Nguyen Van Dong, euskal errefuxiatuen aldeko keinu ahaztua
Biarritz, 1972ko urriaren 14an. Javalquinto lorategietan, udaletxearen ondoan, Nguyen Van Dong vietnamdar herritarra suizidatu zen, bere buruari bonzo erara su emanda.
Biharamunean Sud Ouest egunkarian aipamen laburra egin zioten gertaerari eta hurrengo egunean datu gehiago jasotzen zituen artikulua atera zuten. Hego Euskal Herriko eta Espainiako medio nagusiek Efe agentziaren oharra besterik ez zuten jaso. Kasu guztietan gertaeraren hainbat xehetasun jaso zituzten, besteak beste lekukoek ezin izan ziotela bizia salbatu, eta handik lau ordutara identifikatu zutela 73 urteko gizona –gaur egun, webgune batean “vietnamdar gaztea” esaten dioten arren–. Pista lauso bat ere utzi zuen prentsak: Van Dong Paueko psikiatrikoan ingresatuta zegoela eta egun horretan bertan ihes egin zuela. Baina ez zuten aipatu zergatik suizidatu zen.
Une horretan hainbat euskal errefuxiatu gose greban zeuden, haien kontrako neurrien aurka egiteko eta Espainiako Estatura egotzi zitzaten saihesteko
Bederatzi urte lehenago Thích Quảng Đứ monje budistak bere buruari su eman zion (argazkian) Hego Vietnamgo gobernuaren jazarpenaren aurka protesta egiteko. Malcolm Browne argazkilariak gerora Pulitzer saria emango zion argazkia atera zion eta horrek eragin zuen mundu osora zabaltzea muturreko protesta molde horren berri, alegia, nork bere burua bonzo erara erretzearen berri –“bonzo”k monje budista esan nahi du–. Bada, zeren aurka egin nahi zuen protesta Van Dongek?
Jesús Valenciaren La ternura de los pueblos (2011) eta Iñaki Egañaren Iheslariak (2015) liburuetan ematen zaio erantzuna galderari: euskal errefuxiatuen aldeko ekintza izan zen. Une horretan hainbat euskal errefuxiatu gose greban zeuden, haien kontrako neurrien aurka egiteko eta Espainiako Estatura egotzi zitzaten saihesteko. Orduan, Van Dongek hainbat gutun anonimo bidali zituen egunkarietara, “Yon” edo “Jon” ezizenez sinatuta, neurriak bertan behera uzten ez bazituzten bere burua erreko zuela mehatxatuz. Eta, azkenean, mehatxua bete zuen.
Ekintzaren 50. urteurrena dela eta, Lander Arbelaitz ARGIAko kazetaria lerrootan jasotako datu eta iturriak biltzen aritu da. Baina oraindik badago zer arakatu; esaterako, Enbata aldizkariko eta Paueko psikiatrikoko artxiboek Van Dongen misterioa gehiago argitzeko eta bere ekintzari merezi duen aitortza egiteko bidea zabaldu dezakete.
Otxandioko bonbardaketaren erantzule nagusietako bat da Angel Salas Larrazabal urduñarra. Hortaz, herritarren aurka Euskal Herrian eginiko lehen bonbardaketan parte hartu zuen.
German Rodriguez eta Joseba Barandiaran omendu, eta langile mugimenduaren alde egindako lana txalotu dute Iruñean. Palestinari ere elkartasuna adierazi diote, sanferminetan urteroko zitan Iruñean.
Migratzaile familia batek irekitako denda baten aurrean ikur frankistak jarri dituztela salatu du Zurekin Nafarroa ezker koalizioak. Fiskaltzari eraman dizkiote datuak, gorroto delitu bat egon daitekeelako pankarta horren atzean.
1939 eta 1941 bitartean Igari eta Bidankoze arteko errepidea eraikitzera behartu zituzten frankismoaren 2.400 esklaboak omendu zituzten larunbatean, Igariko gainean. Errepresaliatu antifaxista haien memoriak gure bidea izan behar duela aldarrikatu zuten omenaldia antolatu zuen... [+]
Egin gintuztenen eta geure borondatearen kontra eraiki nahi izan zigutenen oinarria berriro ere indar berritzen ari ote den nago.
Eskolako Kontseiluaren izenean honako baldintza hauek jartzen zitzaizkien, gerraostean, gure herrietara maistra lanera zetozenei, derrigorrean... [+]
Hari buruzko aipamenik apenas iritsi zaigu historia liburuetan, baina Jesús Carrera Olascoaga (Hondarribia 1911 – Alcala de Henares 1945) Espainiako Alderdi Komunistaren idazkari nagusi izatera iritsi zen. Frankistek atxilotu, torturatu eta fusilatua, bere... [+]
Madrilgo Cuelgamurosen, Erorien Harana deituriko monumentuan arkeologoak egiten ari diren indusketetan etengabe ari dira jasaten eskuin muturreko jendeen presioa, hala adierazi du Pako Etxeberria auzitegi-medikuak. Egunotan, biktima errepublikarren senideek bisitatu ahal izan... [+]
1971n hainbat euskal abadek Zamorako espetxe hartatik ihes egiteko plana bertan behera geratu zen, poliziek tunela deskubritu ondoren. Nicanor Acosta abade-ohi komunistak Apaiz Kartzela dokumentaleko egileei elkarrizketa batean esan zien Santiago Carrillo izan zela salatzailea:... [+]
Hiru urteko lanaren emaitza jaso du Iruñeko Udalak sinatutako dekretuak. Auzotik sortutako ekimenari esker, zazpi kale eta hiru plaza izendatuko dituzte.
Fuerteventura (Kanariar Uharteak), 1954ko otsailaren 11. Tefiako Nekazaritza Kolonia abian jarri zuten uharteko aireportu abandonatuan, basamortuaren erdian. Nekazaritza kolonia eufemismoaren atzean, praktikan, kontzentrazio eremua izan zen Tefia, nagusiki LGBTI komunitateko... [+]
1936ko Gerra amaitzear zela, Franco diktadoreak Pirinioetan milaka bunker eraikitzea agindu zuen. Mendian horiek ikusten aspaldi ohituak gaude, baina ez genekien defentsarako lerro erraldoi bat osatzen zutela, eta azken urteetan berreskuratzeko ekimenak jarri dira abian. Izan... [+]
Francisco de la Cruz Orellanaren gorpuzkiak identifikatu ditu Gogora Institutuak, eta bere senideen eskuetan utzi ditu.
Olentzero poliziaren jomugan ibili zen 1940ko hamarkadaren bukaeran. Haurren bahiketa eta hilketagatik? Ez! Izan zitekeen, Olentzerok umeak zakuan sartu eta itsasora ematen zituela, edo igitaiarekin etortzen zela umeei lepoa moztera esaten baitzen. Baina, ez, polizia atzetik... [+]
Frankismoa ez zela 1975ean amaitu diktadoreak ohean azken hatsa eman zuenean, hori badakigu. Erregimenaren haziek bizirik iraun zuten poliziaren tortura ziegetan, justizia auzitegien sumarioetan eta militarren zein politikarien deklarazio kolpistetan –Aznarrek azkenaldian... [+]