Cuerdas lanak eraman du Donostiako Zinemaldira Esti Urresola Solaguren film zuzendari eta gidoigilea (Laudio, 1984). Kristalezko sabaidun alfonbra gorriek sarien fokupean harrapatu dute: Goya sarietarako aurre-hautaketara heldu zen Polvo somos bere lana, eta Canneseko jaialdian saritu zuten Cuerdas film laburra.
Atera klaketa. Zein eszenatan dago zure bizitza?
Orain bi uren artean nabil: Cuerdas laburra aurkeztu genuen maiatzean, eta jaialdien ibilbidea hasi berri du. 20.000 especies de abejas datorren urtean estreinatuko dugu; grabaketa bukatuta muntaketa lanetan gaude.
Zer eragin edo ziztatu nahi du 20.000 especies de abejas lanak?
Generoak bakoitza nola zeharkatu duen azaldu nahi izan dut, eta horrek harremanetan duen eragina. Istorioan, Ane (hiru seme-alabaren 40 urteko ama) identitate krisian dago, eta amaren etxera bueltatzea erabakiko du. Bidaia edo egoera horretan, mutil gisa irakurria den alabak familiaren aurrean nor den azaltzeko pausoa emango du. Ez dira umeak genero aldaketa egiten dutenak, eraldaketa hori familiak edo inguruak egiten du. Ispiluen jokoa, edo harremanen elkar eragina adierazi nahi izan dut film luzean.
Donostiako Zinemaldian izan berri zara. Zer du berezia alfonbra gorriak?
Ikus-entzunezkoetan lehen pausoak zinemaldian eman nituen, eta oso hunkigarria zait festibalari miresmenez begiratzen zion gazte hura gaur Cuerdas lana aurkezten egotea. Zorte handia da nazioartean hain garrantzitsua den jaialdi bat Euskal Herrian izatea. Gure zinema industriarentzat oso onuragarria eta baliagarria da: topagunea da, eta mundu mailako profesionalak etortzen zaizkizu, atzerrira harremanak sortzera joan behar izan gabe.
Bestalde, Cuerdas aurkezten nabilenez, Euskal Herrian izanik, proiektuan parte hartu duten aktore eta agenteek etortzeko aukera izan dute. Canneseko jaialdira ere gonbidatu nuen Cuerdaseko abesbatza protagonista, eta autobusean etorri ziren. Zinema komunitarioa da nirea, istorioak haiei esker du egiazkotasuna, hori da konektatzeko bidea.
Canneseko jaialdian Rail's d'Or Saria eman dizute aurten Cuerdas lanagatik. Ez da zure lorpen esanguratsu bakarra.
Voces de papelek Kataluniako Urrezko Txapela jaso zuen, eta Nor nori nork lanak Sardiniako Babel Film hizkuntza gutxituen festibalean aipamena lortu zuen. Polvo Somosek ere poztasun handia eman dit: Goya sarietarako hautagaia izan zen (lau izendapenen aurrehautaketan egon ginen, hamabost onenen artean). Gero, Cuerdas etorri da, eta Cannesera joan gara. Zoragarria eta pentsaezina izan da.
Zeren haria izatea nahiko zenuke Cuerdas?
Bi faktorek eraman ninduten istorio hau kontatzera. Batetik, ekofeminismoarekiko interesak. Bestetik, herrian enpresa kutsatzaile handi bat izateak ehun sozialari nola eragiten dion kontatzea interesgarria iruditu zitzaidan. Bilboko jardunaldi ekofeminista batzuetan izan nuen Muskizeko errealitatearen berri. Entzule gisa, oso irudi potenteak esnatu ninduen: 60 urtetik gorako emakume asko zeuden foroan, tokian tokiko borroketan erreferenteak, eta aktiboak. Zer pentsatua eman zidan: pantaila handietan adin batetik aurrera beti emakumeak amona edo alzheimer zein ahultasun roletan ageri dira.
Emakumeen iruditegia sozialki eraldatzeko asmoa dago zure lan gehienetan.
Nire inguruko emakumeak ez dira pantailetan erretratatzen direnen isla, eta haien falta nabari dut. Ikus-entzunezkoek botere eraldatzaile handia daukate, eta nire lanek zentzu hori izatea nahiko nuke.
Euskara balio erantsia ala zailtasuna da nazioarteko zinema jaialditan lehiatzeko?
Banaketari dagokionez zailtasuna da, ekoiztetxeek bikoizketa eskatzen dutelako (eta horrek gastu gehigarria). Jaialdiei begira, ordea, balio erantsia eman diezaioke hizkuntza gutxitu batean egiteak. Loreak, Amama, Nora… Sail ofizialetan ere lan batzuk atera izan dira. Gutxika aurrera goaz.
Pantailen aroan gaude. Ekoizpen katea aldatu beharra eragin lezake horrek?
Zinemalditik harago, ikuslearen profila mugatua da: espero dut zinema aretoaren katebegia ez desagertzea. Gehienak emakumeak dira, eta 55-75 urte bitartekoak. Gazteria ez da ari zinemara joaten, eta hori da etorkizuna. Ni kezkatuta nago. Frantzian gazteek hileroko bonoa dute, eta zinemara joatea aisialdiaren parte da. Asteburuetan ez dute pelikularik programatzen telebistan, jendea aretoetara joateko... Espainiako ekoizpen eta politika sistemek berrikuspen integrala behar dute.
Emakume zuzendariak ez zarete asko. Kristalezko sabairik bada?
Ikus-entzunezko fakultateetan gehiengoa gara, baina zenbat emakume gaude zinema zuzendari lanetan edo galetako butaketan? Dena den, aitortu behar zaigu tokia hartzen ari garela eremu horietan ere; zuzendari berrien sailetan edo esperimentaletan emakume asko gaude… Baina zinemaldien sail ofizialetan? Industriaren mekanismo kontserbadorearen isla dira zinemaldietako sail nagusiak.
Beharrezkoa da lehen planotik orokorrera pasatzea, zoom in beharrean zoom out bat egitea: zenbat urterekin heltzen dira emakumeak lehen film luzeak egitera? Jaialdietako zein sailetan hartzen dute parte? Zenbat pelikula ekoizten dituzte orotara ibilbide profesionalean?
Aurrera begira, zuk zein proiektu dituzu esku artean?
20.000 especies de abejas. Ez dut makina baten gisa aritu nahi, gauzak ekoizteko beharrez, atsedena behar dut. Hunkigarritasun puntua berreskuratu nahi dut, istorio batek harrapatu eta horren atzetik ibili arte.
“Akaso erromantikoegia naiz, baina zinema aretoak badu zerbait iluntasunean sartu eta telefonoa ez begiratzea suposatzen dizuna: arreta kontzientea edo kalitatezkoa. Kontsumo moduak aldatzen badira, ekoizpen formulak aldatzera behartuta egongo gara. Ni ez naiz baikorra horrekiko: geroz eta gehiago kontsumitzeak ekoizteko lanik ez zaigula faltako esan nahi du; baina hausnartzen al dugu ikusten dugunaren inguruan? Irudi uholdeak zure gorputzean uzten al du arrastorik?”.
Eusko Jaurlaritzaren esku geratu dira beste bi eskumen: Itsasertzaren Antolaketa eta Kudeaketa, eta Zinematografia eta Ikus-entzunezko Jarduera. Astelehenean bildu da Transferentzien Batzorde Mistoa, Madrilen, eta han adostu dute bi eskumen horiek EAEra eskualdatzea.
ETB1ek Bizkarsoro filma estreinatu zuen Euskararen Egunean iluntzean. ETB2ri aldi berean gaztelaniazko azpidatziekin ematea proposatu bazioten ere, kate horretan Tasio eskaini zuten gaztelaniaz azkenean, eta horrek haserrea sortu du euskaldun askorengan sareetan.
Inguruan dituen emakume sortzaileek halakorik izateak harritu egiten du, baina berak urte askotan izan du iruzurtiaren sindromea. Irauteak erakutsi dio, ordea, gauza asko ondo ere egin dituela. 2021ean Espainiako Estatuko Goya saria irabazi zuen
Maite Arroitajauregirekin... [+]
Irungo ospitale zaharrean jaio zen Fermin 1963an, Muguruza Ugartetarrenean. Azken hamarkadetan euskal musikan eragin nabarmena izan duen artista da. Ez alferrik, bera izan da Kortatu eta Negu Gorriak taldeetako abeslaria eta alma mater-a, Esan Ozenki zigilu independentearen... [+]
Bizkarsoro filma (Josu Martinez, 2023) Donostiako zinema aretoetan proiektatuko dute ostiral honetatik aurrera (hilak 22); SADEko Iñaki Elorzak azaldu duenez, bi aste inguruz proiektatuko dute printzipioz, eta, arrakasta baldin badu, denbora gehiagoz. Hala azaldu dute... [+]
Bizitegi elkarteak 2016a geroztik antolatzen duen duen film eta antzerki jaialdia jada abian da Bilbon.
Azaroaren 8tik 15era egingo dute zine jaialdia. Euskal Herriko zinema lanak ere izango dira pantaila aurrean, besteak beste Tasio filmaren bertsio zaharberritua eta La Muerte de Mikel, filmaren estreinalditik 40 urtera.
Jone Arriolaren “Dena asmatuta dago” filma izan da Urrezko Antzararen irabazlea larunbat honetan ospatutako sari banaketa ekitaldian. Euskal Zinemaren Begiradak Itziar Ituño aktorearen ibilbidea omendu du.
Aurtengoa hirugarren edizioa izango da, eta memoriaren gaia hartuko da ardatz, Kulturarteko Plaza Feministan.
47 urte beteko ditu zine jaialdiak, eta urriaren 16tik 21era, solasaldi eta tailerren bidez euskal zinemagintzaren alor ugari landuko dituzte. “Beti berria den zinema” lelopean, aurtengo jaialdiak zine berria eta istorio berriak kontatu nahi dituzten gazteei keinu... [+]
Urriaren 10etik 17ra garrantzi eta gaurkotasun handiko gai sozialen inguruko hausnarketa era kontzientzia kritikoa sustatzen duten 81 film erakutsiko ditu Bilbon Zinema Ikusezinak. “KDC” (Kultura, Komunikazioa eta Garapena) Garapenerako Gobernuz Kanpoko Erakundeak... [+]
Joan den astean bete ziren 35 urte Son Gokuk euskaraz lehen aldiz egin zuenekoa. 1989ko urriaren 4an izan zen ETB1n Dragoi Bola ematen hasi zirela (1984an abiatu zen anime hau Japonian) eta hura gogoratzeko ekitaldia egingo da Donostian urriaren 20an, igandearekin, lehenbiziko... [+]
Donostiako Zinemaldiak euskal zinemaren ospakizun ekitaldian euskal zinemak euskara gutxi duela esan zuen Edurne Azkaratek eszenatokiaren mikrotik, ozen. Esaldiak burrunba egiten du egiazkotasunagatik. Arkitekturaren eszenan antzerako lema errepika daiteke eta ziur naiz beste... [+]