Enperadore berri bat txanponaren aurkian

  • Transilvania (egungo Errumania), 1713. Erromatar garaiko urrezko txanpon bat, aureo bat, aurkitu zuten. Erromatar aureoek izan ohi zuten purutasunik ez duenez, faltsua izan zitekeela ere pentsatu zuten, eta txanpona Glasgoweko Unibertsitateko Hunterian museoan egon da gordeta 300 urtez, numismatika bilduma batean ia ahaztuta.

(Argazkia:  The Hunterian, University of Glasgow)
(Argazkia: The Hunterian, University of Glasgow)
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Baina berriki University College Londoneko ikerlariek pieza aztertu dute eta txanponaren aurkian, garbi, erromatar enperadoreen zerrendan ez dagoen izen bat ikusi dute: Esponsiano.

Ustezko enperadoreak koroa du buruan eta, alboan, zehazki, IMP SPONSIANI letrak ageri dira. Orduan, erromatar iturriek zergatik ez dute enperadore hori aipatzen? Ifrentzuak ez du erantzunik ematen.

Togaz jantzitako bi pertsona daude, horietako batek txirula moduko bat dauka, eta C AVG letrak daude idatzita. Logikoa dirudi hizki horiek Caesar Augustus esan nahi dutela pentsatzea, enperadoreen titulu ofiziala baitzen. Baina adituek ondorioztatu dute Caius Augurinus izenaren laburdura dela eta Errepublika garaiko pertsonaia bati egiten diola erreferentzia. Esponsianoren txanpona K.o. 260. urte inguruan datatu dutenez, ikerlariek uste dute, besterik gabe, K.a. 135 urteko txanpon bat erabili zutela eredu gisa eta bestelako ondoriorik ezin dela atera.

Esponsiano ez zen sekula enperadore “ofiziala” izan, Erromak ez zuen haren agintea aitortu

Hortaz, Plos One aldizkarian argitaratu berri duten artikulua testuinguruari erreparatuta osatu behar izan dute. Esponsiano ez zen sekula enperadore “ofiziala” izan, Erromak ez zuen haren agintea aitortu. Ziurrenik bere boterea Danubio iparraldera mugatu zen, Daziako probintziara. Izan ere, III. mendean ezegonkortasuna nagusitu zen Inperioan eta metropoliak probintzia eta muga askoren kontrola galdu zuen.

Egoera horretan, hiriburuarekiko harremanak etenda, ejertzitoko komandante batek, Esponsianok, probintziaren kontrola hartu zuen, eta aginte zentralaren eraginik gabe gobernatu zuen 260eko eta 270eko hamarkada inguruan; bere burua enperadoretzat jo zuen eta txanponak ere eginarazi zituen. Beti ere ikerlarien hipotesiaren arabera, Esponsianoren helburua probintziako populazioa babestea eta tribu etsaien inbasioei eustea zen, eta ez Erromako boterearen aurka egitea.

Hau da, Esponsiano ez zen matxinatu, beharrak bultzatutako erabaki praktikoa hartu zuen. Eta, garai liskartsu haietan hiriburuarekiko komunikazioa ia ezinezkoa zela kontuan hartuta eta Esponsianoren beste inolako erreferentziarik ez dagoela ikusita, Erroman ez ziren konturatu ere egin.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Denboraren makina
Tutankamon eta gero, Tutmosis II.a

Luxorren, Erregeen Haranetik gertu, hilobi garrantzitsu baten sarrera eta pasabide nagusia aurkitu zituzten 2022an. Orain, alabastrozko objektu batean  Tutmosis II.aren kartutxoa topatu dute (irudian). Horrek esan nahi du hilobi hori XVIII. dinastiako faraoiarena... [+]


Trumpek miresten badu...

AEB, 1900eko azaroaren 6a. William McKinley (1843-1901) bigarrenez aukeratu zuten AEBetako presidente. Berriki, Donald Trump ere bigarrenez presidente aukeratu ondoren, McKinleyrekiko miresmen garbia agertu du.

Horregatik, AEBetako mendirik altuenari ofizialki berriro... [+]


Urruñako emakumeak, matxino eta biktima

Urruña, 1750eko martxoaren 1a. Herriko hainbat emakumek kaleak hartu zituzten Frantziako Gobernuak ezarritako tabakoaren gaineko zergaren aurka protesta egiteko. Gobernuak matxinada itzaltzeko armada bidaltzea erabaki zuen, zehazki, Arloneko destakamentu bat. Militarrek... [+]


Kanibalismoa bizirauteko

Poloniako Maszycka kobazuloan duela 18.000 urteko arrastoak topatu zituzten XIX. mendearen amaieran. Baina berriki giza hezurrak teknologia berriak erabiliz aztertu eta kanibalismo zantzu garbiak aurkitu dituzte. 

Ez da ikerlan bat ondorio horretara iristen den lehen... [+]


Aliatuen errekorrak

Porzheim (Alemania), 1945eko otsailaren 23a. Iluntzeko zortziak jotzear zirela, hegazkin aliatuak hiria bonbardatzen hasi ziren bonba su-eragileekin. Erasoak sarraski izugarria eragin zuen denbora gutxian. Baina Pforzheimen gertatutakoa itzalean geratu zen, egun batzuk lehenago,... [+]


Antzinako hegaztien gidaliburua

Poloniar ikerlari talde batek Sevillako Italica aztarnategiko Txorien Etxea aztertu du, eta eraikinaren zoruko mosaikoak erromatar garaiko hegazti-bilduma xeheena dela ondorioztatu du. 

Txorien etxean 33 hegazti daude mosaikoetan xehetasun handiz irudikatuta. Beste... [+]


Iruzurgile ala matxino?

Judea, K.o II. mendea. Erromatar probintziako giro nahasi betean, Gadalias eta Saulosen kontrako epaiketa egin zuten, iruzurra eta zerga-saihestea leporatuta. Epaiketaren berri grekeraz idatzitako 133 lerroko papiro batean jaso zuten (argazkian). Dokumentu nabateoa zela... [+]


Napalmaren erredura sakonak

Vietnam, 1965eko otsailaren 7a. AEBetako aire-armadak lehenengoz napalma erabili zuen biztanleria zibilaren kontra. Ez zen gasolina gelatinatsua erabiltzen zen lehen aldia. Bigarren Mundu Gerran hasi ziren bonbekin batera jaurtitzen eta,  Vietnamen bertan, Indotxinako... [+]


Vasagårdeko eguzki-harriak

Danimarkako Vasagård aztarnategian 600dik gora harri grabatu aurkitu dituzte arkeologoek. Datazioen emaitzen arabera, duela 4.900 urtekoak dira, eta garai hartan Alaskan sumendi baten erupzio bortitza gertatu zela ere jakina da. Erupzio horren ondorioek Europa iparraldeko... [+]


Furoshiki, arte jasangarria

Japonia, VIII. mendea. Nara Aro betean furoshiki terminoa erabiltzen hasi ziren, baina Edo Arora arte (XVII-XIX. mendeak) ez zen hedatu. Furoshiki objektuak ohialetan biltzeko artea da, baina bere etimologiak garbi uzten du bere jatorria: furo hitzak bainua esan nahi du eta... [+]


Yersinia pestis Egipton

Duela 3.300 urteko egiptoar momia batean Yersinia pestis-en arrastoak topatu berri dituzte, hau da, VI. mendean Justinianoren izurria eta XIV. mendean Izurri Beltza eragin zuen bakterioarenak.

Adituek orain arte uste zuten garai hartan izurria soilik Eurasian hedatu zela,... [+]


Groenlandia erosi nahi dute

Groenlandia, X. mendearen amaiera. Lehen esploratzaile eta kolono eskandinaviarrak uhartera iritsi ziren. Baina XV. menderako kokaleku horiek abandonatuta zituzten eta jatorrizko inuitak geratu ziren. Baina 1721an, Hans Egede misiolariak espedizio bat antolatu zuen eta kolonoak... [+]


Herbehereetatik etxera

2017an Indonesiak eta Herbehereek akordio bat sinatu zuten, Europako herrialdeak hiru mendeko kolonialismoaren ondorioz lapurtutako ondarea  itzul tzeko helburuarekin. Gusti Agung Wesaka Puja itzultze prozesuaren arduradun indonesiarraren hitzetan, akordio hori... [+]


Grezia, mende erdia monarkiarik gabe

Grezia, 1975. Herrialdeak urtea errepublika gisa hasi zuen, hiru aste lehenago, 1974ko abenduaren 8ko erreferendumean, herritarrek monarkiaren amaiera erabaki ondoren.

Hamarkada bat lehenago, 1964an, Pablo I.a erregea hil zenean, Konstantino semeak hartu zuen tronua, 23 urte... [+]


Santa Klausen ejertzito antikapitalista

Kopenhage, 1974ko abenduaren 18a. Eguerdiko hamabietan ferry bat iritsi zen portura eta bertatik 100 Santa Klaus inguruz osatutako taldea lehorreratu zen. Antzara erraldoi bat zeramaten haiekin. Asmoa “Troiako antzara” moduko bat egitea zen, eta, hirira iristean,... [+]


Eguneraketa berriak daude