Energia eta lurraldea
Baliabide fosilak altxor energetikoa izan dira. Naturak pazientziaz aplikaturiko indarren ondorioz, milioika urteetan landare eta mikro-organismoek eguzkitik jasotako energia ikatza, petrolio eta gas formatuetan kondentsatu eta metatu ziren. Garraiatzeko errazak, moldakorrak, dentsitate energetiko altukoak, finean merkeak. Eskala ulertze aldera, gasolio litro bakarrak zaldi batek hamairu orduko lan-jardun jarraituan garatu dezaken potentzia bera du (edo pertsona heldu osasuntsu batek 100 orduko jardunean). Hori horrela, gure zibilizazioa erraldoi energetiko hauen gainean eraiki dugu, eta egun munduko energiaren %85 fosila da.
Gehiago esango nuke; fosilen erabilpen masiboak energia eta lurraldearen arteko lotura hautsi zuen. Baliabide fosilak sistema energetikoaren jaun eta jabe bihurtu aurretik, gure arbasoek ongi ulertzen zuten behar energetikoak asetzeko lurraldearen zati nagusi bat horretara bideratu behar zela. Izan sukaldatu edo beroa lortzeko biomasa, animali-trakzioa elikatzeko landa eta soroak, aleak xehetzeko errotak edo siderurgia ahalbidetzeko ikazkintza begetala eta ur jauziak, lurraldea erabilpen energetikoei lotua zegoen. Gaur ez. Gaur egun mundu zabaletik datoz erregai fosilak (erabiltzen dugun energiaren lau bosten), eta iruditzen zaigu energia lortzea eta lurraldearen erabilpena ez daudela loturik. Aldi baterako fikzioa da.
Aldi baterako diot, erregai fosilek bertute asko badituzte ere, badirelako bi arrazoi nagusi hauek bertan behera uztera behartzen gaituztenak. Alde batean, izaera finitua. Komenigarria da guk fosilak abandonatzea beraiek gu utzi aurretik. Beste aldean, larrialdi klimatikoa. Fosilak erretzen ditugunean askatzen dugun karbonoa da, luzez, kaos klimatikoaren erantzule nagusia eta, erabat ez badugu tronpatu nahi, ezinbestekoa da baliabide fosilen aroa ahalik eta azkarren gainditzea, energia berriztagarriak hedatuz.
Argi egonik fosilek eskaini diguten energia kopuru erraldoia ezingo dugula berriztagarriekin eskuratu eta orain arteko xahuketak amaitu behar duela (ikerketa onenen arabera, erdia lortzen badugu, konforme), Euskal Herrian bizi garen hiru milioi pertsonek bizitza duin bat izateko ditugun behar energetikoak asetzea ez da łan makala izango. Eta, derrigor, lurraldearen beste funtsezko erabilpenekin uztartzea eskatuko du, elikaduratik hasita. Hori bai, kontutan hartzen badugu eskala txikian eta guztion gusturako instalazioekin gehienez ere erabiltzen dugun energiaren %10-15 lortu daitekela, nago ni ez zaigula komeni lurraldea marra gorriz betetzea blokeo-egoera batera iritsi nahi ez badugu. Egin behar ez dena argitzeaz gain, egin beharrekoa diseinatzea dagokigu. Eztabaida delikatua izango da, baina atzerapenik gabe eman beharrekoa.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Harriduraz irakurri dugu prentsan Aritz Otxandianori etxean bertan bengalekin egindako erasoaren albistea. Berak sare sozialetan eman zuen gertatutakoaren berri. Bai bera, bai bere adierazpenak jasotzen dituzten hedabideak ahalegindu dira eraso hori makro-berriztagarriei buruzko... [+]
Ez da lehenengo aldia, aditua izan ei naiz kontraesanetan. Oreka, baietzaren eta ezetzaren arteko muga non marraz daitekeen bilatzen. Analisi topografikoa, neurriz neurri morala triangelatzen. Tatuaje erraldoia bekokian: Bai, baina… Erabaki batera iristeko, inoiz nire... [+]
Beharbada ez duzu jakingo nor den Donald Berwick, edo zergaitik aipatzen dudan artikuluaren izenburuan. Gauza bera gertatzen zaie, agerikoa da, abian den Osasun Itunean parte hartzen ari diren gehienei. Ez dakite zer den Berwicken Helburu Hirukoitza, are gutxiago eredu hau... [+]
Aurreko egunetan Larraitz Ugarte abokatuak idatzitako La motosierra puede ser tentadora artikuluak zeresan handia eman du sektore zabal batean. Administrazio publikoaren barruan ohikoak diren egoera batzuk mahai gainean jartzen ditu, tartean efizientzia falta, ardura eta kontrol... [+]
Garrantzitsua al da hizkuntza bat zuzen erabiltzea? Zer puntutaraino da hain beharrezkoa gramatika menderatzea edo hiztegi zabal bat edukitzea? Betidanik entzun izan ohi dut hizkuntzaren garrantzia, baina pentsatzen jarri ostean, ondorio batera iritsi naiz. Pentsatzeak askotan... [+]
Aspaldian bisitatzen ez nuen eta hainbertze gustatzen zitzaidan leku batera joan nintzen aurrekoan. Bertan nengoela, gustura sentitu nintzen eta zera pentsatu nuen: hau da nire leku kuttuna. Kuttuna, kuttuna, kuttuna; hitza jira eta biraka etxerako bidean. Kuriositateak jota... [+]
Nerabeek eta gazteek, ibilbide akademikoan zehar, behin baino gehiagotan jasoko dute lagungarria izango zaien ikasketetarako edo-eta lanbiderako orientabidea. Gidaritza eskaini behar zaie, zalantzez beterik egon ohi baitira erabaki garrantzitsuak hartu behar dituzten bakoitzean,... [+]
Jada bizpahiru aste izango dira irakurri nuenetik, Maialen Akizuren zutabe batean. Aner Peritzek telebistan esandakoak zekartzan: “Bertsolaritza da gizon zis heteroekin ez harremantzera eraman nauena, bertsolaritza delako disidente egin nauena, eta, era berean,... [+]
Beldur hori bada. Badirudi Donald Trump etorri dela Washingtoneko bulego borobila luzerako okupatzera. Bigarren mandatua du, baina bere hurbileko aholkulariei, ez dela txantxetan ari berretsiz gainera, Konstituzioan zenbaki bakan batzuk aldatzeko bere xede zurruna aipatzen die,... [+]
Ansorena´tar Joseba Eneko.
Edonori orto zer den galdetuz gero, goizaldea erantzungo, D´Artagnanen mosketero laguna edo ipurtzuloa, agian. Baina orto- aurrizkiak zuzen adierazten du eta maiz erabiltzen dugu: ortodoxia, ortopedia, ortodontzia... Orduan (datorrena... [+]
“Erresilientzia poltsa”, “biziraupen eskuliburua”, “ebakuazio bizkar-zakua”: hara nolakoak entzun daitezkeen agintarien ahotan azken asteetan.
Iragan hilabeteko adierazpenen artean, Europako Batasunak herritarrei eskatu die... [+]
Ez da Aberri Eguna, Aberri Aukera da euskaldunok behar duguna. Urtean behin errepikatzen dira balizko alderdi zein talde abertzaleen deialdiak, data hauetan, Euskaldunon aberria Euskadi/Euskal Herria da aldarriaren inguruan. Egun bateko kontua izaten da, hala ere. Eta ez batera... [+]
Joan den astean topaketa polit bat izan dut, aspaldi ikusten ez nuen emakume talde batekin, eta egitearen inguruan aritu gara berbetan, teknologia eta sorkuntza espazioei lotuta.
Emakume hauetako nagusiena, jubilatzeko mugan dagoena, programatzailea da eta kodea programatzen... [+]
Hainbatetan esan izan didate arkitektoen lanaren gauzarik indartsuena dela ekoizten duguna betikotu egiten dela. Eraikinaren betikotasunak gizakiaren presentzia tenporala gainditzen duela eta geroko etorkizunean iraunkor egingo gaituela. Eta liburu batekin gertatzen ez den... [+]