Azken legealdi honetan, EH Bilduk lehenbizikoz sostengatu du PSNren gobernu bat. María Chivite lehendakari, PSNk, Geroa Baik eta Ahal Duguk osatu dute Nafarroako Gobernua, hurrenez hurren 8, 4 eta kontseilari batekin. Izquierda-Ezkerraren ordezkari bakarrak gobernuaren alde egin zuen inbestiduran, baina ez zen hartan sartu.

Gobernuak bere alderdien 22 parlamentarien sostengua izan badu ere –50etik–, ezinbestekoa izan du EH Bilduren 7 eserlekuen babesa, bai inbestidurarako, bai gobernuaren aurrekontuak aurrera ateratzeko. Eta datorren legealdian ere hala izan daitekeela dirudi. ETAren garaian legebiltzarreko bazterrean utzi zutena, gobernagarritasunaren giltza bihurtu da egun. Chivitek argi utzi du: emaitzek ematen badute oraingoaren gisako gobernua nahiko luke, eta EH Bilduk ere formula egokitzat jo du, bere aburuz horrek jarraitzen duelako UPN bazterreratzen eta higatzen.

Inkesta gehienen arabera, Nafarroako Legebiltzarrean UPNk irabaziko du 12-15 parlamentarirekin, baina eskuinak ez du nahiko boto lortuko bakarrik gobernatzeko. PSN izango bide da bigarren 10-11rekin, eta lehia handia legoke Geroa Bai (9) eta EH Bilduren artean (8). PPrena ez dago batere garbi, 3-6 eserleku lortuko bailituzke. Nafarroa Zurekin koalizioak (Ahal Dugu, Ezker Batua, Batzarre eta berdeak) 3 bat izango omen ditu eta Vox legebiltzarrera sartuko litzateke 1-2 eserlekurekin.

Javier Esparza (UPN), María Chivite (PSN), Uxue Barkos (Geroa Bai), Laura Aznal (EH Bildu), Javier García (PP), Begoña Alfaro (Zurekin Nafarroa) eta Maite Nosti (Vox) aurkeztuko dira Nafarroako Gobernuko lehendakaritzara. Horietatik bik dute batez ere lehendakari izateko aukera, Javier Esparzak eta María Chivitek, nahiz eta ezin den baztertu Uxue Barkos ere, aurreko legealdian bera izan baitzen lehendakari. Inkestetan denetik egon ohi da, baina orain arte egin diren gehienetan, ez da jausi handirik iragartzen bloke nagusietan eta haien barne oreketan.

Berez, Nafarroako Legebiltzarrerako hauteskundeak UPNk irabaziko ditu aise, azken lau hamarkadetan gehienetan egin duen gisan, baina historiako bere emaitza txarrenetakoa eskura dezake, aurreko legealdian Nafarroako eskuina batu zuen Navarra Suma orain zakarrontzira bota duelako: “Boto gehiago lortuko ditugu banatuta elkartuta baino”, esan zuen Esparzak.

UPNren erabakiak kirioak dantzan jarri zituen lehendik ere Adanero-Sayas haize zakarrak gogor astintzen zuen eskuinean. Esparzak legealdi osoa pasatu du esaten PSN EH Bilduren eskuetan dagoela, eta hara non, hauteskunde aurrekanpainan berak irentsi behar izan du gisa bereko gozokia PPko koordinatzaile Elias Bendodoren ahotik: “PSOEren eskuetan bakarrik ez, UPN EH Bilduren eskuetan dago”. Labanak arin ari dira dantzan airean, baina inork ez du zalantzarik hauteskunde biharamunean laster helduko direla adostasunera, 25 parlamentari eskuratzen badituzte. Baina, haien kalterako, inkesta bakarrak ere ez du halako aukerarik ematen, ezta Voxen balizko 1-2 eserlekuekin ere. Azken urteetan ohikoa da UPNren eta PPren arteko batu-banatu joko hori, eta horietako azkenean, 2011n, PPk 4 eserleku bereganatu zituen ondoren zulo beltz batek irentsi zuen Javier Cerverarekin. UPN-PP lehian Nafarroan beti gailendu da samur UPN, baina oraingoan arrakala asko handitu da alderdiaren barruan. Ikusiko dugu haien esparru soziologikoan berdin gertatzen den.

Volkswagen eta beste

Pandemia izan bada agur dioskun legealdiaren ezaugarri nagusia, klima aldaketa eta horrek ekonomiaren garapenean izango duen eragina gero eta izarragoa izango da aurrera begira. Datu askok adierazten dute, aukera handiak daudela egoera ekonomikoa eta soziala asko hondatzeko, eta gero eta ahots gehiagok diote garapena jadanik ezin dela hazkunde klabean planteatu. Baina, egia esan, eremu instituzionalean inork gutxik astintzen du desazkundearen bandera. Nafarroako Gobernuak, gainerako gehienak bezala, orain arte bederen ihes egin dio balizko egoera gogor horri aurrez aurre begiratzeari, eta ohiko politika desarrollistek gidatzen dute bere jarduna.

Automozioa eta zehazki Volkswagen hasi dira nozitzen zakarraldiaren ondorioak, eta auto salmentaren beherakadari so eginda, gaitza dirudi esatea etorkizuna iragana bezain oparoa izango denik. Ateratzen den gobernu berriak, besteak beste, gai arantzatsu horri heldu beharko dio. Chivitek Next Generation funtsak izan ditu lagungarri ekonomia akuilatzeko, baina hori Europar Batasunaren txanponaren alde bat da, bestea iragan hamarraldian ondo ezagutu genuen austeritatearena da, eta hori ere astinduko ei du EBk berandu baino lehen.

Iruñeko Udala: Ibarrola edo Asiron alkate, berriz PSNren esku

Joseba Asironek gidatu zuen EH Bilduk, Geroa Baik eta Aranzadik Iruñeko Udalera ekarri zuten iraultza txikia. Enrique Maya (Navarra Suma) gehiengo osotik eserleku batera gelditu zen 2019ko maiatzean (13 zinegotzi). Baina egiazki, Mayaren alternatiba PSNk zapuztu zuen, Maite Esporrinen “agur Asiron” entzutetsu harekin.

Joera nagusia inkestetan honakoa da: UPN (9-10), EH Bildu (7-8), PSN (4-5), Geroa Bai (2-3), Nafarroa Zurekin (1-2) eta PP (1-2). PSNk izango du berriz gobernagarritasunaren giltza, eta dagoeneko iragarri du sozialistek euren burua bozkatuko dutela. Egoera horretan, Joseba Asironek ia ezinezkoa luke ostera ere errepikatzea.

Bai, 2015ean gertatu zen, baina Ahal Duguren eta haren orbitaren indarraldi betean, Aranzadik 3 zinegotzi lortu zituen eta Ezker Batuak 1. Errepika daiteke berriz halakorik, beste zinegotzi banaketa batekin izanik ere? Ez da erraz irudikatzen. Batera etorrita ere, ezker esparru hori ez dator orduko hauspoarekin. Geroa Baik 5 eta EH Bilduk beste 5 lortu zituzten 2015ean, baina 2019an emaitza hori 5-7 bihurtu zen ezkerreko koalizioaren alde. Asiron boladak gogor jo zuen eta Geroa Bai 5etik 3ra eraman zuen. Ez dirudi Koldo Martinezek egoera hori irauliko duenik.

Eta gero daude eskuinaren emaitzak: 2010ean inoizko txarrenak lortu zituen, eta horrek ere erraztu zuen PSNrik gabeko udal gobernua. Baina gainerako guztietan,  eskuin espainiarra (UPN-PP-CDN...) beti 11 eta 16 zinegotzi artean ibili izan da Iruñeko Udalean, eta 1979tik gaurdaino lortutako batez besteko zinegotzi kopurua 13 da. Hau da, estatistikoki, ia beti gehiengo osotik boto batera.

Dena den, politika aldakorra da eta PSNk ere mugimenduak egin ditu Iruñeko Udalean, Maite Esporrin kendu eta Elma Saiz alkategaitzara ekarrita. Oraingoz zaila dirudi PSN EH Bildu alkatetzan sostengatzen ikustea, besteak beste, badakielako EH Bilduk bai ala bai emango diola gobernua, UPNk hartu ez dezan; eta batez ere,  Sarasate pasealekuak baino Ferrazek agintzen duelako PSN-n. Eskuina oso indartsua da Nafarroan, ezin uka, baina gehienetan gobernatu du PSNk nahi izan duelako.

ETAren aroak erraztu zuen hori, nekez irudika baitzitekeen ETA PSOEko zinegotziak hiltzen eta PSEko edo PSNko zinegotziak HBrekin edo Batasunarekin gobernatzen. Baina aldatu da egoera eta politikan ateak ireki-itxi ari dira sarri. Aldizkari honetan bertan, Aranguren bailarako Manolo Romero alkate independenteak bere proposamena luzatzen du UPN bazterreratzeko: PSNk urtebete egin dezala alkatetzan eta EH Bilduk hiru, beti ere Asiron aurretik geldituz gero, jakina. Akordiorik ezean, UPNko Cristina Ibarrola izango da Iruñeko alkate berria.