Hauteskundeak AEBetako gizarte erdi-demokratikoan

Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Jeffrey Sachs ekonomialari eta irakaslea ospetsu egin zen Berlingo Harresia erori ostean Polonian eta Errusian sozialismo errealeko ekonomietatik kapitalismorako trantsizioa egiteko aholkulari bilakatu zelako. Ondoren, garapen iraunkorrean, makroekonomian eta pobreziaren aurkako borroka alorretan aritu da Columbia unibertsitateko The Earth Institutuko Zuzendari gisa 2002 eta 2016 artean.

Sachsek Athens Democracy Forum-ean hitz egin du berriki, AEBetako sistema politikoa era zorrotz batean definituz isilarazi zuten arte: "Ameriketako Estatu Batuak gizarte erdi-demokratikoa, hierarkikoa eta arrazista da, zuriak dira nagusi, eta eliteen pribilegioei eutsi nahi diete. Horrela eratu zen 1787an, herrialde genozida eta esklabista zen, natibo amerikarrak hiltzen zituena kultura zuria izateko; baina harrigarria bada ere, hala izaten jarraitzen du, nahiz eta orain ginena baino askoz ere desberdinagoak garen".

Askotan AEBetako lehia ideologiko moderatua eta egonkortasun demokratikoa goraipatu dira. Hau posible izan da, besteak beste, hauteskunde sistematik kanpo utzi direlako zenbait sektore sozial baztertu, bereziki pobreak, etorkinak eta afroamerikarrak. Horregatik, politikariak gizarteko errealitatea baino bertsioa askoz homogeneoagoa, zuriagoa eta moderatuagoa dira. Izan ere, AEBak existitu direnetik gradu altuago edo baxuago batean ez ditu bete demokrazia liberal baten baldintza minimoak. Hauen inguruan adostasun zabala dago Politika Zientzian, hiru elementutan laburbildu genitzake: pertsona batek botorako eskubidea eta hautagai izateko eskubidea izan behar du eta lehia, gutxi gorabehera, aukera berdintasunean eman behar da.

Askotan AEBetako lehia ideologiko moderatua eta egonkortasun demokratikoa goraipatu dira. Hau posible izan da, besteak beste, hauteskunde sistematik kanpo utzi direlako zenbait sektore sozial baztertu, bereziki pobreak, etorkinak eta afroamerikarrak.

Baina AEBetan boto eskubidea ez dago segurtatuta. Batzuetan ideal horretara gerturatu eta beste batzuetan urrundu egiten da. Estatu bakoitzak nahi duen bezala arautzen du boto-emaile bezala erregistratu nahi duen pertsonari eskatuko dizkion paperak eta baldintzak. Bestalde, formalki erregistratu guztiek hauteskundeetara aurkezteko aukera badute ere, praktikan hau egikaritzea oso zaila da dirudunak ez direnentzat edo aberatsen babesa ez dutenentzat. 2022ko Presidentearen agintaldi erdiko hauteskundeetan milioidunek bi alderdiei eman dieten zenbatekoa inoizko handiena izan da eta diru-emaileen artean diru-sarrera handiena duen %1ak emaniko diru guztiaren %38 eman du. Horrela bada ez dago dudarik hautaturiko Kongresurako ordezkarien artean dirudunek lagun asko izango dituztela.

Emaitzei begiratzen badiegu, demokratek uste baino askoz hobe eutsi diote, litekeena da Ordezkarien Ganbara errepublikanoen esku gelditzea, baina gehiengo ez oso zabalarekin. Horrek garrantzia du Joe Bidenen gobernuak ordezkari errepublikano batzuekin negoziatuz bere lege proiektuen aldeko botoa lortu ahal izango duelako. Bestalde, Senatuan gehiengoa demokrata izango da. Horregatik, bazterrak nahastuta daude errepublikanoen artean, inkestek iragarri zuten olatu gorria ez baita iritsi, eta ez da harritzekoa, Trumpek gaitzespen handia sortzen du gutxiengo etnikoen artean eta zenbait estatu klabetan, lehia estu dagoen horietan eta aborturako eskubidea zalantzan dagoen horietan, emakumeen mobilizazio inportante bat egon da errepublikanoen aurka. 2024ko hauteskunde presidentzialei begira, badaezpada errepublikanoek beroketa ariketak egiten jarri dute Ron DeSantis, eskuin muturreko Floridako gobernadore ez hain zaratatsua.

Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora

ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Iritzia
2024-07-17 | Gorka Menendez
Zenbateraino izan behar dira txikiak nekazari txikiak?

Gaur egungo ezker mugimenduaren zati handi batek, intuitiboki bada ere, eskala txikiko nekazaritza aldarrikatzen du zalantza askorik izan gabe. Hala ere, txikitasunaren aldarrikapen horrek baditu bere kontraesanak: tamaina txikiko ustiategi batek, definizioz, ezingo du elikagai... [+]


Euskaldunak

Eusko Jaurlaritza berriko bozeramaile Maria Ubarretxenak lehenengo elkarrizketa Euskadi Irratiari eman zion. Solasaldian asmoez jardun zuen, kontu orokorrak adierazi zituen, ezinbestean, gobernua martxan jarri berri zegoelako. Adeitsua izan zen tonua kazetari eta eledunaren... [+]


2024-07-17 | Iñaki Barcena
Ekofaxismoa al datorkigu?

Kapitalismoak sortutako krisi ekosoziala ondoez globala ari da eragiten planeta osoan. Baliabide material eta energetikoen "gailurrek", hazkunderako eta metaketarako mugak ezarriz, natura eta gizartearen arteko desorekak ekartzen dituzte. Estraktibismoaren gurpil... [+]


Defendatu behar duguna

Ikasle batek erran zidan, behin, testu bat aztertzen ari ginela: “Pertsonaia eri da: geldi-geldia pentsaketa ari da bere buruan”. Bistan dena, erranaldi horrekin, gaizki adierazi zuen gogoan zuen iruzkina, erran nahi baitzuen pertsonaiaren ezontsa nabari zela haren... [+]


2024-07-17 | David Bou
Agur esaten ikastea

Zerbaiti edo norbaiti agur esatea abandonuarekin, amaierarekin eta, azken batean, dolu-prozesuarekin lotutako ekintza izan ohi da. Seguru noizbait esango zenutela –edo norbaiti entzungo zeniotela– “ez zaizkit agurrak gustatzen” esaldi tipiko eta topikoa... [+]


Materialismo histerikoa
Txatarra

Usainak keinuren bat eskatzen zuen, baina berak egin ez zuenez (ezin zitekeenez beste usainik espero), besteok ere ez. “Ez, ez, ez daude denak. Bizirik dirautenen atalik ez dago, ez dut inor bizirik utzi, adibidez, ezpainik gabe (ikusi dituzue? Horiek perfektuak iruditzen... [+]


2024-07-17 | Ula Iruretagoiena
Lurraldea eta arkitektura
Hemengoa

Ordenagailua itxi, txankletak jantzi, eguzki-kremaz laztandu. Nora zoaz oporretan? Oporrak egitea nonbaitera joatea dela normalizatu dugu, deskantsuak distantzia behar duelako, diogu. Eta bidaia egitean, turista bilakatuko gara, izendapen aldaketak deserosotasun bat sortzen... [+]


Teknologia
Euskalgintza digital kritikoa

Euskara, eremu digitala den itsasoan ezagutzara eta harremanetara abiatzeko portua da. Adimen artifizialarekin, portu horretatik mundu osoarekin euskaraz harremanetan jartzeko aukera ematen dela dirudi. Euskararen automatizazioa laguntza ederra da belaunaldi berriekin euskal... [+]


Meaka-Irimo bizirik!

Enpresa batek Irimo mendian zentral eolikoa eraikitzeko asmoa zuela iragarri zigun aspaldi batean haize kolpe batek. Gehienek ezin zuten sinistu, inondik ere. Are gutxiago Irimo mendiaren orografia eta izaera harritsua ezagutzen dituztenek. "Baina ba al dakizu ze nolako... [+]


2024-07-10 | Roser Espelt Alba
Industria-politikaren egia deserosoa

Mundu mailako ekonomiak gorakada nabarmena izan zuen COVID-19aren ostean. Orain, baina, gorakada hori agortze-fase batera heldu den zantzuak agerikoak dira, krisi klimatikoak nabarmen baldintzatuta: munduko potentzia nagusien ekonomiaren hazkunde-tasa murrizten ari da,... [+]


2024-07-10 | Castillo Suárez
Jogurtak ordainetan

Nire lehendabiziko poema liburua argitaratu nuenean errezitaldi bat ematea eskaini zidaten unibertsitate batean. Musikariak dirutan kobratu zuen eta niri Jorge Oteizari buruzko liburu bat eman zidaten, hartu ez nuena, baneukalako etxean. Horixe izan zen onartu ditudan eskaera... [+]


2024-07-10 | Sukar Horia
Ingreso altuko eremua

Ekainean jarri du martxan Bilboko Udalak Emisio Gutxiko Eremua, irailera arte isunak jartzen hasiko ez bada ere. Neurri horrek auto zaharren sarrera mugatuko du Bilboko zabalgune burgesera astelehenetik ostiralera. Hasiera batean 2000. urtea baino lehen matrikulaturiko... [+]


Eguneraketa berriak daude