Arantza Santestebanen dokumental autobiografikoa, 918 gau, ikusi dut Topagune Feministan. Spoiler bat egingo dizuet: Santesteban kartzelan dagoenean konturatzen da gusturago dagoela preso sozialekin preso politikoekin baino. Gizonezko gihartsuz inguratua agertzen da patioko argazki batean, eta onartzen du ondo sentitzen dela anabolizanteez puztutako gorputz horien artean. Kartzelaren burbuilak perspektiba eman dio ohartzeko militantzia politikoa ere burbuila bat zela. Euskal presoen aldeko kontzentrazioen argazkiak bidaltzen dizkiote lagunek, pankartetako leloak irakurtzen ditu, eta jada ez dute asetzen.
Bereziki interesatu zitzaidan filmaren parte hori, aspaldi barrundatzen nabilen ezinegonarekin lotu dudalako. Feminismoa da mundua esplikatzeko, nire burua eta ingurua ulertzeko baliatzen dudan tresna analitiko nagusia. Aldiz, eguneroko gatazketan ohartu naiz leloak egia borobiltzat hartzearen mugez zein arriskuez. 

Maitasunak ez du minik ematen
Matxiruloak sutara
Bollera da bide bakarra

Teresa Maldonado filosofia irakasleak eta militante feministak Hablemos claro (Argi hitz egin dezagun) saiakeran jarri dizkio nire ezinegonari hitz zehatzak:

“Azken garaietako hizkera feminista estereotipoz, klixe linguistikoz eta egindako esaldiez gainezka dago. (…) Jada ez dira pentsamendu konplexu eta ñabartu bat artikulatzeko tresnak, hura argitu eta aberasten dutenak, baizik eta buruz errepikatutako kantinelak, konplexutasunik eta gaitasun kritiko izpirik gabeko sasi-pentsamendu baten soniketeak. Hori gerta daiteke dogmari kritika dogma bihurtzen denean”.

Lelo kategorikoek funtzio inportantea bete dezakete, baldin eta modu kontzientean, zuhurrean eta neurtuan baliatzen baditugu. Ekintza komunikatiboaren helburua argi izan behar dugu: pedagogia egin nahi dugu ala probokatu? Jendea gerturatu nahi dugu ala gatazka azaleratu? Besteen kontzientziazioa ala gure autoafirmazioa da xedea?

Maldonadok liburuan adierazi duen kezka bat da, hain zuzen ere, kostatzen zaigula erregistroa moldatzea. Alegia, hizkera berdina erabiltzen dugula barne-asanblada batean, hedabideetan edota doktoretza-tesi batean. Nikaraguako feministekin ikasi nuen komeni dela gure mezuak zabaldu aurretik burbuilaz kanpoko pertsonekin kontrastatzea.

Ez dezagun ahaztu bizipenak leloak baino askoz ere konplexuagoak eta kontraesankorragoak direla. Norma Vázquez psikologo feministari elkarrizketa egin nion Pikara Magazinerako, eta honakoa esan zidan:

“Iruditzen zait batzuetan feministok oso urrun gaudela emakumeen bizi-esperientzietatik. Diskurtsoa soberan daukagu eta kontaktua falta zaigu, baita gure bizi-esperientziarekin ere. Itxuraz oso ideia argiak eta zorrotzak dituzten feministak ikusten ditut, haien harremanetan korapilatzen direnak. Oso ohituta gaude kanpoko munduarekin borrokatzera eta ideia oso orokor batzuetatik abiatuta emakumeei gertatzen zaiena azaldu nahi izatera.”

Horregatik eskertu dugu ama feministok Adrienne Richen Emakumeagandik jaioak saiakera: amatasunari kritika feminista sutsuaren aurrean, instituzioa eta esperientzia bereizten dituelako (nahiz eta batak bestea zedarritzen duen). Hala, anbibalentzia da Richek amatasuna definitzeko darabilen kontzeptu nagusia.

Ondo legoke esperientzia jakin bat gorpuztu barik gai izatea horren konplexutasuna antzemateko, besteen bizitzei buruzko lezioak ematen ibili ordez. Dogmari dogma berriekin erantzun baino, gaitasun kritikoa indartzea eta errealitatearen korapiloak, ertzak eta argi-itzalak onartzea.