2020ko urriaren 2tik hornidura elektrikorik gabe zaudete auzoan. Zer dago horren atzean?
Gure etxeetatik indarrez aterarazi nahi gaituzte. Madril hego-ekialderantz ari da hazten, ez dago hiria handitzeko beste modurik, eta hor Cañada Realek enbarazu egiten du; ziur gaude Vallecasko zabalguneko, Los Ahijonesko eta Berrocaleseko hirigintzako promozio handiekin duela zerikusia. Horren atzean Madrilgo Udala eta Madrilgo Erkidegoa daude, baina baita Espainiako Estatua bere osotasunean ere, eskubide urraketa horien konplize delako. Jada hiru urte eta lau negu daramatzagu egoera horretan.

Nolako baldintzetan bizi zarete?
Ezin ditugu hozkailua eta garbigailua erabili, ez dugu ur berorik, ezta berogailurik ere. Haurrek ezin diote eskolako erritmoari eutsi ikasgai guztiak gela birtualetan daudelako eta ez daukatelako wifirik eta gailu elektronikoak kargatzeko aukerarik; lanak egiteko kandelak pizten dituzte, eta horrek erredurak egiteko edo zerbaitek su hartzeko arriskua dakar. Horrez gain, Madrilgo Udalak ez ditu auzoak garbitzen eta zaborra kalean botata dago eta etxebizitzak ilegalki eraisten dituzte; gertatu izan da norbait oporretara joan eta itzultzean etxebizitza botata egotea, udalak eta erkidegoak erabaki dutelako etxe hori abandonatuta dagoela. Gisa horretakoak maiz gertatzen dira auzoan.

Cañadako 5. eta 6. guneei eragin die gehien argindarraren mozketak; oinez hiritik 45 minutura daude, isolatuta. Baina Cañadan ez dago dendarik, eta hozkailuetan ezin dugu janaririk eduki, beraz, erosketa maiz egin behar dugu. Arropak eskuz garbitzen ditugu, ontziak ur hotzetan, umeak dutxatzeko ura kazoletan berotzen dugu eta, hala ere, dutxak hotzak egoten direnez, haurrak maiz gaixotzen dira. Seme-alabak gaixotzen badira emakumeok ezin gara lantokira edo ikastera joan… Horrek guztiak aktibista eta feministok orain arte egindako borrokan atzerapauso nabarmena eragin du.

Emakumeei eragiten dizue gehien eta, aldi berean, zuek zarete neurri handi batean egoera horren aurka borrokan ari zaretenak.
Familia-kontziliazioa oso astuna egiten zaigu, etxeko zama gure gain hartzen dugu eta ez dakigu nola egin borrokari ere denbora eskaintzeko. Argindarra moztu aurretik ere antolatuta geunden; Tabadol emakumeon elkartea 2007an sortu genuen, emakumeei euren komunitateko lider izateko tresnak emateko helburuarekin. Lan handia egin genuen horretan, baita emakume marokoar eta ijitoen integrazioan ere, Madrilgo komunitatean integra zitezen.

Hornidura elektrikoa etendakoan aurrenak izan ginen borrokarako deia egiten, eta elkartea erakunde, elkarte eta norbanako politiko askorekin saretu da. Elkarrekin saiatu gara auzoko egoera gizarteratzen eta protesta egiten; hasieran egunero manifestazioak egin genituen hogeita sei egunez jarraian, eta, pixkanaka, antolakunde eta norbanako gehiago batu dira. Civica plataforma sortu dugu, eskubide urraketak salatzeko eta argindarraren aldeko borroka babesteko. Giza eskubideekin konprometitutako 65 elkarte baino gehiago elkartu gara, eta manifestu argia kaleratu dugu, honakoa eskatzen: “Argindarra orain, kontratuak eta jarraipen-mahaia”.

Lehenengo puntua, argindarrarena, ez dugulako onartzen Madrilgo auzo batean hornidura elektrikorik gabe egotea. Kontratuak, hiritar gisa onartuak izan nahi dugulako, eskubidedun subjektu gisa, gure hornigaiak ordaintzeko aukera izan dezagun. Azkenik, jarraipen-mahaia, uste dugulako ezin dugula Cañada Realgo auzoan aurrerapenik egin bizilagunok eta Madrilgo Erkidegoa koordinatuta egon gabe; gure auzoaren gainean hartzen diren erabakietan auzokideok bertan egon behar dugu.

Nola eragin du osasunean hainbeste denboran argindarrik gabe bizitzeak?
Osasun fisikoari dagokionez, izozte sintoma asko izan dituzte haurrek eta jaioberriek; Filomena ekaitzean sei hilabeteko haur bat hil zen horregatik. Hotzarekin eta hezetasunarekin handitu egiten da arnas-aparatuko infekzioak agertzeko arriskua, eta gisa horretako gaixotasun kronikoak dituztenen osasuna asko okertu da, besteak beste, ezin dutelako sare elektrikora konektatuta egon; pertsona diabetikoek ezin dituzte sendagaiak ongi kontserbatu hozkailuan…

Baina batez ere buru-osasunean eragiten du, gehienbat emakume eta umeetan, gu baikara baldintza horietan dauden etxeetan denbora gehien igarotzen dugunak. Gogoan dut Unibertsitatera Sartzeko Ebaluazioaren atarian nerabe gehienek depresioaren aurkako pilulak hartzen zituztela, antsietateagatik. Ikasketa maila altua zuten ikasleen errendimendua nabarmen jaitsi da eta izan nahi dutena ikasteko aukerarik ez dute. Oso auzo gaztea da Cañada, eta familia bakoitzak batez beste hiru seme-alaba izaten ditu. Haur eta nerabe horiek etorkizunerako helburu eta ametsak dituzte, baina eguneroko egoerak zaildu egiten die horiek lortzea.

Sir(a) Tratu Txarren eta Torturaren Biktimei Laguntzeko Zentroak txosten bat egin zuen Cañada Realgo bizilagunok bizi genuen egoerari buruzkoa, eta ondorioztatu zuen “ingurune torturatzailea” dela; sentitzen dugu etengabeko tortura ari garela bizitzen. Elkarrizketatuen erdiak baieztatu du buru-osasuneko arreta behar duela, eta %15,7ak jarraikortasunez pentsatzen duela suizidioan. Carlos III.a unibertsitateko Oinarrizko Eskubideen masterreko ikasleekin elkarlanean aritu gara, eta haiek ere txosten bat egin dute gure egoera aztertzen eta salatzen.

Civica plataformak Espainiako Estatua salatu zuen Europako Kontseiluko Eskubide Sozialen batzordean, hornidura elektrikoa eteteagatik. Zein ibilbide izan du salaketak?
2022ko urrian jaso genuen erantzuna: bizitzen ari garena eskubide urraketa gisa definitu zuen batzordeak, eta adierazi zuen ezin dela onartu Europan baldintza horietan bizi den gizarterik. Horregatik, Espainiako Estatua estutu zuen hornidura elektrikoa berehala ezartzeko. Hark, ordea, erantzun du ezin duela argindarra berrezarri ehun elektrikoa zahartuta dagoelako eta bizilagunak arriskuan jar gaitzakeelako. Cañada Realek 50 urte ditu; zergatik ez da egon arriskurik azken 50 urteetan? Gainera, adierazi zuen gezurra dela salaketan esan genuena, bizilagunoi ez zaigula ezer falta.  Erantzunari alegazioa aurkeztu genion, eta orain batzordearen erantzunaren zain gaude. Esperantza handia dugu Europar Batasuneko batzorde horretan.

Espainiako Estatuan egin duzue salaketarik?
Madrilgo Erkidegoaren eta Naturgy hornidura enpresaren aurkako salaketa jarri genuen instrukzio epaitegian, eta hor ere arrazoia eman digute. Probintzia auzitegiak agindutako adituaren txostenak erakusten du tentsio altuko dorreetan aparatu batzuk jarri dituztela indarra mugatzeko, etxebizitzetara ez dadin iritsi behar adina. Txostenak ikusita, Herriaren Defendatzaileak berretsi du Cañadakoa larrialdi humanitarioa dela eta Espainiako Estatuari tresnak eman dizkio argindarra berrezartzeko. Hala ere, ez dugu lortu argia itzul dadin.

Auzoko haurrek 65 gutun inguru idatzi zituzten haien egunerokoaren berri ematen, eta horiek helarazi dizkiegu Nazio Batuetako sei errelatoreei, Madrilgo alkateari, erkidegoko presidenteari eta Madrilgo Erkidegoko Cañada Realgo ordezkariari; 2021eko abenduan Madrilgo udaletxearen aurrean irakurri genituen.

Nazio Batuen Erakundeak ere arrazoia eman digu; eskubide sozialekin konprometitutako nazioarteko erakunde guztiek arrazoia eman digute, Espainiako Estatuak izan ezik. Herriaren Defendatzaileak esan bezala, gertatzen ari dena larrialdi humanitarioa da eta katastrofea ez da naturala, administrazioak eragindakoa baizik.

Salaketa formal horiez gain, zein ekintza egin dituzue?
Ekintza politiko, sozial eta kultural asko egin ditugu, guztiak hornidura elektrikoaren etetea salatzeko. Esate baterako, 4.000 kandela piztu genituen ondorioak jasaten ari garen 4.000 auzotarron omenez, honako esaldiarekin: “Gu itzaltzen ari dira”. Gabonetan, Madrilgo Udalak milioika euro erabili zituenean kaleak zentzugabe apaintzeko gu hornidura elektrikorik gabe geunden bitartean, Boamistura elkartearekin batera kalearen zati bat argiztatu genuen “borrokan jarraitzen dugu, ilunpetan jarraitzen dugu, argindarra Cañadarentzat, kontratuak nahi ditugu” aldarrikatuta.

Azken urtean parke bat eraiki dugu Todo Por la Praxis taldearekin batera, umeek pedalei eragiten dieten bitartean “argiarekin ez da jolasten” kartela argiztatzen duena. Horrez gain, 400 días sin luz (400 egun argirik gabe) antzerki obran parte hartu genuen auzoko hiru emakumek, eta gure artean ere egin dugu obra txiki bat, Los nombres del miedo (Beldurraren izenak) izenekoa. Horiek dira egin ditugun ekintzetako batzuk.

Argia moztu aurretik nolako tratua jasotzen zenuten instituzioen aldetik?
Cañada Real beti aritu izan da borrokan, hornidura elektrikoaz gain bestelako oinarrizko eskubideak ere urratzen direlako: osasungintza, hezkuntza, asfaltatzea, arreta sozial eta komunitarioa… Baina aldea nabaritu dugu duela hiru urtetik hona, hain zuzen, Madrilgo Erkidegoko gobernura PP iritsi zenetik. Aurreko gobernuarekin elkarrizketak izan genituen, baina oraingoarekin ezinezkoa da. Mila aldiz eskatu dugu erkidegoko presidentearekin bilera bat, baina ez digute kasurik egiten, haientzat gaizkileak baino ez gara. Naturgy enpresarekin ere saiatu gara bilera bat lortzen, baina hori ere ez dugu lortu. Oso estigmatizatuta dagoen auzoa da, eta Espainiako hirugarren mundua islatzen du: muturreko pobrezia, maila instituzionalean eta sozialean.