Baionako karriketan Emmanuel Macronen erretreten erreformaren kontra atera diren milaka lagunek, entzungo balituzte Floridan eskuinak darabiltzan argudio ia igualak AEBetako Gizarte Segurantzaren berehalako “kiebra” iragartzeko, pentsatuko lukete hau dena mundu mailako plan bat dela, funts pribatuen lobbyak euren etxe-orratz distiratsu batean egositakoa. Baina zein gara herritar koitaduok gaizki pentsatzen hasteko…

Oraingoz errealitate bakarra da nor bere ogitik ari dela zopak egiten gai honen inguruan. Parisen, Olivier Dussopt Lan ministroak “oreka” argudiatu zuen erretreta sistemari egin guraizekada justifikatzeko –erretiro adina 62 urtetik 64ra atzeratu eta kotizatu beharreko urteak emendatu nahi ditu Frantziako Gobernuak–. Honela jaso zituen Le Parisien egunkariak mandatariaren hitzak: “Negoziaezina da. Bestela ez genuke etorkizuneko belaunaldiekiko erantzukizunik izango”.

Madrilen, kotizazio oinarriak progresiboki igotzea da Espainiako Gobernuko Gizarte Segurantzako ministro José Luis Escrivaren azken proposamena pentsioentzako, “belaunaldien arteko desorekak sistema tenkatzen duenerako prest egoteko”. Oreka edo desoreka, ideia berbera da zirku honetan: pentsio sistema publikoak errekara bidean daude gizartearen zahartzearen ondorioz, eta hori ez gertatzeko, jubilatuek diru gutxiago izan beharko dute kartilan hilabete hasieran.

Argudio makal horrentzat pentsiodunen mugimenduek eta sindikatuek badituzte alternatibak, esaterako pentsioak aurrekontuen bidez ordaintzea –AHTren obrak edo Leopard tankeak ordaintzen diren bezala–. Baina gaur gaurkoz, herrialde gehienetan unean uneko langileek ordaintzen dituzte erretiratuen pentsioak, eta sistema hori jadanik jasangarria ez denaren apoa irentsi du askok, ez bakarrik gurean, baita Atlantikoaren beste aldean ere.

AEBetan badaramate denbora bat eztabaida bizian horrekin, eta adi jarraitu beharko genituzke hango ika-mikak, irakurle. 2022ko legegintzaldi erdiko hauteskundeetan –midterms izenez ezagunak– jadanik eztena sartu zuten alderdi errepublikarreko kongresistek, eta erretiro adina 67 urtetik 70 urtera –bai, ongi irakurri duzu– atzeratu beharko litzatekeela zioten euren hautes-programan. Alderdi Demokratak berehala heldu zion amuari #HandsOffMySocialSecurity ("Ken eskuak nire Gizarte Segurantzatik") traola biralizatuz. Errepublikar ordezkarien %75ak Gizarte Segurantza pribatizatu eta zaurgarrienentzako Medicare mediku asegurua ezabatu nahi dutela zioten.

AEBetako Ordezkarien Ganbera errepublikarren menpe geratu da. Baina, fundamentalisten babes faltagatik ganberako buru izendatzeko izerdiak bota dituen Kevin Maccarthyk, Etxe Zurian Joe Bidenekin egindako lehen bileran ez du aipatu ere egin pentsioak murrizteaz ezer –AEBetako zorraren sabaia gainditzea saihesteko irtenbide bakartzat duten arren–. Donald Trump bezalako pribatizatzaile peto batek ere eskatu du Gizarte Segurantza ez ukitzea. Herritarrei zuzenean eragiten dien gai sentibera da, bistan denez, eta eskuina kontu handiz ari da sarea pixkanaka ixten, amuarraina bere diskurtsoan harrapatzeko.

Estresatu gauza inportanteez

“Estresaturik zaude okerreko gauzengatik. Floridatarrek Gizarte Segurantzaren ‘konponketarekin’ gehiago dute galtzeko”. Izenburu deigarri horrekin argitaratu du zutabea Frank Cerabino kazetariak Floridako The Palm Beach Post egunkarian, guri Alternet.org ezkerreko atariaren bidez iritsi zaiguna. Cerobinok dio herritarrak beste eztabaida batzuetan nahasita dabiltzala –ez garrantzi gutxiagokoak, transen eta beltzen eskubideak tarteko–, baina arazo askoz larriago baten aurrean daudela: eskuinaren etengabeko esfortzua Gizarte Segurantzari hesteak ateratzeko.

Eta eskuinaren horzkadak izen bat du Floridan: Rick Scott. Estatu horren ordezkaria da AEBetako Senatuan –lau milioi boto lortu zituen–, eta Gizarte Segurantzaren programa suspenditu behar dela defendatu du behin eta berriz, “porrot eginda” dagoelako. Scottek Rescue America (“Amerika erreskatatzea”) izeneko hamabi puntuko plana dauka esku artean Senatuko hurrengo hauteskundeetarako, bere ideologiaren margolan eder bat: haurrek eskolan bandera egunero musukatzea, poliziari diru gehiago ematea, Mexikoko mugako hesia amaitu eta Donald Trumpen izena jartzea, gizon eta emakumeen arteko bereizketa…  “Abisatzen dizut: plan hau ez da bihotzez ahulak direnentzako”, dio Scottek bere webguneko agur mezuan.

Cerabinok dioenez, senatariak herritarrari sinetsarazi nahi dio Gizarte Segurantzako funts fiduziaroa 2034 urtetik aurrera “lurrundu” egingo dela. Baina administrazio federalak emandako datuen arabera ez da horrela: aurreikuspenen arabera 2034an funtsa agortzen hasiko bada ere, soilik langileek egindako ekarpenekin, pentsioen %78 ordaintzerik izango da oraindik. Aldiz, Ordezkarien Ganberako errepublikarrek eskatzen duten neurri nagusia ezarriko balitz –erretiro adina 67 urtetik 70era atzeratzea–, “herritarrek jubilazioagatik %23 gutxiago kobratuko lukete”, azpimarratu du kazetariak.

Horretarako Matt Bruenig blogari ezagun eta People's Policy Project (Herri Politikarako Proiektua) ezkerreko think tank-aren sortzaileak emandako datuak ditu. Bruenigek bere erakundearen webgunean dio erretiro adina igotzea eta Gizarte Segurantza diru gabe geratzea bi ideia lauso direla, “politika berbera deskribatzen dutenak”. Blogariaren ustez legea moldatu daiteke, Gizarte Segurantza diru gabe geratuz gero, pentsiodunei automatikoki murrizketak egin beharrean, aberatsenei zergak automatikoki igotzeko; “polita litzateke", dio.  

Bruenigek garbi du atzean zer dagoen: “Gizarte Segurantzari egindako ekarpenen dirua hartu eta Wall Street-i entregatu nahi zaio”; alegia, pentsio funtsen lobbyek pribatizatu egin nahi dutela.  

Itzul gaitezen Cerabinok bere zutabean dioenera. Ikerketa batzuen arabera estatubatuarren herenak Gizarte Segurantza 62 bete bezain pronto kobratzea aukeratzen du, nahiz eta horrek pentsio txikiagoarekin penalizatzen dituen. Batez ere ikasketa maila baxuagokoak eta nekazal eremukoak dira: ez dute beste erremediorik, ezta pentsio-plan pribatuetan inbertitzeko dirurik ere. Kazetariaren arabera, Floridan odoltsua da egoera: “Gizarte Segurantzarik gabe, adinekoen %37,8 pobreziaren mailaren azpitik biziko litzateke”. Gaur egun 65 urtetik gorako 1,5 milioi floridar pobre daudela kontuan edukita –biztanleriaren %6 inguru– sei bider jende pobre gehiago lirateke. Eta horiek ez ditu inork erreskatatuko.