek (1991, Donostia) musikarekin. Liher taldearekin pausaldia eginda, Bele musika proiektua aireratu berri du. Berriki aurkeztu du Izotz ura liburua ere, Susa argitaletxearekin. Sorkuntzatik bizitzea erabaki osteko etapa baten hasiera da, muga askoduna, era berean, baina mugarik gabea. “Nahi dudana egiteko gogoa dut”, dio.
“22 urterekin Literatura masterra egin nuen. Musikan konfiantza gehiago izan dut idazten baino. Irakasleak, onena, dakigunari buruz idaztea zela esan zigun. Horregatik, liburua gaur egungo musika industria barrutik ezagutzen duen baten testigantza fikzionatua da. Pertsonaiek nire bi pentsaera islatzen dituzte, askotan talkan egon direnak. Idaztean ohartu naiz gizarteak, guk, polarizatu ditugula bi jarrera horiek, eta onartu egin behar ditugula kontraesanak. Batzuetan, gurekoiago jokatu nahi dugu, eta besteetan, supermilitanteak izan nahi dugu, eta dena egin gainontzekoengatik. Bi postura horiek islatzen ditu bi nesken adiskidetasun harremanetik”.
Nola definituko zenuke musikarekin duzun harremana?
Harreman ireki ez esklusiboa da. Pixkanaka nire bizitzako gauza zentralena bihurtu da. Uneotan nire lan printzipala –ogibide zena– irailean utzi nuen, eta orain abestera dedikatzen naiz. Egunero daukat kontzertu edo hitzaldiren bat. Oraingoz, zorion gehiago ematen dit zorigaitza baino, nahiz eta bidea latza izan. Industriaren antolaketa-modua ez da justua –hainbat faktoregatik–, baina musikak asko ematen dit, ez naiz nekatu, eta hala aritzea espero dut denbora askoan.
Noiz eta nolakoak izan ziren zure lehen notak?
Musikan 21 urterekin hasi nintzen. Txikitatik abesten nuen etxean eta ikastolan. Trikitiko irakasleak askotan jartzen gintuen abesten, eta eskolako ekitaldietan kantatzen nuen. Karrera bukatzean erosi nuen gitarra, eta hor hasi nintzen abesti propioak jotzen. Gero, piano-jotzaile bat ezagutu nuen, eta kalean jo genuen bi udaratan turistentzat, Donostian. Sekulako irakaspena izan zen, egunero kalean 2-3 orduz jotzen baikenuen. Horrela hasi nintzen ikasten, bidean, ahotsa ez nekatzeko. 22-23 urterekin lehen maketa atera nuen.
Arrazoi gutxi, denbora asko izan zen zure bakarkako lehen maketa, gerora heldu zen Liher taldea. Zer du Lidek Liherretik, eta Liherrek Lidetik?
Aske abestea. Hasieran geldi nengoen, eta ez nuen uzten nire askatasuna naturala izaten. Denborarekin, Liher taldeari esker ikasi dut aske izaten eszenatokian. Liherrek Liderengandik, aldiz, nahiz eta estiloa gogortu, nire ahoskera jaso du, kantaera souleroa.
"Orain, talde gazteek 'management' enpresei deitzeak tristetu egiten nau: lehenbizi zure bidea egiten saiatu, ur horietan mugitu, eta ikusi zein erraza edo zaila den"
Liherrekin Tenplekuak erre dituzue. Parentesia iragarrita, orain zer?
Musikarekin jarraitu, beste formatu batzuetan. Helduen bizitza geroz eta konplikatuagoa da, eta entseatzeko ez bestetarako geratu ahalko gara: kafe bat hartu edo parranda egiteko. Beraiekin elkartzeko gogoa dut, baina jo behar izan gabe. Nahita iragarri dugu etenaldi mugagabea, nahiz eta beldurra eman horrek. Ez da utzi nahi dugula, etenaldiari mugarik ez diogula jarri nahi baizik, gogoa badugu elkartu eta berriz hasiko gara. Zortzi urte daramatzagu gelditu gabe, 400 kontzertutik gora jo ditugu Euskal Herrian eta Europan, eta nekatuta gaude fisikoki zein mentalki. Asko maite dugu elkar, baina burua beste gauza batzuetan murgiltzeko gogoz gaude, ez musikan bakarrik. Gogoa dugu parentesia ireki eta pittin bat elkarren falta nabaritzeko.
Zuzenekoei ematen diezun indarra, ahotsa eta gorputza izugarria da. Eszenatokiko jarrera hautu kontzientea da?
Bilakaera naturala izan da, ez hautua. Musikak aurrera eramaten zaitu, doinu intimistagoa balitz gutxiago mugituko nintzateke. Hala ere, presentzia ez da mugimendua eta janzkera, fisikotik ateratzen da. Denborarekin lortutako askatasunaz oso harro nago, eszenatokira igotzean klik egiten dut, eta jendeak zer pentsatzen duen ahazten saiatzen naiz: nor naizen, nondik natorren, zein adin daukadan... Abestitik abestira burbuila hori puskatzen da batzuetan, eta ni izatera itzultzen naiz, barrez hasten naiz.
Bele proiektua abiatu berri duzu. Zer nahi diozu eskaini zozoari?
Ondo pasatzeko musika ezberdina da Bele. Sortzen ari garen soinua ez dago gaur egun Euskal Herrian, nahiz eta batzuekin alderatu daitekeen. Nahiko genuinoa da egiten ari garena Euskal Herriarentzat. Ondo pasa daitekeela erakutsi nahi dut, dantzatuz, irribarre batekin bukatuz, kontzertu polit batean gozatuz. Musika afroamerikarrak ez du izan inoiz Euskal Herrian harrera potenterik, beti jo izan dugu gauza zuriagoetara: rock edo pop britainiarra, folka... Nik beti edan dut musika afroamerikarretik, soula, aranbi…
Euskarazko kultur eszena aldatzen ari da?
Zeharo, eta sekulako abiaduran. Etengabe geratzen zara atzean. Durangoko Azokan, joan den urtean, musikan 300 nobedade egotea sekulakoa da, bizi garen biztanle kopurua kontuan hartuta. Pandemiak birak eta zuzenekoak etetea ekarri zuen, baina jendeak etxean ekoizteari ekin zion. Gaur egun, lokalak ez daude beteta, garajeetan egiten zen rocka edo zarata, eta orain ez. Beti aldatzen ari da.
Esaterako, musika industrian, management enpresatara jotzen du jendeak. Marrazoak dira, geroz eta handiagoak dira eta geroz eta gutxiago daude. Talde gazte asko doaz horra. Gaztetxeen sarea geroz eta ahulagoa izateak eragin du, akaso, horretan. Lehen, gaztetxeetara deituta, zure kabuz jo zenezakeen. Orain, talde gazteek management enpresei deitzeak tristetu egiten nau: lehenbizi zure bidea egiten saiatu, ur horietan mugitu, eta ikusi zein erraza edo zaila den. Jai eremu aldarrikatzaile asko ere, enpresek antolatzen dituzte, eta hor ere kontraesana dago.
Zer nolako kultur industriarekin amesten duzu?
Askotarikoa dena. Jendeak bururatu ahal zaizkizun estilo guztiak egiten ditu euskaraz, baina industria ez da horren horizontala. Irudikatzen dudan industrian, askotariko sorkuntza legoke, eta hedabideek ere tokia egingo liekete sorkuntza horiei guztiei. Horrela, jendea hezita legoke musika ezberdinak entzuteko, eta ez betiko lau estilo ezagunak bakarrik entzuteko. Management enpresa asko eta txikiak leudeke, gure lana ateratzen saiatuko liratekeenak, eta ez gure lanetik bizitzen.
Botoen %99 zenbatuta, Mark Caney egungo lehen ministroa buru duen alderdiak 168 aulki lortuko lituzke Komunen Ganberan, eta lau gehiagorekin osatuko luke gehiengoa. Alderdi Kontserbadorea izan da bigarren bozetan, 144 eserleku lortuta. Duela lau urteko hauteskundeetan baino... [+]
Donostiako Zurriola Haur Hezkuntza, La Asunción eta The English School ikastetxe inguruak eta Bilboko Kontxa Eskola eta Calasancio-Escolapios dira karbono dioxidoaren muga legala gainditzen dutenak, Ekologistak Martxanek hainbat eskola ingurutan egindako azterketaren... [+]
Hedabideetan nahiko aipatu dira asteleheneko itzalaldiak gizartean eragin dituen ondorioak, baina nahikoa aipatu al da gertakari horrek agerian uzten duena? Besteak beste, bi auzi nagusi: bizirauteko energiarekiko dugun menpekotasuna eta azken urteetan gertatzen ari den zerbitzu... [+]
Zer lor nahi zezakeen Ipar Koreako erregimenak Errusiaren gerrarako egindako odol-ekarpenarekin? Batetik, eskarmentua; bestetik, elkarrekikotasuna.
Sindikatuek agerraldi eta salaketa publikoak egin dituzte astelehenean, Nazioarteko Lan Osasunaren Egunean. Hego Euskal Herrian iaz zenbatu zituzten 64 hildakoen gorpuak irudikatu dituzte LABek, ESK-k, STEILASek, EHNEk, Etxaldek eta CGTk Iruñean eta Donostian.
Egunak argitzerako itzuli da argindarra ia-ia leku guztietara. Euskal Herrian baino atzeratuago egin du Espainiako Estatuko lekurik gehienetan, baita Portugalen ere. Normaltasun itxura gaur Euskal Herrian, baina goizeko lehen orduan ez dira funtzionatzen ari aldirietako trenak... [+]
Petrolio-portu bateko sarraskia gertatu eta hamar egunera izan da erasoa. AEBek erasoak abiarazi zituztenetik 250 pertsona baino gehiago hil dira Yemenen. Oraingoan 68 pertsona hil eta 47 zauritu izan dira. Orain arteko bonbardaketa lazgarrienetakoa da.
ELA, LAB eta CGT sindikatuek ibilgailu elektrikoak egiteko elektrifikazio prozesuan instalatutako olagarro edo garraiatzaile berria kentzeko eskatu diote Nafarroako Volkswageni. Elkarretaratzea egin zuten ostegunean eta atzorako greba eguna deitu zuten lantokian: 13:15etatik... [+]
Beste bizi eredu baten alde eginez, hainbat belaunaldik ikasteko, antolatzeko, esperimentatzeko eta trebatzeko aukera izan dute Lakaxitan bi hamarkada hauetan zehar. Gazte belaunaldi anitz ikusi ditu gaztetxeak, eta Jaion bestan, oraingo gazte mugimenduko kideak ez... [+]
Apirilaren 17an, Brasilgo Eldorado do Carajás-en egin zuten lurrik gabeko 21 langileen sarraskiaren 29. urteurrena izan da. Ordutik, La Vía Campesinak data oroitzen du Nekazarien Borrokaren Nazioarteko Egun gisa, lurrerako eskubidea defendatzeagatik koldarkeriaz erail... [+]
Gaueko 21:00etarako, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako %85era itzuli da hornidura energetikoa, eta Nafarroan, berriz, %50era. Egoera okerragoa bizi dute Espainian eta Portugalen: hurrenez hurren, argindarra lurraldearen %25era eta %10era iritsi da.
Sare elektrikoa erabat erori da... [+]
Maiatzaren 22tik 23ra bitartean deklaratu beharko dute auzipetuek. Gazteek salatu dute instituzioak "geroz eta gehiago" ari direla mugatzen protestarako eta mobilizaziorako eskubide politikoa, eta 'Bajadikako 27ak' izenarekin sortu dute plataforma bat. Maiatzaren... [+]
Felipe Bidart Iparretarrak taldeko kide ohiak Kazetari azaldu dioenez, "borrokan erori diren militanteak oroitarazteko" xedea du margolanak. Xabi Tapia Xabxab artista urruñarra da haren egilea, eta Baigorriko Lagundu elkarteak antolatuta egin dute aurkezpen... [+]