Berlin, 2015eko udaberria. Mahaiaren alde batean Yanis Varoufakis, greziar Finantza ministroa, Europar Batasuneko bileretara larruzko jakaz eta motorrean joateagatik soilik ez, Greziako zorraren krisi betean Troika-ri hortzak erakusteagatik ere ezagun egin dena. Beste aldean, Wolfgang Schäuble alemaniar Finantza ministro boteretsua, austeritate politiken bultzatzaile nagusia. Greziak 2009tik darama zorra zorraren bidez estaltzen, Europako Batzordeak, Europako Banku Zentralak eta Nazioarteko Diru Funtsak exijitutako murrizketa hiltzaileak ezartzearen truk, baina boterera iritsi berria den Syriza alderdi ezkertiarrak gurpil zoro horrekin amaitu nahi du. Orduan, Schäublek Michel Sapin homologo frantziarrari serio begira, hau dio bekokia mugitu ere egin gabe: “Ezin da onartu hauteskundeek politika ekonomikoa aldatzea”. Ezezko borobila, nein.

Varoufakisek Adults in the room (Helduak egongelan, 2017, Penguin) liburuan kontatzen du pasarte hori, ekonomialari greziarrak Europako establishment-aren kontra egindako borrokari buruzko lanean. “Ez zirudien kezka handirik sortzen zionik greziar programa ezin zela bete jakiteak –jarraitzen du liburuan–. Wolfgang Schäublek hauteskundeek ez zutela garrantzirik pentsatzeak baino, harritu ninduena izan zen hori bera onartzean inolako eskrupulurik erakutsi ez izana”.

Gabon hauetan etxe batzuetan xanpainaz eta beste askotan ardo merkearekin topa egiten genuen bitartean, abenduaren 26an hil da Schäuble, 81 urterekin eta minbizia zuela. Argitzerako kafea azkar hartu behar duen langile jendeak apenas egingo zion kasu mugikorreko albisteari: abizen ahoska ezinezko mandatari europar bat gutxiago… eta zer? Baina Varoufakisek ondo pentsaturik zeukan beretzako epitafio birtual bat: “Historiak gogor epaituko du, baina ez bere politikei eta proiektu suntsitzaileari men egin zietenak baino gogorrago”, idatzi du bere blogean.

Schäublek pertsonifikatu zuen inork baino hobe 2010eko hamarkadan Europako herrialde ortodoxoek, bereziki Alemaniak, inposaturiko “austeritate” politika, herritarrak pobretu eta murrizketen bidez zerbitzu publikoak eraitsi zituen benetako austerizidioa. Gero COVID-19 pandemia etorri zen, eta krisi sozioekologiko sakonek sistema hankaz gora ez jartzeko politika espantsiboak erraztu dituzte europar erakundeek hainbat urtez. Baina tregoa eskuzabal horren ondoren “normaltasunera” itzuli beharra dago.

Eta Europa neoliberalean normaltasunak erran nahi du gerruntze fiskal estu bat jartzea inguruan, hemen bai izan behar da oso eskrupulosoa, antza. Ecofin Europako Ekonomia eta Finantza ministroen kontseiluaren abenduaren 20ko bileran hartu dute erabakia 27 herrialdeek: berriz ere, gehienez %3ko defizita eta BPGrekiko %60ko zor publikoa eduki beharko dute EBko kideek, Maastritcheko Ituneko “urrezko arauek” dioten moduan. Ecofinen bileretan herrialde gogorrenen jarrera nagusitu da, batez ere Alemaniarena, baina baita Herbehereak, Austria, Suedia eta Danimarkarena ere.

Hala ere, Bruselan berriz aktibatutako Egonkortasunerako eta Hazkunderako Itunean (EHI), "ihes-balbula" edo malgutasun ukitu batez makillatu dute austeritaterako itzulera: BPGrekiko %90etik gorako zorra dutenek, euren zorra batez beste puntu bat gutxitu ahal izango dute urtero; eta %60-90eko tartean daudenek urtero puntu erdia baino ez. Klausula horrek ahalbidetu du akordioa, Frantziak, Espainiak eta Italiak onartu ondoren.

Lurreratze brutala

Nadia Calviño Espainiako Ekonomia ministro eta lehen presidenteordeak gidatu ditu Ecofinen bilerak ordu txikiak arte –Espainiako Estatuari zegokiolako Europar Batasuneko presidentetza 2023ko bigarren seihilekoan–. Europeista amorratua eta “señoritoen laguna”, Madrilgo prentsa ezkertiarrak sarritan deskribatu duen bezala, ministro espainiarrak eskatzen zuten hori eskaini die Alemaniari eta bere belatz ordoliberalei. Orain, Europako Inbertsio Bankuko presidentearen aulkitik begira daukagu.

Berrikitan Calviñok esan du Next Generation funtsak ezinbesteko izan direla “gure herrialdea [Espainiako Estatua] berreraikitzeko”. Beste askorentzat, ordea, pandemiarekin ezarritako politika fiskalak “prekaritatea, txirotasuna eta milioika lagunen sufrimendua" eragin ditu, Zor Bidegabea Abolitzeko Komitearen (CADTM) webgunean Felipe Milinek idatzi duen gisan.

CADTMeko kideak Le retour à la normale de l’austérité en Europe (Austeritatearen normaltasunera itzulera Europan) artikuluan zedarritu ditu Ecofinek harturiko erabakien gako batzuk. Pandemia garaiko azken urteetako neurriak "marko kontzeptual neoliberal" beraren barruan hartu dira bere esanetan: laguntzak enpresa erraldoi gutxi batzuengana baino ez dira iritsi –"europar txapeldunak" deitzen diete hooliganen bufandak jantzita–, mundu mailako merkatuan lehiatu daitezen.

“Austeritatearen bidera itzulita, pandemia garaian aldaketarako sortu ziren aukerei atea itxi zaie –idatzi du Milinek–. 2008ko krisiaren sekuentziarekin gertatu bezala, eredu neoliberalaren azken urteetako krisiak ez gaitu eraman sistemaren sakoneko erreforma batera, are gutxiago hura zalantzan jartzera”.

Dioskunez, gaur egungo inflazioaren arazoa ez du gehiegizko likideziak sortu, baizik eta hornidura kateen etenak, eta hortaz, austeritate politikek atzeraldiaren hasiera azkartu baino ez dute egingo. Hedabide ugaritan txalotu duten ustezko EHIren malgutasunak, aurrezkiaren erreinu ilunera zenbait herrialdek –tartean Espainiako eta Frantziako Estatuek– egin beharko duten lurreratzea hain "brutala" ez izatea du helburu, besterik ez.

Eta orain, galdera da: diru publiko gutxiagorekin, nola beteko dute hitz emandako Europako Paktu Berdea? Horretarako 620.000 milioi euro beharko direla ziurtatu zuen Europako Batzordeak. Alderdi berdeek eskatu dute arau fiskal berriek ez eragitea trantsizio energetikora bideratutako aurrekontuei –erregai fosilak gutxitzea helburu dutenei–, baina Calviñoren Ecofineko lagunek ez dute halakorik onartu. Nein.

Greenpeaceko Carlos García Paret ekonomialariak ahobizarrik gabe azaldu du El Salto-n: “Huts egin duten errezetekin, finantza ministroak tematuta daude kontu publikoen eta ekonomiaren osasun ona mantentzen, aldiz, ez dute zaintzen ekosistemen eta gizartearen osasuna”. 2.0 austeritate "edulkoratura" itzultzea oso albiste txarra da ekologistarentzat.

Wolfgang Schäublek 2010eko hamarkadan hasitako austerizidio-aren bigarren kapitulu bat hasiko dugu beraz. Ongi etorri, hau 2024 urtea da, urte "normal" bat Europa neoliberalean.