Emakume ehiztariak ez ziren salbuespena
Andeetako goi-ordokia, duela 9.000 urte. Emakume gazte bat ehizarako arma eta tresnekin ehortzi zuten, eta, ondorioz, hil artean ehiztari lanetan jardun zuela ondorioztatu dute adituek.
Azken urteotan antzeko hainbat kasu agertu dira, baina salbuespen modura eman izan dute horien berri. Seattle Pacific unibertsitateko Cara Wall-Scheffler biologoa buru duen lantaldeak, ordea, emakume ehiztariei buruzko ikerlan orokorra egin berri du eta Plos One aldizkarian argitaratutako ondorioa garbia da: Historiaurreko gizarte ehiztari-biltzaileetan emakumeek nahiz gizonezkoek egiten zuten ehizan.
Horretarako mundu osoko 63 komunitate aztertu dituzte eta horietatik 50etan aurkitu dituzte ehiza denen lana zela dioten frogak: Punan (Malaysia), Wopkaimin (Ginea Berria), Hiwi (Venezuela), Matses (Amazonia), Tsimane (Bolivia)… Beraz, gizarte ehiztari-biltzaileen %80tan gutxienez emakume ehiztariak zeudela ondorioztatu dute; eta gainerako %20etan ez dute ez aldeko ez kontrako frogarik aurkitu.
Horretarako ez dituzte aztarnategi edo arrasto berriak ikertu; aurrez egindako ikerlanetan oinarritu dira, baina interpretazioa da aldatu dena. Luzaroan Historiaurreko komunitate horietan genero rolak oso banatuta zeudela uste izan da, egungo gizartearen ikuspegi subjektiboaren eraginez: gizonezkoek haien indarra erabiltzen zuten ehizarako eta emakumeak, aldiz, bilketan eta haurren zaintzan aritzen ziren.
Ikerlanak uste hori hautsi du, baina horrek ez du esan nahi ehizan generoen artean alderik, ñabardurarik ez zegoenik. Wall-Schlefferen hitzetan, “arrasto arkeologikoek adierazten dutenez, emakumeek nagusiki tamaina handiko harrapakinen ehizan jarduten zuten, belaunaldi berriei ehiza praktikak irakasten zizkieten eta, maiz, gizonezkoek baino arma anitzagoak eta estrategia garatuagoak erabiltzen zituzten”.
Ehizarena adibide bat baino ez dela diote ikerlariek, eta orain arte Historiaurreko genero rolak egungo ikuspegitik baldintzatu eta oker interpretatu direnez, beste arlo batzuk ere ikertzen hasi dira: emakumezkoen mugikortasuna, edozein jarduera egin bitartean haur txikiak bizkarrean eramateko gaitasuna… Eta orain arte bildutako datuak berraztertzeko eskatzen diete komunitate zientifikoko kideei.
Etiopia, 1974ko azaroaren 24a. Lucy-ren hezurdura aurkitu zuten Hadarren, giza arbasoen arrasto zaharrenetakoa. Australopithecus afarensis espezieko hominidoak 3,2 eta 3,5 milioi urteren artean ditu.
Homo espezieen arbasotzat jo zuten orduan, gu guztion amatzat. Mende erdi... [+]
Berkeleyko unibertsitateko (Kalifornia, AEB) arkeologo talde baten arabera, ezkerreko irudian ageri den eszena ez litzateke zuzena. Hau da, gizakiek ez zituzten lantzak jaurtitzen mamutak eta beste ugaztun handi batzuk ehizatzeko. Horixe zen orain arte zabalduen zegoen... [+]
Geissenkloesterle (Alemania), dela 42.000 urte. Danubio ibaiaren arroko kobazuloan bizi zirenek txirula bat egin zuten hegazti hezurrak eta mamut bolia erabiliz. Garai bertsuan, Esloveniako Divje Babe kobazuloko biztanleek ere txirula bat egin zuten hartz baten femurra baliatuz... [+]
Sulawesi (Indonesia) uhartearen hegoaldean, Leang Karampuang kobazuloan hiru irudi antropomorfoz eta basurde batez osatutako margolana aurkitu dute Griffith eta Southern Cross unibertsitateetako eta Indonesiako Agentzia Nazionaleko arkeologoek. Nature aldizkarian argitaratutako... [+]
Euskal Herriko kobazuloetan Madeleine aldiko (duela 18.500 eta 13.500 mila urte bitartekoak) labar-artea metodo konputazionalak konbinatuz aztertuta, ezaugarri espazialen eta ikonografikoen arabera bereizi dituzte irudiak, eta ondorioztatu dute lau multzotan bana daitezkeela.
Duela bi urte, Edgard Camarós arkeologo katalanak bi giza garezur eta "Minbizia?" zioen txartel bat topatu zituen kartoizko kaxa baten barruan, Cambridgeko Unibertsitatean. Garezurrak Gizatik zetozten, Egiptotik eta berriki Frontiers in Medicine aldizkarian... [+]
1991n Alpeetan Ötziren gorpua aurkitu zutenetik, egoera oso onean kontserbatutako 5.000 urteko arrastoak ikerketa asko egiteko erabili dituzte. Hasieratik arreta eman zuten azalean zeuzkan 61 tatuajeek. Adituek uste zuten tatuaje horiek azalean ebaki txikiak eginda eta,... [+]
Muru Artederreta herrian, Murugain izeneko muinoan, Burdin Aroko herrixka baten horma agerian geratu da, AHTren lanentzako laginak hartzen ari zirela. Bizilagunen hango elkarteak salatu du trenarentzako tunel baten ahoa eraikitzeak harresiaren zati bat suntsituko lukeela.
1992. eta 2006. urteen artean, Erromako Bracciano lakuko uretan, Neolito goiztiarreko La Marmotta aztarnategia industu zuten. Berriki, Plos One aldizkarian han aurkitutako bost piraguen inguruko ikerlana argitaratu dute. Ontziak 7.000-7.500 urte inguru dituztela ondorioztatu... [+]
Axlor aztarnategian (Dima), duela 100.000 urte inguruko gizakien fosilak aurkitu dituzte IIIPC Historiaurreko Ikerketen Kantabriako Nazioarteko Institutuko ikertzaileek. Zehazki, 10-12 urteko bi haurren eta heldu gazte baten hortzak dira, eta Iberiar penintsularen... [+]
Mecklenburgeko golkoan, Baltikoko uretan, ia kilometro bateko harrizko egitura bat identifikatu zuten arkeologoek 2021ean. Orain diziplinarteko ikerlari talde batek harresiari buruzko ikerketa argitaratu du PNAS aldizkarian.
Egiturak 10.000 urte inguru ditu eta gizakiak egina... [+]
Irulegiko Burdin Aroko herri gotortuan azaldutako brontzezko piezari buruzko ikerketa “osoena” azaltzen duen artikulua argitaratu du aditu talde batek nazioarteko aldizkari zientifikoan. Orain arte ez genekizkien hainbat berritasun dakartza.
Asteburu honetan historiaurreko margoak zeuden kobazulo bat bisitatu dut. Burdin eta manganeso oxidoa erabilita orain dela 30.000 bat urte egindako margoak. Bisita hauek interesgarriak iruditzen zaizkit, gizaki gisa munduan dugun lekua birkokatzeko; aukera dira historia... [+]
Willendorf (Austria), 1908. Wachau bailarako aztarnategi batean, Josef Szombathy arkeologoak emakumezko baten estatua antropomorfo txiki bat aurkitu zuen, 11 cm ingurukoa, harrian zizelkatua eta okre gorriz tindatua.
Orduz geroztik, Paleolitoko venusik ezagunena da, eta... [+]
Siberiako taigan duela 8.000 urteko gotorlekua topatu dute Berlingo Freie Universitäteko ikerlariek, inoizko zaharrena. Gotorlekuak Iraultza Neolitikoarekin batera iritsi zirela uste izan da luzaroan, nekazaritzak komunitateak egonkortzea ekarri zuelako.
Baina duela... [+]