Harri baino haragi


2023ko uztailaren 20an
'Haragizko erreformak' | Mari Luz Esteban | Pamiela, 2023
'Haragizko erreformak' | Mari Luz Esteban | Pamiela, 2023
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Bizitakoak egiten gaitu, inguratzen gaituen orok modelatu, elkarrekintzak ondu: ezin uka historia eta istorioak marra zuzenez bereizezin direnik. Mari Luz Estebanek (Pedrosa de Valdeporres, Gaztela eta Leon, 1959) berriki plazaratutakoa horren adierazle da: Haragizko erreformak (Pamiela, 2023) izendatu du Estebanek kritikariok herritar-izen bidezko deiturak saihestera ere bagaramatzan bere hirugarren poema-bilduma, politikoa denaz (eta, horrenbestez, baita politiko ere baden pertsonalaz) hausnartzera gonbita egiten duena.

Aditz-joko oro genuke beharrezko bederatzi ataletan bildutako 60 olerkiok ohiko hizketara itzultzeko. Izan ere, nitasunari eta gutasunari loturikoak harilkatzen ditu liburuak, tartean, iraganeko haurtzarotik hasi eta zehazteke den etorkizuneko gutasunerako erabakigarri den orainetik. Bada, nolabait, poemok “nintzen” eta “gaitezen” aditzen artean kokatzen direla esan genezake, hertsiki denborari dagokionean baino maila politikoagoan, ordea: “Iraganari aurrez aurre / begiratzeko unea heldu da / memoriarik ilunena ere etorkizunean / jartzekoa”.

Gauzak horrela, bada mamirik lerrootan. Erromantizaziotik urrun, zorrotz begiratzen die ahots poetikoak Euskal Herria azken hamarkadetan zeharkatu duten fenomenoei, eta, are gehiago, baita fenomenook gure izate eta gorputzetan utzi dituzten hondarrei ere: “Herriak desindustrializatu zaizkigu, eraikitzaileen onuran / gure ondarea eraitsiz doa, ezabatuz gure memoria / baina geu gara / gure nortasun industrialaren hondakinekin / zer egin jakin barik gaudenak”. Ildo horretan, gero eta entzutetsu eta ohikoago diren auziak dakartza bildumak, oro har, noizbait gailendu zen balizko euskal identitateari arrakalak bilatzen dizkiotenak. Horien artean da feminismoa eta zaurgarritasuna hizpide dituen Nork esango zigun guri poema, baita liburuaren muin den teoria maketoa ere: “Esango dut / euskaldun / medeatu / zaharberritu / erreformatu bat / irudikatzea / komeni zaigula”.

Gailentzen den kutsu narratiboak eta hausnarraren izaera esplizituak olerki batzuen poetikotasuna ahuldu badezakete ere, baliatutako irudi poetikoek gorputzari aitortutako garrantziak bat egiten du bildumaren norabidearekin,  hots, harria baino moldakorragoa den hezur-haragizko herrian bizi garenaren aldarriarekin. Aditz-joko oro baliatu arren, beraz, argi da poemok etorkizuna dutela jomuga.


ASTEKARIA
2023ko uztailaren 23a
Azoka
Kanal honetatik interesatuko zaizu: Liburu kritikak
Dramaturgoen ‘herstory’-rako

Rosvita. Teatro-lanak
Enara San Juan Manso
UEU / EHU, 2024

---------------------------------------------------

Enara San Juanek UEUrekin latinetik euskarara ekarri ditu X. mendeko moja alemana zen Rosvitaren teatro-lanak. Gandersheimeko abadian bizi zen idazlea zen... [+]


Arriskuen aurrean, Ernaux

Idazketa labana bat da
Annie Ernaux
Itzulpena: Leire Lakasta
Katakrak, 2024

-----------------------------------------------------------
 
Klinikoa, zorrotza, politikoa, intimoa, autobiografikoa. Horrelakoak erabili izan dira maiz Annie Ernauxen lana eta idazketa... [+]

Errugabetasuna frogatzen

Segundo erabakigarriak
Manu López Gaseni
Elkar, 2024

--------------------------------------------------

Nobela labur hau irakurtzen hasi eta harrapatuta sentitzen zara, eta horretan badu zerikusia idazleak ezarritako erritmo bizi eta azkarrak. Lehen hamar... [+]


Eklipsea

Dragoiak eguzkia IRENTSI zuenekoa
Aksinja Kermauner
Alberdania, 2024

-------------------------------------------------------

Hamarnaka liburu idatzi ditu Aksinja Kermauner idazle esloveniarrak. Euskaraz plazaratutako lehenengoa dugu hau, Patxi Zubizarretak itzulia eta... [+]


Ama(ma)ren artilezko jertsea

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain
Erein, 2024

----------------------------------------------------

Izenburuak eta azaleko irudiak (Puntobobo, artile-mataza eta trapuzko panpina) osasun mentala, puntua egitea eta haurtzaroa iradokiko dizkigute, baina adabaki gehiago... [+]


Itsasoak ere baditu mila aurpegi

Itsasoa bete urre
Dani Martirena
Irudiak: Ana Ibañez
Txalaparta, 2022

--------------------------------------------

Liburu honetara barneratzen den irakurleak sentsazio ugari izango ditu. Deigarria da azaleko letren urre kolorea eta zuritasuna, goialdean ageri den... [+]


Mutu

Migranteak
Issa watanabe
1545 argitaletxea, 2024

-------------------------------------------

Ezagutzen ez nuen 1545 argitaletxeak 2024an itzuli eta kaleratu du Issa Watanaberen Migranteak liburua. Animalia talde batek egiten duen migrazio prozesua kontatzen du; eta... [+]


‘Check point’-etatik harago

DETAILE XUME BAT
Adania Shibli
Itzulpena: Aitor Blanco Leoz
Igela, 2024

----------------------------------------------

Egunotan, Israelgo soldadu batek bideo-joko batean balego bezala droneak erabilita Palestinako ospitaleak, eskolak, errefuxiatu-eremuak bonbardatzen... [+]


Hondamendi zahar hura

Fun Home. Familia-istorio tragikomiko bat
Alison Bechdel
Txalaparta, 2024

---------------------------------------------

Fun Home. Familia-istorio tragikomiko bat (2006) nobela grafikoaren lehen argitalpenarekin egin zen ezaguna Alison Bechdel komikilaria, nahiz eta berak... [+]


Politono bat entzun nahi?

PLEIBAK
Miren Amuriza Plaza
Susa, 2024

--------------------------------------------------

Miren Amurizaren bigarren eleberria argitaratu du Susak Durangoko azokaren atarian: Pleibak. Aurretik egindako grabazio baten gainean kantatzen ari zarelako antzerkia egitea da... [+]


Umore zoroa

Non sense liburua
Edward Lear
Itzultzailea: Juan Kruz Igerabide
Denonartean, 2024

----------------------------------------------

Edward Lear idazle eta ilustratzaileak 1846an argitaratu zuen esku artean dugun obra hau. Igerabidek liburuaren hitzaurrean dioen bezala,... [+]


Amore eman, ala ez

Hetero
Uxue Alberdi
Susa, 2024

----------------------------------------------------

Negazionismoaren, manosferaren eta trollen aroan ezinbestekoa da literaturaren ekarpena, errealitatearen tolesei begira jartzeko tresna paregabea delako: inguruan ditugun zapalkuntza... [+]


Marigorringoak Afrikan

Guardasolak euria nahi du
Patxi Zubizarreta
Ilustrazioak: Irrimarra
Ibaizabal, 2024

---------------------------------------------

Duela 30 urte argitaratu zuen Patxi Zubizarretak Marigorringoak hegan liburuxka; J. M. Lavarellok ilustratua eta Edebé argitaletxe... [+]


Nire neure

Begiak zerumugan
Idazlea: Miren Agur Meabe
Ilustratzailea: Ane Pikaza
Elkar, 2020

-------------------------------------------------------

Askotariko testuak eta liburuak argitaratu ditu Miren Agur Meabek. Literatur genero guztiekin aritu da: haur eta gazte literatura,... [+]


Francesca eta Maddalena

Barrengaizto
Beatrice Salvioni
(Itzulpena: Fernando Rey)
Txalaparta, 2024

------------------------------------------------

Barrengaizto izenburua aukeratu du Fernando Reyk Beatrice Salvioni-ren La malnata itzultzeko. Reyk dio idazlearen ahotsa izaten ahalegindu dela,... [+]


Eguneraketa berriak daude